KUR’ÂN-I KERÎM’DE YER ALAN لٌ وُع ِعي ٌل VE فَ KALIPLARI

Year 2015, Volume: 7 Issue: 1, 162 - 183, 19.03.2016

Mustafa Öncü

Abstract

müşebbehe, mübalağa sigası, çoğul, mastar, ism-i fail ve ism-i mef’ûl anlamında kullanılırlar. Söz konusu kalıpların oldukça geniş bir kullanım alanı vardır. Kur’ân-ı Kerîm’de neredeyse her sûrede geçen bu kalıplar bu anlamların hepsinde de kullanılmıştır. Bu makalemizde Arapçada bulunan bu kalıpların yapıları hakkında kısaca bilgi verildikten sonra bunların Kur’ân-ı Kerîm’deki kullanımları üzerinde durulmuştur. Yeri geldikçe bazı Türkçe meallerin bu tür kelimelere verdikleri anlamlar karşılaştırılmıştır.

Keywords

Arapça, Kur’ân-ı Kerîm لوُعَف ve ليِعَف kalıpları

References

• ‘ABÂBENE, Cafer, Nazretun fi ba‘di evzâni’s-sarfiyye, Ürdün Üniversitesi.
• ÂLİ YASİN, Muhammed Hasan, Fey‘il em Fe‘îl, Mecelletu Mecmei’l-lugati’l- Arabiyyeti’l Ürdiniyye, S.,11-12, 1981.
• ATEŞ, Süleyman Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meali, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara, 1982.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi Kur'ân-ı Kerîm’in Türkçe Meali Alisi ve Tefsiri, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1990.
• ÇÖRTÜ, Mustafa Meral, Arapça Dilbilgisi Sarf, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, İstanbul, 2006.
• DİYANET İşleri Başkanlığı Kur’ân-ı Kerîm Meali, hzr., Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin, Ankara, 2005.
• el-‘UKBERÎ, Ebu’l-Bekâ Muhibbuddîn Abdullah b. Hüseyin b. Abdillah, et-Tibyân fî i‘râbi’l-Kur’ân thk., Ali Muhammed Bicâvî, Dâru’l-cîl, Beyrut, 1987.
• el-AHFEŞ, Me’âni’l-Kur’ân, Mektebetu’l-hanci, Kahire, 1990.
• el-ÂLÛSÎ, Şihâbuddîn Mahmud Rûhu’l-me‘ânî, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1415, XV, 393.
• el-BEYDÂVÎ, Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl, Dâru ihyâi’t-turâsi’Arabî, Beyrut, 1418, IV, 258.
• el-CEVHERÎ, es-Sıhâh, Kahire, 1956.
• el-CURCÂNÎ, Ebu’l-Hasan, et-Ta’rifât, Daru’l-Tunusiyye,1971.
• el-EŞMÛNÎ, Nuruddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Şerhu’l-Eşmûnî ‘ale’l- Elfiyyeti İbn Mâlik, thk., Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut, 1955.
• el-FÎRÛZÂBÂDÎ, Yakub b. Muhammed b. İbrahim, el-Kâmûsu’l-muhît, Mısır, 1986.
• el-GALÂYÎNÎ Mustafa, Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye, Dâru’l-hadis, Kahire, 1426/2005.
• el-HAMELÂVÎ, Ahmed b. Muhammed b. Ahmed, Şeze’l-arf fî fenni’s-Sarf, Kahire, 1965.
• el-İSFERÂYİNÎ, Tacuddin Muhammed b. Muhammed, Lubâbu’l-i’râb, 1984.
• el-MEYLÂNÎ, Muhammed b. Abdurrahim b. Hüseyin el-Ömerî Kitâbu şerhi’l- Muğnî fi’n-nahv, thk., Abdulkâdir Heytî, Bingazi, Mensûrâtü Câmiâtü Karyûnus, 1998.
• el-MUBERRİD, el-Muktadab, thk. Muhammed Ahmed ed-Dâlî, Muessesetu’r-risâle, Beyrut 1997.
• el-MUÎNÎ, Muhammed Saîd, es-Siyeğu’l-ifrâdiyyetu’l-Arabiyye, Kahire,1981.
