Bir Nasihatname ve İmaj Yaratma Projesi Olarak Hünername

Year 2024, Issue: 43, 77 - 83, 26.03.2024

Melis Taner

Abstract

Bu makele dört cilt olarak tasarlanmış ancak tamamlanmamış olan projeye bütünsel ve bağlamsal olarak bakarak yeni bir perspektif katmayı amaçlar. Hünername, onaltıncı yüzyılın ikinci yarısında şehnameci rolünün tahsis edilmesiyle yaygınlaşan resimli resmi tarih türünün bir örneği sayılabilir. Ancak, şair Firdevsi’nin (ö. 1020–26) meşhur Şehname’sinin veznini takip eden ve Farsça yazılmış, sultanların hayatlarını, savaşlarını tarihsel bir düzlemde anlatan dönemin diğer resmi tarihlerinden farklıdır––tematik bir şekilde organize edilmiştir ve sıkı bir kronolojiyi takip etmez, Türkçe yazılmıştır. Bu bağlamda, onaltıncı yüzyılın ikinci yarısında yazılmış olan resmi tarihler ve diğer metinler arasında Hünername biricik bir örnektir. Dört ciltik bir bütün olarak bakıldığında politik olarak büyük başarıları olmayan, saraydan çok fazla çıkmayan III. Murad’ın (h. 1574–1595) ceddleriyle bağını vurgular ve bu vesileyle hanedanın devamlılığını hatırlatır. Tamamlanmış olan ikinci cilt ise anekdotal ve tematik yapısıyla sultanlara örnek, ideal hükümdar nasıl olunur fikrini gösteren bir nevi nasihatname gibidir. Bu makalede ikinci cilt asıl odaktır ancak projenin tümü bağlamında incelenir.

Keywords

Osmanlı, minyatür, Hünername, III. Murad, nasihatname

References

• Anafarta, N. (1969). Hünername: Minyatürleri ve Sanatçıları. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık ve Sanayi A.Ş. Basımevi.
• And, M. (1987). Turkish Miniature Painting. İstanbul: Dost Yayınları.
• Artan, T. (2008). “A Book of Kings Produced and Presented as a Treatise on Hunting.” Muqarnas 25, 299–331.
• Bağcı, Serpil ve Filiz Çağman. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Feher, Géza. (1973). “Hünername’de Macar Tarihi.” Türkiyemiz 9, 2–5.
• Eroğlu, Z. (1998). “Şehnâmeci Lokmân’in Hünernâme’si (2.cilt-1-154.varak), İnceleme, Metin, Sözlük.” [Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Ertuğ, Z. T. (1998). “Hünername.” İslam Ansiklopedisi 18. Cilt. 484–485.
• Gelibolulu Mustafa 'Ali, Künhü’l Ahbar: Dördüncü Rükn, Osmanlı tarihi. (2009–2014). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Eryılmaz Arenas-Vives, F. S, (2010). “The Shehnamecis of Sultan Süleyman: ‘Arif and Eflatun and their Dynastic Project,” Doktora Tezi. Chicago Üniversitesi.
• İpşirli, M. (1979–80). “Hasan Kâfi el-Akhisarî ve Devlet Düzenine Ait Eseri: Usûlü’l Hikem fî Nizâmi’l 'Alem (Hasan Kafi and his Work on Statecraft).” Tarih Enstitüsü Dergisi, 239–278.
• Fetvacı, E. (2013). Picturing History at the Ottoman Court. Bloomington&Indianapolis: Indiana University Press.
• Kafadar, C. (1986). “When Coins Turned into Drops of Dews and Bankers Became Robbers of Shadows: The Boundaries of Ottoman Economic Imagination at the End of the Sixteenth Century.” [Doktora Tezi, McGill University].
• __________. (1993). “The Myth of the Golden Age: Ottoman Historical Consciousness in the post-Süleymanic Era.” In Süleyman the Second and his Time, edited by Halil inalcık and Cemal Kafadar, (pp. 45–59). İstanbul: The Isis Press.
• Kazan, H. (2010). “Farklı Açıdan Bir Bakışla Şehnameci Seyyid Lokman’ın Saray İçin Hazırladığı Eserler.” Osmanlı Araştırmaları No. 35.
• Kılıç, F. (2020). “Reform Edebiyatının Öncülerinden Gelibolulu Mustafa 'Ali’nin Nushatü’s Selatin İsimli Eseri Üzerine Eleştirel Bir İnceleme.”
• Art and Interpretation l 2024 43(1): 77-83 l doi: 10.47571/sanatyorum.1445504 [Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi].
• Konak, R. (2007). “Minyatür Sanatında Derinlik Anlayışı.” Sanat 12, 97–102.
• Kütükoğlu, B. (2003). “Lokmān b. Hüseyin.” İslam Ansiklopedisi 27. Cilt, 208–209.
• Mustafa Sâfi, Zübdetü’t Tevârih, Vol. I, II, ed. İbrahim Hakkı Çuhadar. (2003). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Öz, T. (1939). “Hünername ve Minyatürleri.” Güzel Sanatlar 1, No.1, 3–17.
• Özaltın, F. N. (2022). “Topkapı Sarayı Müzesi’nde Yer Alan H 1524 Arşiv Nolu Hünername II. Cildi y. 119b Sayfasındaki Minyatürün İncelenmesi.” Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi 30, 1098–1116.
• Refik, A. (1988). On Altıncı Asırda Istanbul Hayatı (1553-1591). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Sever, S. (2020). “15. Yüzyıl Osmanlı Dönemi Minyatür Sanatı Üzerine Bir Değerlendirme.” Sanat Dergisi 35, 153–166.
• Seyyid Lokman, Hünername, Topkapı Sarayı Kütüphanesi H. 1524, H. 1524.
• Turan, E. (2007). “The Sultan’s Favorite: Ibrahim Pasha and the Making of Ottoman Universal Sovereignty in the Reign of Sultan Süleyman (1516-1526).” [Doktora Tezi. Chicago: The University of Chicago].
• Türkmen, N. (2009). “Avcı Kuş Ikonografisi ve Hünername’deki Betimlemeleri.” Acta Turcica 1, 79–95 Woodhead, C. (1983). Ta'lîkîzâde’s Şehnâme-i Hümâyûn. A History of the Ottoman Campaign into Hungary, 1593-1594. Berlin.
• ___________. (1983). “An Experiment in Official Historiography: The Post of the Şehnameci in the Ottoman Empire.” Wiener Zeitschrift für Kunde des Morgenlandes LXXXV, 157–182.
• Yazıcı, T. (1991). “Arifi Fethullah Çelebi.” İslam Ansiklopedisi 3. Cilt, 371–373.
• Yelçe, Z. (2009). “The Making of Sultan Süleyman: A Study of Process/es of Image-Making and Reputation Management.” [Doktora Tezi. İstanbul: Sabancı University].
• Yücel, Y. (1988). Osmanlı Devlet Teşkilâtına Dair Kaynaklar, Kitâb-ı Müste'âb, Kitâbu Mesâlihi’l Müslimîn ve Menâfi'ül-Mü’minîn, Hırzü’l Mülûk. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Görsel Kaynakça Seyyid Lokman, Hünername. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi H. 1524