ATA SPORU GÜREŞ VE ANADOLU TÜRK RESİM SANATINDAKİ YANSIMALARI

Year 2024, Issue: 44, 2 - 12, 25.09.2024

Ahmet Dalkıran , Berrin Okka

https://doi.org/10.47571/sanatyorum.1500629

Abstract

Türklerin milli güreşi ‘Karakucak’tır. Orta Asya kaynaklı olan ve Anadolu’da da on asırdan beri kaidelerini kaybetmeden devam edegelen bu türün yanı sıra Anadolu’da en yaygın güreş, yağlı güreştir. Sosyal, kültürel, inançsal vb. gibi yönlerden Türk toplumunun gönlünde taht kurduğu anlaşılan güreşin toplumunun en duygu yüklü bireylerinden olan resim sanatçılarının gönüllerinde de yer edindiği ve sevilen bir tema olarak birçok esere konu olduğu tespit edilmiştir. Fakat ata sporu güreşin Anadolu Türk resim sanatında ki yansımaları konusunda şimdiye kadar herhangi bir araştırmanın yapılmadığı görüldüğünden bu alanda yapılacak bir araştırmanın kültürün geleceğe aktarılması açısından önemli olacağı düşünülmüştür. Bu nedenle “Ata Sporu Güreş ve Anadolu Türk Resim Sanatındaki Yansımaları” başlığı adı altında konunun incelenmesi ve elde edilen sonuçlarla ilgili literatüre katkı yapılması amaçlanmıştır. Bu bağlamda Anadolu Türk resim sanatında güreşle alakalı ilk örneklere Osmanlı Dönemi minyatürlerinde rastlanmış ve Cumhuriyet Döneminde ise güreş temasının çok sayıda sanatçıya konu olduğu görüşmüştür. Bu açıdan araştırma konusu Osmanlı Dönemi ve devamı olan Cumhuriyet Dönemi resim sanatlarındaki güreş konulu eser örnekleri ile sınırlandırılmıştır. Söz konusu evren içerisinden Osmanlı Dönemini temsilen Nakkaş Osman ve Levni’ye ait güreş konulu minyatür örnekleri ile Cumhuriyet Dönemini temsilen Bedri Rahmi Eyüboğlu, Cemal Tollu, Ercan Gülen, Fahri Sümer, Hasan Saygın, İlhami Atalay, Mahmut Cüda ve Mustafa Aslıer’e ait güreş konulu eser örnekleri araştırmanın örneklemini oluşturmak üzere tercih edilmiştir. Örneklemde yer alan sanatçıların tercih edilmelerindeyse güreş konusundaki istikrarlı çalışmaları referans olmuştur. Genel tarama modelinin esas alındığı araştırmada, nitel araştırma yöntem ve tekniklerinden faydalanılmıştır.

