İSLAM’IN İBADETLERDE KOLAYLIK ANLAYIŞI VE KUR’ÂN’IN İBABDETLERİ YAPILABİLİR KILMASI

Year 2017, Volume: 9 Issue: 2, 725 - 746, 30.11.2017

Ahmet Gündüz

https://doi.org/10.26791/sarkiat.329257

Abstract

İbadetler
mevzusunda kolaylaştırma, yapılabilir kılma ve yaşanabilir hale getirme
ifadelerinin kullanımı birçok yanlış algı ve ön yargının oluşmasına müsait bir
konudur. Kolaylaştırmadan ve yaşanılabilir kılmadan kasıt; dinin tabiliğini
yani ilk indiği halinin mantığının muhafazasıdır. Zorlaştırma ise: Bedenin
fiziksel ve psikolojik gücünün yıpratılmasıdır. Zira ihtiyat mefhumunun
mevzunun şart ve rükünlerinin önüne geçirilmesi suretiyle alternatif
sunmaksızın icra edilmesi ve buna takva isimli bir kisve giydirilmesidir. Bunun
bir diğer adı da aşırıcılıktır. Oysa Kur’ân farz kıldığı hiçbir ibadette
aşırılığı benimsememiştir. Beşerin gücünün son sınırlarını zorlama gibi bir
teşebbüste bulunmamıştır. Arızî durumlar ile meşakkat kapsamına giren ne varsa
ibadetler açısından bunu dikkate almıştır. Hastalık, toplumsal olaylar, çevre
vb. hususların ortaya çıkardığı arızî durumlar üzerinden numune örneklerle
çıkış kapısı sunmuştur. Neticede ibadetlerin yaşanmasını kolaylaşmış, bir
külfet olmaktan çıkmıştır. Haliyle buna en fazla katkı sunan şeylerden biri
ibadetleri farz kılan Kur’ân’ın bizzat kendisi olmuştur. Aynı usulü Kur’ân
şerhi mahiyetinde olan sünnette de görmek mümkündür. Bu sebeple Kur’ân ve
sünnetin bu anlayışı ibadet hayatımız ile emri bi’l-marûf ve nehyi ‘ani’l-münker
vazifemizde öncellenmelidir. Ancak bu şekilde İslam’ın kolay ve yaşanabilir bir
din olduğu düşüncesi kabul görebilir. 

Keywords

Kolaylık, Arızî durumlar, İbadetler, Kur’ân, Meşakkat.