• EMÎN, Abdullah, el-İstikâk, İkinci Baskı, Kahire, Mektebetu’l-Hancî, 2000. er-RACİHÎ, Abduh, et-Tatbîku’s-sarfî, Birinci Baskı, Dâru’n-nehdeti’l-‘Arabiyye, Beyrut 2004. er-RADÎ, Muhammed b. Hasen el-İsterâbâdî, Şerhu’r-Radî li Kâfiyeti İbni’l Hâcib, thk., Hasan b. Muhammed b. İbrahim, el-Hafezî, Birinci Baskı, yy.,1993.
• ESED, Muhammed, Kur'an Mesajı (meal tefsir), çev., Ahmet Ertürk, Cahit Koytak, İşaret Yayınları, İstanbul, 1996.
• es-SUYÛTÎ, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebîbekr, el-Eşbâh ve’n-nezâir fi’n-Nahv, Kahire 1954.
• ez-ZEBÎDÎ, Ebu’l-Feyz Murtazâ Muhammed b.Muhammed, Tâcu'l-arûs min cevâhiri'l-Kâmûs, Mısır, 1306, I/591.
• ez-ZEMAHŞERÎ, Cârullah Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ömer, el-Mufassal fî ilmi’l- Arabiyye, Kahire,ty.
• İBN HÂCİB Ebû Amr Osman b. Ebîbekr, el-Îzâh fî şerhi’l-Muffassal, thk., İbrahim Muhammed Abdullah, Dâru Sa’diddîn, Birinci Baskı, Dımaşk, 1425/2005.
• İBN HİŞÂM, Ebu Muhammed Abdullah Cemâluddin, Katru’n-nedâ ve bellu’s-sadâ, Beyrut,1997.
• ----., Evdahu’l-mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik, Dâru’l-cîl, Beyrut, ty.
• İBN KUTEYBE, Garîbu’l-Kur’ân, thk., Ahmet Sakr, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1978, s.16.
• ----., Te’vîlu muşkili’l-Kur’ân, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, ty.
• İBN MÂLİK, Ebu Abdillah Muhammed Cemâluddin, Teshîlu’l-fevâid ve tekmîlu’l- mekâsıd, thk., Muhammed Kamil Berekât, Dâru’l-kitab, 1971,s.139;
• İBN MANZÛR, Ebu’l-Fazl Cemaluddin b. Muhammed, Lisânu’l-Arab, Daru Sâdr, Beyrut, 1990, II/97-98.
• İBN SERRÂC, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl, el-Usûl fi’n-Nahv, Matbaatu nu’man, Necefu’l-eşrâf, 1973.
• İBN YA‘ÎŞ, Ebu’l-Bekâ Ya’îş b. Ali, Şerhu’l-Mufassal, Beyrut,
• İBNU’L-ENBÂRÎ, el-İnsâf fî mesâili’l-hilâf, el-Mektebetu’l-asriyye, yy., 2003.
• KILIÇ, Hulûsi, Arapça Dilbilgisi-Sarf, İstanbul, Rağbet Yayınları, 2005, s. 215-216.
• mucemul mufehres s.687.
• SÎBEVEYHİ, el-Kitâb, thk. Abdusselam Harun, Mektebetu’l-hancî, Kahire, 1988.
• TOPALOĞLU, Bekir, “Esmâ-i Hüsnâ”, DİA, TDV Yayınları, İstanbul, 1995, XI, 404-417.
• YAZIR, Elmalılı Hamdi Kur'ân-ı Kerim ve Yüce Meali, sadeleştirenler M. Sadi Çöğenli, Nevzat H. Yanık, Huzur Yayınevi, İstanbul, ty.
• ----., Hak Dini Kur’ân Dili, hzr. Ahmet Altıntepe- Sadi Yüksel, İstanbul, ty.
• YILDIRIM, Kadri, Sistematik Sarf Bilgisi, Form Ofset, Diyarbakır 2004.
• YILDIRIM, Suat Kur’ân-ı Hakim ve Açıklamalı Meali, Işık Yayınları, İstanbul, 2002.
• ZİHNİ EFENDİ, Mehmet, el-Muktadab ve’l- muntahab, Marifet Yayınları, İstanbul 2000.
