التأصيل الأخلاقي في الأدب العربي "دراسة تحليلية"

Year 2024, , 979 - 996, 03.01.2025

Ahmet İsmailoğlu

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1424731

Abstract

تتناول هذه الدراسة تحت عنوان "التأصيل الأخلاقي في الأدب العربي" مفهوم كلٍّ من الأدب والأخلاق لغة واصطلاحًا، متطرقةً إلى الربط بين الأدب والأخلاق وفقًا لتقارُب المعنى اللغوي والاصطلاحي بينهما، ثم طريقة التعامل مع هذه القضية بين المذهب الرومانتيكي وبين مذهب "الفن للفن" الذي تم تأسيسه ليكون نظرية مضادة عمِلَتْ على إخلاء الفن والأدب من مَضامين الأخلاق، مع الاسترسال في عرض موقف النقاد من نظرية "الفن للفن"، وكذلك ذِكر طرفٍ من المساجلات التي دارت بين بعض النقاد حول القضايا الأخلاقية والمجتمعية والموقف الصحيح الذي يجب أنْ يكون عليه الأدبُ من هذه القضايا. ثم تناولت الدراسة القضايا الأخلاقية في الأدب العربي شعرًا ونثرًا، مع تبيين طريقة المعالجة، منتقلةً إلى الكلام عن طريقة التعامل النقدي مع قضية الأخلاق باعتبارها أحد المعايير المهمة لنقد الأدب العربي؛ حيث أشاد بها النُّقَّاد في العصر الجاهلي، ثم اهتم بها النَّبيُّ - ص- كمعيارٍ رئيسٍ ردَّ إليه الأحكامَ النقدية، وسار على نهجه الخلفاءُ الراشدون، وسائرُ الصحابة، والتزمَ هذا النَّهجَ كثيرٌ من النقاد وعلماء الأدب واللغة، ثم تطرَّقت الدراسةُ إلى بيانِ الموقف المجتمعي مما ينسبه الشاعرُ إلى نفسه مِن سُوء الأخلاق وارتكابِ الفواحش تخيُّلًا، وكذلك موقفهم مِن المبالغات التي تصل إلى حدِّ الكذِب؛ باعتبار الكذِب مِن مَساوئ الأخلاق التي يجبُ أنْ يخلوَ منها النِّتاج الأدبي؛ لأنَّه يعبِّر عن قِيَم المجتمعِ وأخلاقياتِه.

Keywords

الأدب، الشعر، النثر، الفن للفن، الأخلاق، التأصيل الأخلاقي., الأَدِبُّ، ال�نْ ل��نْ، الأَخلاَق، ال�أَصَيْلْ الأَخلاَقُي, ال�أَصَيْلْ الأَخلاَقُي

MORAL ROOTING IN ARABIC LITERATURE ANALYTICAL STUDY

Abstract

This research deals with the concept of both literature and ethics and the link between them according to the convergence of linguistic and terminological meaning between them. Then the way to deal with this issue between the romantic doctrine and the doctrine of “art for art’s sake,” as well as mentioning some of the debates that took place between some critics about moral and societal issues and the correct position that literature should have on these issues. The research then deals with moral issues in poetry and prose in Arabic literature, indicating the treatment method and moving on to a statement about the method dealing critically with the moral issues as it is one of the important criteria for criticizing Arabic literature where it was praised by critics in age of ignorance. The research also touched on a statement of societal position on what the poet attributes himself and their position on exaggerations that amount to lying; considering lying is one of the devoid of morality that literary production must be free of because it expresses the values and morals of the society.

Keywords

Literature, poetry, prose, art for art’s sake, moral/ethics

ARAP EDEBİYATINDA AHLAKIN KONUMU ÜZERİNE ANALİTİK BİR ÇALIŞMA

Abstract

“Arap Edebiyatında Ahlakın Konumu” başlıklı bu araştırma, hem edebiyat hem de ahlâk kavramını terminolojik ve terimsel açıdan ele alarak iki kavram arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Daha sonra bu konuyu, sanatı ve edebiyatı ahlaki içerikten arındırmaya çalışan ve “sanat sanat içindir” iddiası taşıyan Romantik doktrine karşıt bir teori olarak sunmayı hedeflemektedir. Ayrıca söz konusu doktrine karşı yapılan eleştiriler, konu hakkındaki tartışmalar ve edebiyatın bu konuda bulunması gereken doğru konum sorgulanmaktadır. Arap edebiyatında nazım ve nesir türündeki metinlerde, Cahiliye Dönemi’nde de önemli konulardan biri olan ahlak meselesinin eleştirel bir şekilde nasıl işlendiği ele alınmaktadır. Daha sonra Peygamber Efendimiz (s.a.s), edebiyata dair değerlendirmelerinde ahlakı esas ölçü olarak ele almış, Râşid Halifeler ve diğer sahabeler (r.a.) de onu takip etmişlerdir. Daha sonra pek çok edebiyat ve dil eleştirmeni ve akademisyen onların izinden gitmiştir. Bu araştırmada şairin şiirinde kullandığı ahlak dışı öğelere, hayal gücü ve yalana varan abartılara karşı toplumun yaklaşım tarzına değinilmiştir. Zira yalan söylemek bir edebi eserin arındırılması gereken ahlak kusurlarından biridir. Çünkü edebi eserler toplumun değerlerini ve ahlakını ifade ederler.

Keywords

Arap Edebiyatı, Şiir, Düzyazı, Ahlak

References

• Amr, Ahmed Muhtar Abdulhamîd vd. Mu’cemu’l-Lugati’l-Arabiyye el-Muasıra. Lübnan: Alem el-Kutub, 1. Basım, 2008.
• Cevher, Mesut Kur’an-ı Kerim’de Uluslararası İlişkiler İlkeleri Turkish Studies -Comparative Religious Studies Volume 14 Issue 2, 2019, .238-24