References

• KAYNAKÇA 1. Ahmed Nekrî, Abdünnebi b. Abdürresûl, Düstûru’l-Ulemâ, Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000. 2. Altuntaş, Halil ve Muzaffer Şahin Kur’ân-ı Kerim Meâli, D.İ.B Yay., Ankara, 2005. 3. Baktır, Mustafa, “Azîmet” D.İ.A, c. IV, s. 330, İstanbul, 1991. 4. Beğavî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Mesûd, Me‘âlimu’t-Tenzîl, Thk. Muhammed Abdunnemir, Osman Cuma Dumayriyye, Süleyman Müslim el-Harş, Dâru’t-Taybe, Riyad, 1997. 5. Beyhakî, Ahmed b. Hüseyn b. Ali b. Musa Ebû Bekir, Sünenu’l-Beyhâkî el-Kübrâ, Thk. Muhammed Abdulkadir el-Atâ, Mektebetu Dâri’l-Bâz, Mekke, 1994. 6. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Muğîra, el-Câmi‘u’s-Sahîh el-Muhtasar, Thk. Mustafa Dîb el-Buğâ, Dâr-u İbn Kesîr, Beyrut,1987. 7. Cici, Recep, “Kolaylık Prensibinin Hukukî Hayata Yansıma Biçimleri: Hanefî Mezhebi Örneği”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 14, Sy: 1, Bursa, 2005. 8. Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerif, Kitâbu’t-T‘arifât, Çev. Arif Erkan, Bahar Yay., İstanbul, 1997. 9. Çalış, Halit, “Amel Açısından Azimet Ruhsat Mukayesesi” Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi II, Şanlıurfa, 1996. 10. Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman Ebû Muhammed, Sünenu’d-Dârimî, Thk. Fevvâz Ahmet ve Hâlid es-Seb‘u’l-‘İlmiy; zyl. Hüseyin Selim Esed, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, H.1407. 11. Demirci, Musin, Tefsir Usulü, İ.F.A.V. Yay., İstanbul, 2017. 12. Dönmez, İbrahim Kafi, “Örf” D.İ.A, c. XXXIV, s. 87-93, İstanbul, 2007. 13. Ebû Bekir İbnu’l-Arabî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer, el-Mahsûl fî Usûli’l-Fıkıh, Thk. Hüseyin Ali; Said Fevde, Dâru’l-Beyârik, Amman, 1999. 14. Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eşa’s es-Sicistânî, Sünen Ebî Dâvûd, Thk. Muahammed Muhyiddin Abdulhamid, Tlk. Kemâl Yusuf el-Hût; Zyl. Elbânî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, t.y. 15. Erdoğan, Mehmet, İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, İ.F.A.V, İstanbul, 2014. 16. Gündüz, Ahmet, Esbâb-ı Nüzûl’de Kadın Faktörü ve Kur’ân Ahkâmındaki Rolü, Harran Ünv. Sosyal Bilimler, Doktora Tezi, Yayınlanmamış, Şanlıurfa, 2014. 17. Halil b. Ahmed, Ebû Abdurrahman, Kitâbu’l-‘Ayn, Thk. Mehdi el-Mahzûmî ve İbrahim es-Semrâî, Dâru Mektebeti’l-Hilal, Beyrut, t.y. 18. İbn Abdilber, Yusuf b. Abdullah b. Muhammed, el-İstî‘âb fi Marifeti’l-Ashâb, Thk. Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l-Ceyl, Beyrut, H.1412. 19. İbn Âşûr, Muhammed b. Tâhir, İslâm Hukuk Felsefesi Ve Gaye Problemi, Çev. Vecdi Akyüz ve Mehmet Erdoğan, Rağbet Yay., İstanbul, 1988. 20. İbn Cüneydel, S‘ad b. Abdurrahman, M‘ucemu’l-Emkineti’l-Vârideti Zikruhâ fî Sahîhi’l-Buhârî, Mektebetu’d-Darrati’l-Müeyyide, Riyad, 1999. 21. İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hasan, Cemheretu’l-Lüğa, Thk. Remzi Münir Balbekkî, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut, 1987. 22. İbn Fâris, Ebû’l-Hasan Ahmed el-Kazvînî, Mücmelü’l-Lüğa, Thk. Züheyr Abdülmuhsin Sultan, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1986. 23. İbn Hanbel, Ebû Abdullah eş-Şeybânî, Musnedu’l-İmâm Ahmed İbn Hanbel, Müesseset-u Kurtuba, Kahire, t.y., 24. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, el-Muhallâ bi’l-Esâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, t. y. 25. İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân, Sahîh İbn Hibbân bi Tertibi İbn Balabân, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1993. 26. İbn Huzeyme, Muhammed b. İshak Ebû Bekir es-Sülemî en-Nisâbûrî, Sahîh İbn Huzeyme, Thk. Muhammed Mustafa el-Azamî, el-Mektebetu’l-İslâmî, Beyrut, 1970. 27. İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd Ebû Abdullah el-Kazvînî, Sünen-u İbn Mâce, Thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki, Dâr’ul-Fikr, Beyrut, t.y. 28. İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddin Muhammed b. Mükrem, Lisânu’l-Arab, Dâr Sâdır, Beyrut, 1956. 29. İmâm-ı Mâlik, İbn Enes Ebû Abdullah, Muvattau’l-İmâm Mâlik Rivâyetu Yahya el-Leysî, Thk Muhammed Fuâd Abdulbakî, İhyau’t-Turâsi’l-Arabî, Mısır, t.y. 30. El-Kâdî Abdunnebi, İbn Abdurrasû, Düsturu’l-Ulemâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000. 31. Karadâvî, Yusuf, “Kolay ve Çağdaş Bir Fıkıh’a Doğru” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi Sy: 34, s. 55-75, Çev. Abdullah Kahramana, Mehir Vakfı, Konya, 2004. 32. Karaman, Hayrettin; Çağrıcı, Mustafa; Dönmez, İbrahim Kafi; Gümüş, Sadrettin D.İ.B Yay., Ankara, 2014. 33. Kasânî, Alaaddin Ebû Bekir b. Mesud, Bedâiu’s-Sanâ‘i fî Tertîbi’-Şerâ‘i, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1986. 34. Kastalânî, Ebû Abbâs Ahmed b. Muhammed Ebû Bekir b. Abdulmelik, İrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, el-Matbaatu’l-Kübrâel-Emîriyye, Mısır, H.1323. 35. Müslim, İbn Haccâc Ebû’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî, Sahîhu Müslim, Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki, Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l- Arabî, Beyrut, t.y. 36. Nesâî, Ahmed b. Şuayb Ebû Abdurrahman, Sünenü’n-Nesâî el-Kübrâ, Thk. Abdulğaffar Süleyman el-Bendârî; Seyyid Kisrevî Hasan, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1991. 37. Özen, Şükrü, “İstislâh” D.İ.A, c. XXIII, s. 383-388, İstanbul, 2001. 38. Öztürk, Mahmut, “Kur’an-ı Kerim’e Göre Tebük Gazvesi’ne Katılmayan Müminlere Uygulanan Yaptırımların Tahlilleri” Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XI, Sy: 1, s. 93-106, Diyarbakır, 2009. 39. Er-Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer, el-Mahsûl, Thk. Taha Cabir Feyyâd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1997. 40. Es-Serahsî, Muhammed b. Ahmed, el-Mebsût, Dâru’l-Marife, Beyrut, 1993. 41. Seyyid Sâbık, Fikhu’s-Sünne, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1997. 42. es-Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir, ed-Dîbâc ‘alâ Sahîh’i Müslim İbn el-Haccâc, Thk. Ebû İshak el-Huveynî el-Eserî, Dâru İbn Affân, Suudi Arabistan, 1996. 43. Eş-Şâtibî, İbrahim b. Musa b. Muhammed el-Muvafakât, Thk. Ebû Ubeyde Meşhur b. Hasan, Dâru İbn Affân, Riyad, 1997. 44. Taberânî, Ebû’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed, el-Mu‘cemu’l-Kebîr, Thk. Hamdi b. Abdulmecid es-Selefî, Mektebetu’l-‘Ulûmi ve’l-Hikem, Musul, 1983. 45. Tirmizî, Muhammed b. İsa el-Câmiu’s-Sahîh, Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, t.y. 46. El-‘Utmî, Ebû Abdullah Osman el-Sâlimî, Ğâyetu’l-Me’mûl fi’t-T‘alîkât ala’s-Sahîhi’l-Müsned min Esbâb en-Nüzûl, Mektebetu’s-Sana, Sana, t.y. 47. Vâhidî, Ebû Hasen Ali b. Ahmed; el-Vasît fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd, Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed M‘ivad, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1994. 48. Yıldırım, Celal, Kaynaklarıyla İslam Fıkhı, Uysal Yay., Konya, t.y. 49. Yıldırım, Mustafa, Meclle’nin Küllî Kâideleri, İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları, Manisa, 2001. 50. Ez-Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedruddin Muhammed, el-Mensûr fî’l-Kavâidi’l-Mensûr, Vezâratu’l-Evkâf, Kuveyt, 1985. 51. Ez-Zeyla‘î, Osman b. Ali b. Mihcen el-Bâriî‘, Tebyînu’l-Hakâik, Hş. Şihabuddin Ahmed b. Muhammed, el-Matabatu’l-Kübrâ el-Emîriyye, Kahire, H. 1313.