• http://www.majma.org.jo/majma/index.php/2009-02-10-09-36-00/757mag11-12- 1.html; http://www.majma.org.jo/majma/index.php/2009-02-10-09-36-00/579-21-22-2.html. EK-1 KUR’ÂN-I KERÎM’DE KULLANILAN لوعف VE ليعف KALIPLARININ
• SÛRELERE GÖRE DAĞILIMI VE AYET NUMARALARI 1 - FÂTİHA: 3. 2 - BAKARA:
• 10-20-26-29-30-32-37-38-41-45-49-54-79-81-88-95-96-100-101-104-105-106- 107-108-109-110-113-114-115-117-119-120-126-127-128-129-135-143-146-148-158-163- 165-168-173-174-176-178-181-183-184-186-188-196-202-207-208-209-211-214-215-217- 218-219-220-224-225-226-227-228-231-233-234-235- 237-240-244-245-246-247-248-249- 255-256-257-258-259-260-261-262-263-264-265-266-267-268-271-273-276-282-283-284. 3 - ÂLİ -İMRÂN:
• 4-10-11-15-18-19-20-21-22-23-26-27-29-30-31-34-35-36-38-39-41-45-56-58-62- 63-67-68-74-75-77-78-81-86-89-91-92-95-97-98-99-100-101-103-105-110-119-120-121- 122-129-132-144-146-153-155-156-157-162-163-165-172-173-174-176-177-179-180-181- 182-183-188-189-195-197-199. 4 - NİSÂ:
• 2-4-6-7-9-10-11-12-13-15-16-17-18-19-21-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33- 34-35-36-38-46-47-48-49-50-51-52-53-54-55-56-57-58-61-63-64-65-66-67-69-70-71-72- 73-74-75-76-77-78-79-80-81-82-83-84-85-86-87-88-89-90-92-93-94-95-96-97-98-99-100- 101-104-105-106-107-108-109-110-111-112-113-114-115-116-117-118-119-121-122-123- 124-125-127-128-129-130-131-132-133-134-135-136-137-138-139-140-141-142-143-147- 148-149-150-152-153-154-155-156-157-158-159-160-161-162-163-164-173. 5 - MÂİDE:
• 2-3-4-6-7-8-9-10-12-13-15-17-18-19-3233-34-35-36-38-39-40-41-44-48-49-51-54- 55-56-60-62-64-65-66-67-68-70-71-72-73-74-75-76-77-80-81-86-88-92-94-95-97-98-99- 100-101-103-105-106-111-117-118-119-120. 6 - EN'ÂM:
• 14-15-17-18-19-22-50-51-52-54-55-57-66-68-70-73-78-79-83-91-95-96-101-102- 103-104-107-112-115-116-117-119-124-125-127-128-136-137-139-142-145-152-153-157- 7 - A'RÂF:
• 10-22-24-30-37-38-45-54-56-57-58-59-61-64-67-68-73-85-86-95-104-105-109- 112-116-123-131-141-142-146-148-153-155-157-158-164-165-167-179-183-184-185-187- 189-196-200. 8 - ENFÂL:
• 4-5-10-13-17-24-25-26-28-29-32-39-40-41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51-52- 53-60-61-63-64-65-67-68-69-70-71-72-73-74-75. 9 - TEVBE: 1-3-5-7-15-16-21-22-25-2 6-27-28-29-30-33-34-35-36-37-38-39-40-41-42-44-47-54- 59-60-61-63-65-70-72-74-79-84-86-88-89-90-91- 93-94-97-98-99-100-101-102-103-104
• 106-107-110-111-113-114-115-116-117-118-120-121-128-129. 10 - YÛNUS:
• 4-9-15-22-24-27-28-29-31-32-46-47-64-65-68-70-79-88-92-93-97-99-105-107- 108. 11 - HÛD:
• 2-3-4-5-9-10-11-12-13-14-15-16-17-19-24-25-26-28-35-40-41-48-52-54-55-57-58- 59-61-63-66-68-69-72-73-75-77-78-80-81-82-83-84-85-86-87-88-89-90-91-93-95-97-100- 102-105-106-109-111-112-116. 12 - YÛSUF:
• 18-19-25-26-27-28-30-31-34-47-48-50-51-53-54-55-65-66-72-76-78-80-83-84-88- 93-95-96-98-100-108-111. 13 - RA'D:
• 5-6-9-13-15-18-31-37-38-41-42-43. 14 - İBRÂHÎM:
