Hint ve İran Mitolojilerine Göre “Mitra”

Year 2013, Issue: 10, 26 - 41, 01.11.2013

Hayrettin Kızıl

Abstract

Mitra, antik Arilerin asırlarca inandıkları Güneş ışığı ile ilişkilendirilmiş bir tanrıdır. Mitra tapımı antik Arilerin göçlerinden sonra ortaya çıkan Hint ve İran Arilerinde de devam etmiştir. Her iki toplumun kutsal kitaplarında Mitra ile ilgili bölümlere rastlanmaktadır. Fakat Hindistan’da ilk dönemlerde bu inanç çok güçlü iken sonraları etkisini kaybetmiştir. Mithra olarak isimlendirildiği İran’da ise Hindistan’dakinin aksine farklı dönemlerde değişik şekillerde ortaya çıkmıştır. Bu makalede Hint ve İran toplumlarındaki Mitra inancının tarihsel değişimi ve özellikleri incelenmiştir. Makale hazırlanırken Rigveda ve Avesta ile bu iki kitap hakkında yapılmış çalışmalardan faydalanılmıştır

Keywords

-

References

• Alıcı, Mehmet, Kadîm İran’da Din Monoteizm’den Düalizm’e Mecusi Tanrı Anlayışı, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2012.
• Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü, Yöneten: Yves Bonnefoy, Türkçe Baskıyı Yayına Hazırlayan: Levent Yılmaz, Dost Kitabevi Yayınları, c.II, Ankara 2000
• Avesta Zerdüştilerin Kutsal Metinleri, Çev.: Fahriye Adsay/İbrahim Bingöl, Avesta Yayınları, İstanbul 2012
• Bilgin, M. Sıraç, Zarathuştra, Berfin Yayınları, İstanbul 2003
• Campbell, Joseph, Doğu Mitolojisi Tanrının Maskeleri, Çev: Kudret Emiroğlu, 3.Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2003
• ………………… Batı Mitolojisi Tanrının Maskeleri, Çev: Kudret Emiroğlu, İmge Kitabevi, Baskı, Ankara 2003
• Challaye, Felicien, Dinler Tarihi, Çev: Samih Tiryakioğlu, Varlık Yayınları, 5.Basım, İstanbul 2002
• Cumont, Franz, The Mysteries of Mithra, İngilizceye çev.: Thomas J. McCormack, Şikago 1903
• Demirci, Kürşat, Hinduizmin Kutsal Metinleri Vedalar, İşaret Yayınları, İstanbul 1991
• Eliade, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi Taş Devrinden Eleusis Mysteria’larına, Çev: Ali Berktay, Kabalcı Yayınevi, 2.Basım, İstanbul 2007, c.I
• Geden, A. S., Select Passages Illustrating Mithraism, Great Britain 1925
• Guenon, Rene, Vedanta’ya Göre İnsan ve Halleri Hint Felsefesinde Kamil İnsan, Çev: Atila Ataman, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2002
• Haug, Martin, Essays On The Sacred Language, Writings, And Religion of The Parsis, London 1907
• Herodotos, Tarih, Çev: Müntekim Ökmen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012
• İznik, Erkan, “Anadolu’daki Gizemli Işık: Mithra”, Uluslarlarası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Kongresi Bildirileri, Türksev Yayınları, Ankara 2004
• Jones, H. Stuart, “Mithraism” Encyclopedia of Religion and Ethics, Edited by James Hastings, c.VIII, New York 1915.
• Kadir, C.A., “İslam Öncesi Hint Düşüncesi”, Çev: Kürşat Demirci, İslam Düşüncesi Tarihi, İnsan Yayınları, c.I, İstanbul 1990.
• KIZIL, Hayreddin, “Mitra’dan Mithras’ın Sırları’na Mitraizm’in Kuruluş Serüveni”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 17, sayı: 55, Erzurum 2013.
• Korkmaz, Esat, Zerdüştlük Terimleri Sözlüğü, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul 2004
• Malandra, William W., An Introduction To Ancient Iranian Religions –Reading FromThe Avesta And The Achaemenid Inscriptions, USA 1983
• Mallory, J.P., Hint Avrupalıların İzinde Dil, Arkeoloji ve Mit, Çev: Müfit Günay, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2002
• Müller, F. Max, Contributions To the Sicence of Mythology, London 1897
• O’Flaherty, Wendy Doniger, Hindu Mitolojisi, Çev Kudret Emiroğlu, İmge Kitabevi, Ankara 1996
• Şeriati, Ali, Dinler Tarihi, Çev: Erdoğan Vatansever, Kırkambar Kitaplığı, İstanbul 2001
• Taraporewala, Irach J.I., Zerdüşt Dini Zerdüşt’ün Gathaları Üç Unutulmuş Din: Mitraizm, Maniheizm, Mazdakizm, Çev: Nice Damar, Avesta Yayınları, İstanbul 2002
• P. T. Raju, Ningtsit Chan, Joseph M. Kitagawa ve İsmail Raci Faruki, Asya Dinleri, Türkçesi, Abdullah Davudoğlu, İnkılab Yayınları, İstanbul 2002
• Shaked, Shaul, Dualism in Transformation Varieties of Religion in Sasanian Iran, London 2005
• Tığlı, Asiye Zerdüşt Hayatı ve Öğretisi, Beyan Yayınları, İstanbul 2004
• Yıldırım, Nimet, Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2008
• ………………, İran Edebiyatı, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2012
• Zenaidi, A. Ragozin, Media, Babylon, Persia From the Fall of Nineveh To The Persian War, London, 1889 İnternet
• Hanns-Peter Schmidt, http://www.iranicaonline.org/articles/mithra-i erişim 06/04/2012, 02/09/2013 ve farklı tarihlerde Ralph texts.com/hin/rigveda/index.htm erişim, değişik tarihlerde tarafından çevrilmiş Rigveda için http://www.sacred
• Catholic Encyclopedia, http://www.newadvent.org/cathen/10402a.htm erişim, 15/05/2012