Keywords

Güreş, Ata sporu, Türk kültürü, Türk sanatı, Türk resmi

References

• And, M. (1993). 16. Yüzyılda İstanbul kent-saray-günlük yaşam. Akbank Kültür Sanat Kitapları.
• Atalay, B. (1943). Divanü Lügat-it Türk Dizini. Türk Dil Kurumu Yayını.
• Atasoy, N. (1997). 1582 Surname-i Hümayun düğün kitabı. Koçbank Yayınları.
• Bahodirovich, F. S. (2022). History of wrestling sports. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, (7), 219-223.
• Dalkıran, A. (2018). Çağdaş Türk resminde hayvan mücadele sahneleri. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (19), 1-31.
• Eberhard, W. (Mayıs 1940). Çin kaynaklarına göre Türkler ve komşularında spor. N. Turgun Uluğtuğ, (Çev.). Ülkü, 15 (87), 209-215.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü (2. Baskı). Bizim Büro Basımevi.
• Gül, M. (2011). Karakucak güreşi ve Karakucak güreşlerinin modern Türk güreşine katkısı. C. Kabakcı (Ed.). Kahramanmaraş Uluslararası Karakucak ve Kısa Şalvar Güreş Sempozyumu. Kahramanmaraş Belediyesi Yayını, 107-114.
• Gümüş, A. (1972). Teknik güreş ve ustaları. Tercüman Gazetesi Yayını.
• Güven, Ö. (1992). Türklerde spor kültürü. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Güven, Ö. (1999). Türklerde spor kültürü (Genişletilmiş 2. Baskı). Atatürk Kültür Merkezi Yayını (172).
• İmamoğlu, O. (2011). Türkiye’de Karakucak güreşine ilginin araştırılması. C. Kabakcı (Ed.). Kahramanmaraş Uluslararası Karakucak ve Kısa Şalvar Güreş Sempozyumu. Kahramanmaraş Belediyesi Yayını, 48-63.
• İşcan, F. (1988). Türklerde spor. T.C. Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı beden terbiyesi ve Spor Genel Müdürlüğü Yayınları (55).
• Kahraman, A. (1989a). Cumhuriyete kadar Türk güreşi (Cilt 1). Kültür Bakanlığı Yayınları (1028).
• Kahraman, A. (1989b). Cumhuriyete kadar Türk güreşi (Cilt 2). Kültür Bakanlığı Yayınları (1029).
• Ercilasun, A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk lehçeleri Sözlüğü I. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Keten, M. (1993). Türkiye’de spor (Yeniden düzenlenmiş 2. Baskı). Polat Ofset.
• Köse, L. (1997). Güreşe damgasını vuranlar. Prestij Ajans Matbaacılık.
• Ögel, B. (1998). Türk mitolojisi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öngel, H. B. (2001). Türk Kültür Tarihinde spor. Kültür Bakanlığı Yayınları (2564).
• Özdemir, M. (2018). Türk Kültüründe pehlivanlık kavramı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 5 (12), 558-564.
• Pepe, K. (2011). Geleneksel Türk güreşlerinden Karakucak ve Yağlı Pehlivan güreşlerinin Türkiye’deki yaygınlık durumunun bölgesel ve yöresel açıdan incelenmesi. C. Kabakcı (Ed.), Kahramanmaraş Uluslararası Karakucak ve Kısa Şalvar Güreş Sempozyumu, Kahramanmaraş Belediyesi Yayını, 64-72.
• Parlatır, İ., Gözaydın, N., Zülfikar, H., Aksu, B. T., Türkmen, S. & Yılmaz, Y. (1988). Türkçe sözlük II. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şahin, M. (2003). Türk spor kültüründe Aba güreşi. Nobel Basımevi.
• ŞEFİK, E. (1953). Tarihi Türk güreşleri. İstanbul Fethi Derneği Yayınları (20).
• Tezcan, S. & Boeschoten, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Yıldıran, İbrahim. (Ocak 1996). Uygulama nedenleri ve fonksiyonları bakımından Türk kültürünün erken devirlerinde bazı sportif aktivitelerin görünümü. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1 (2), 47-57.
• Yıldız, D. (1979). Türk spor tarihi. Eko Matbaası.
• Yoon, J. (2002). Physiological profiles of elite senior wrestlers. Sports Med, 32(4), 225-33.
• Yüksel, Y. (Spring 2018). Klasik Türk şiirinde güreş ve pehlivanlık. Journal of Turkish Language and Literature, 4 (2), 589-616.
• İnternet Kaynakça
• Yiğit, F. M. (2019, 03 Mayıs). (Proto) Ön Türklerin Altın Çağları.https://turkologfatihmehmetyigit.blogspot.com/2019/05/turklerin-altin-cagi-1-turkmenistann.html adresinden 04 Ağustos 2022 tarihinde alınmıştır.
• Görsel Kaynakça
• Güven, Ö. (1999). Türklerde spor kültürü (Genişletilmiş 2. Baskı). Atatürk Kültür Merkezi Yayını (172).
• İmamoğlu, M. & İmamoğlu, G. (2019). Eski Çağ Ön Asya, Anadolu ve Afrika Uygarlıklarına ait güreş görsellerinde yer alan benzerlikler ve farklılıklar. Turkish Studies Social Sciences, 14 (4), 1515-1523.
• Yiğit, F. M. (2019, 03 Mayıs). (Proto) Ön Türklerin Altın Çağları.https://turkologfatihmehmetyigit.blogspot.com/2019/05/turklerin-altin-cagi-1-turkmenistann.html adresinden 04 Ağustos 2022 tarihinde alınmıştır.
• Yiğit, F. M. (2019, 03 Mayıs). (Proto) Ön Türklerin Altın Çağları.https://turkologfatihmehmetyigit.blogspot.com/2019/05/turklerin-altin-cagi-1-turkmenistann.html adresinden 04 Ağustos 2022 tarihinde alınmıştır.
• Atasoy, N. (1997). 1582 Surname-i Hümayun düğün kitabı. Koçbank Yayınları.
• Atasoy, N. (1997). 1582 Surname-i Hümayun düğün kitabı. Koçbank Yayınları.
• Dervişoğlu, M. (2021). Surnamelerde güreşe dair bilgiler ve bunların değerlendirilmesi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14 (34), 524-543.
• Olcay, S. (2012). Geçmişten günümüze Türk resim sanatından esintiler. Konya Medaş Sanat Galerisi Yayını.
• Raimonsibilo Wordpress. (2011, 22 Mart). Cemal Tollu–Yağlı Güreş.https://raimonsibilo.wordpress.com/2011/03/22/istanbul-modern-museum-10-03-11/cemal-tollu-yagli-gures-grease-wrestling/ adresinden 10 Mayıs 2023 tarihinde alınmıştır.
• Giray, K. (2009). “Türk Sanatında özgün baskı ustaları” Ziraat Bankası Koleksiyonu Cilt 3. (1. Baskı). Ziraat Bankası Yayınları.
• Galeri Soyut. (2023, Mart 30). Fahri Sümer. https://www.galerisoyut.com.tr/ngg_tag/fahri-sumer/ adresinden 30 Mart 2023 tarihinde alınmıştır.
• Galeri Soyut. (2019, Mart 06). Hasan Saygın. https://www.galerisoyut.com.tr/artist/hasan-saygin/artworks/page/3 adresinden 06 Mart 2019 tarihinde alınmıştır.
• Pinimg. (2019, 09 Mart). Yağlı Güreş, 70 x 100 cm, kağıt üzerine mürekkep. https://i.pinimg.com/1200x/50/b2/9 d/50b29db1c728f5543e9ddf8bde50dd0c.jpg adresinden 09 Mart 2019 tarihinde alınmıştır.
• Portakal Bahar Müzayedesi Online Katalog. (2023, 30 Mart). Mahmut Cuda. http://www.rportakal.com/Article.aspx? PageID=173&ArtId=2038 adresinden 30 Mart 2023 tarihinde alınmıştır.
• Kocaman Akgül, E. (2014). Cumhuriyet Döneminde geleneksel tarzda çalışan Türk ressamlar [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.