• 2-3-4-5-6-7-8-9-14-15-16-17-18-19-20-21-22-24-26-34-36-39-44-47-51. 15 - HİCR:
• 17-25-27-34-39-50-53-67-76-85-86-87-99. 16 - NAHL:
• 7-8-9-11-14-28-32-34-36-44-47-54-56-58-60-63-68-70-77-84-89-91-97-98-104- 106-110-113-114-115-118-119-120-123-125. 17 - İSRÂ:
• 2-3-4-5-6-8-9-10-11-14-15-17-23-24-25-27-30-32-34-38-40-42-43-44-48-49-50- 51-52-53-54-55-57-59-50-60-62-65-66-67-68-69-70-71-72-73-74-75-76-80-81-83-84-85- 86-87-88-91-92-93-94-95-96-97-98-100-103-104-105-110-111. 18 - KEHF:
• 6-8-9-15-17-18-19-22-26-28-49-58-61-63-71-74-79. 19 - MERYEM:
• 4-5-6-7-9-10-11-12-13-14-15-17-18-19-20-21-22-24-25-27-28-29-30-32-37-41-43- 44-45-46-47-48-49-50-51-52-53-54-56-57-62-63-64-65-73. 20 - TÂHÂ:
• 17-29-33-34-35-39-44-47-69-71-72-77-80-81-96-104-111-113-117-125-133-134- 135. 21 - ENBİYÂ:
• 15-25-58-63-76-80-100-102-105-109.. 22 - HACC
• 2-3-4-5-6-9-10-12-13-17-18-19-21-24-25-27-28-29-31-33-34-38-39-40-42-44-45- 49-50-51-52-53-55-56-58-59-60-61-62-63-64-65-66-71-74-75-78- 23 - MU'MİNÛN
• 15-19-21-32-40-44-50-69-77-78-86-96-109-114-116- 24 - NÛR
• 10-11-14-15-16-18-19-20-21-22-23-26-27-28-30-31-32-3-35-39-41-45-47-48-50- 51-52-53-54-56-58-59-60-61-62-63-64- 25 - FURKÂN:
• 2-5-6-7-9-11-12-13-14-17-19-20-21-26-27-28-29-31-34-35-37-38-41-42-43-44-45- 46-48-49-51-52-54-55-56-57-58-59-70-75- 26 - ŞUARÂ.
• 9-16-18-27-34-37-49-54-56-58-63-68-77-82-85-89-91-101-104-107-115-122-125- 135-140-141-143-148-156-159-162-171-175-178-189-191-193-201-216-217-220-222-227- 27 - NEML
• 9-11-15-21-22-23-24-26-29-30-33-36-39-40-45-46-48-62-78-88-90- 28 - KASAS
• 15-16-17-19-18-20-22-23-24-26-28-46-47-58-59-75-77-79-84-86- 29 - ANKEBÛT
• 6-12-15-18-20-22-23-26-35-38-42-50-52-60-62- 30 - RÛM
• 8-18-19-27-30-33-36-38-43-50-54- 31 - LOKMÂN:
• 6-7-8-9-10-12-13-15-16-18-19-21-23-24-26-27-28-29-30-31-32-33-34- 32 - SECDE: 3-4-6-8-9-10. 33 - AHZÂB:
• 2-3-4-5-7-8-9-11-12-13-14-16-17-18-19-20-21-22-24-25-26-27-28-29-30-31-34- 35-36-38-39-4041-42-43-44-45-47-48-49-50-51-52-53-54-55-56-57-58-59-60-63-64-65-66- 67-68-69-70-71-72-73. 34 - SEBE:
• 2-4-5-6-7-8-10-11-12-13-15-16-17-19-20-21-22-23-26-28-34-40-41-44-45-46-47- 50-53. 35 - FÂTIR:
• 2-3-5-6-7-8-9-10-11-12-14-15-16-17-19-21-23-24-26-28-30-31-32-33-34-35-36- 37-38-40-41-42-43-44-45. 36 - YÂSÎN:
• 5-11-18-32-38-39-53-58-60-62-76-77-78-79-81. 37 - SÂFFÂT:
• 28-38-43-45-51-55-58-60-62-64-67-68-76-84-89-93-97-101-102-107-112-115- 38 - SÂD:
• 13-24-26-31-51-57-66-67-70-77. 39 - ZUMER:
• 5-7-8-13-20-23-28-30-41-44-47-53-62-65-69. 40 - MU'MİN:
• 3-5-7-8-9-11-12-15-17-18-20-22-29-34-38-40-42-44-46-47-55-56-58-64-66-76-87. 41 - FUSSİLET:
• 4-12-13-17-22-24-25-26-39-40-41-42-43-44-46-47-49-50-51-52-53. 42 - ŞÛRÂ:
• 4-5-6-7-8-9-11-12-16-24-26-27-28-29-30-31-32-33-34-40-41-42-44-46-47-48-50- 51. 43 - ZUHRÛF:
• 6-7-9-15-17-29-31-36-37-38-46-65-67-73-84. 44 - DUHÂN:
• 6-11-13-15-17-18-26-42-43-44-46-47-48-49-51-56-57. 45 - CÂSİYE:
• 7-8-11-16-17-18-19-37. 46 - AHKÂF:
• 7-8-11-16-20-21-24-30-33. 47 - MUHAMMED:
• 14-32-33-38. 48 - FETİH:
• 4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14-15-16-17-18-19-20-21-22-24-25-26-2728-29. 49 - HUCURÂT:
• 2-3-5-6-7-8-12-13-14-15-16-18. 50 - KAF:
• 4-5-7-9-10-12-14-15-16-17-18-20-21-22-23-24-26-29-31-32-37-41-44-45. 51 - ZÂRİYÂT:
• 24-26-28-29-30-37-41-42-43-50-51-52-58-59. 52 - TÛR:
• 18-19-21-27-28-34. 53 - NECM:
• 30-34-51-56-59. 54 - KAMER: 23-31-53-55. 55 - RAHMÂN: 44. 56 - VÂKIA:
• 18-27-32-38-42-44-46-54-74-76-77-81-89-90-91-93-94-95-96. 57 - HADÎD:
• 2-3-4-6-7-8-9-10-11-12-14-16-18-19-20-21-22-23-24-25-26-27-28-29. 58 - MUCÂDELE:
• 2-3-4-5-6-7-8-9-11-12-13-15-16-18-20-21-22. 59 - HAŞR:
• 4-6-7-8-10-14-15-16-18-22-23-24. 60 - MUMTEHİNE:
• 3-5-6-7-10-12. 61 - SAFF:
• 4-5-6-9-10-11-12-13-14. 62 - CUMA: 1-4-7-10. 63 - MUNÂFİKÛN:
• 2-4-5-7-8-10-11. 64 - TEGÂBUN:
• 2-4-5-6-7-8-9-11-12-14-15-17-18. 65 - TALÂK: 8-10-11-12. 66 - TAHRÎM:
• 2-3-4-5-8-9. 67 - MULK:
• 2-4-5-8-9-10-17-18-19-22-23-26-28-30. 68 - KALEM:
• 7-11-12-13-20-34-40-44-45. 69 - HÂKKA:
• 5-19-24-31-33-35-40-41-42-45-46-51-52. 70 - MEÂRİC:
• 6-7-10-13-14-19-20-21-37-38. 71 - NÛH: 1-2-23-25. 72 - CİNN:
• 8-16-23-25-27. 73 - MUZZEMMİL:
• 3-5-7-9-10-11-12-13-14-15-16-19-20. 74 - MUDDESSİR:
• 10-11-16-17-36-38-39-40. 75 - KIYÂME: 14-37. 76 - İNSÂN (DEHR): 2-3-4-8-10-12-20-21-24-25-26-27-29-30-31. 77 - MURSELÂT:
• 21-31-43-46-50. 78 - NEBE: 2-25. 79 - NÂZİÂT: 15-36-39-46. 80 - ABESE: 20. 81 - TEKVÎR
• 19-20-21-24-25. 82 - İNFİTÂR: 6-13-14. 83 - MUTAFFİFÎN:
• 12-16-22-24-25. 84 - İNŞİKAK: 7-8-12-15-24. 85 - BURÛC:
• 8-9-10-11-12-14-15-18-21. 86 - TÂRIK: Târık sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• kullanılmamıştır. 87 - A'LÂ: A’lâ sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• kullanılmamıştır. 88 - GÂŞİYE: 1-6. 89 - FECR: 9-17. 90 - BELED: 91 - ŞEMS: 11-13. 92 - LEYL Leyl sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• kullanılmamıştır. 93 - DUHÂ: 6-9.
• İNŞİRÂH (ŞERH): İnşirâh sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• kullanılmamıştır. 95 - TÎN: 3. 96 - ALAK Alak sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları kullanılmamıştır.
• KADR (KADİR): Kadr sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• kullanılmamıştır. 98 - BEYYİNE:
• 2-3-4-5-6-7. 99 - ZİLZÂL: Zilzâl sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• kullanılmamıştır. 100 - ÂDİYÂT: 6-7-8-11. 101 - KÂRİA: Kâria sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları kullanılmamıştır.
• TEKÂSUR: 7-8. 103 - ASR: Asr sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• kullanılmamıştır. 104 - HUMEZE: Humeze sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• kullanılmamıştır. 105 - FÎL: Fîl sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları
• Nâs sûresinde لوعف ve ليعف kalıpları kullanılmamıştır.