THE THEME OF DEATH IN DENIZ GUNDUZ’S NOVELS

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 1071 - 1092

Pınar Yıldız

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1435930

Abstract

Since the beginning of the history of literature and art, the notion of death has influenced many branches of art as a dominant theme. The reality of human mortality has become one of the main impulses in the production of works of art. Art has taken on a productive way and procedure to resist this mortality. Death has been used as a theme in many literary texts. In the history of philosophy, different perspectives that approach the concept of death from different perspectives have emerged over time. Again, in the historical process, especially in modern times, death has lost its natural ‘domesticity’, has been ‘brutalized’ and otherized, and the place and position of death in society has changed.
Deniz Gunduz has been publishing her novels since 2000 and has an important place in Kirmanckî (Zazaki) novelism with his three novels published today. Kilama Pepûgî (2000) is the author’s first novel. After this novel, the author continued his novel writing with the novels Soro (2010) and Kalaşnîkof (2013). In this study, we tried to trace the theme of death in Deniz Gunduz’s novels. In these novels, which take their subjects from historical events, death has become a commonplace. In these novels, death, killing and corpses have become so commonplace that death no longer marks the end of life in its natural course. In these novels, we will try to show concepts such as the meaning, judgment and severity of death and the effects of the concept of death on the basic elements of the novels such as character, space, time and fiction.

Keywords

Kirmanckî (Zazakî/Dimilî) Novelism, Death, Deniz Gunduz, Kilama Pepûgî, Soro, Kalaşnîkof

ROMANANÊ DENIZ GUNDUZÎ DE TEMAYA MERGÎ

Abstract

Destpêkê tarîxê edebîyat û hunerî ra mefhûmê mergî zafê berhemanê hunerî ser o tesîr kerdo. Fikrê fanîbîyayîşê însanî bi xo eşkîno sey welidnayîşê berhemanê hunerî pênase bibo. Seba hemverê na fanîtî de vindertişî huner bi xo yew rayer û çare yo. Zafê berhemanê edebîyan de merg sey temayêka bingeyêne ameyo şuxulnayene. Seba felsefeyî zî mîyanê wextî de ewnîyayîşê cîyayî vejîyayê meydan ke bi perspektîfanê cîya-cîyayan ewnîyayê mefhûmê mergî ra. Reyna goreyê dewranê tarîxîyan bîlhesa dewranê modernan de, mergî ‘kedîkerdişê’ xo yo tebîî vindî kerd, sey çîyêkê viraşteyî ame vînayene, bî ‘wehşî’ û mîyanê cuya rojane ra îzole bî û mîyanê komelî de cayê mergî bedilîya.
Deniz Gunduz serra 2000î ra nat romananê xo weşaneno û ewro bi hîrê romananê xo edebîyatê kirmanckî (zazakî) mîyan de cayêko muhîm yê romananê ey est o. Kilama Pepûgî (2000) romano verên yê Gunduzî yo. Badê nê romanî ey bi romananê xo yê bi nameyê Soro (2010) û Kalaşnîkofî (2013) romannuştoxîya xo domna. Ma na xebate de, her hîrê heme romananê Deniz Gunduzî de, kewtî rêçanê mergî dima. Ma hewl da ke romananê Deniz Gunduzî de şuxulnayîşê temaya mergî ser o vinderê. Nê romanê ke babeta xo meseleyanê tarîxîyan ra gênê înan de, merg êdî sey çîyêkê zaf rêze ra yo. Nê romanan de merg, meyît û cesedî hende zêde yê ke merg bi şekilêkê tebîî êdî peynîya cuye nêano. Ma do nê romanan de mana, şidet û hukmê mergî ser o vinderê û mefhûmê mergî, unsurê serekeyê romanan ra karakter, mekan, wext, mûniteyî ser o senîn hewa tesîr kerdo, bimojnê ra.

Keywords

Romanê Kirmanckî (Dimilî/Zazakî), Merg, Deniz Gunduz, Kilama Pepûgî, Soro, Kalaşnîkof

DENIZ GUNDUZ’ÜN ROMANLARINDA ÖLÜM TEMASI

Abstract

Edebiyat ve sanat tarihinin başlangıcından itibaren ölüm mefhumu başat bir tema olarak birçok sanat dalını etkilemiştir. İnsanın fani olma gerçekliği adeta sanat eserlerinin üretimindeki temel itkilerden biri haline gelmiştir. Sanat bu faniliğe karşı koymak için üretimsel bir yol ve yordama bürünmüştür. Birçok edebi metinde ölüm bir tema olarak kullanılmıştır. Felsefe tarihinde de zaman içerisinde ölüm mefhumuna farklı perspektiflerden yaklaşan farklı bakış açıları ortaya çıkmıştır. Yine tarihi süreç içerisinde özellikle modern dönemlerde ölüm tabii ‘evcilliğini’ yitirerek, ‘vahşileşip’ ötekileştirilerek ölümün toplum içersindeki yeri ve konumu değişmiştir.
Deniz Gunduz 2000 yılından itibaren romanlarını yayımlamaktadır ve bugün yayımlanan üç romanıyla Kirmanckî (Zazakî) romancılığı içerisinde yazarın önemli bir yeri vardır. Kilama Pepûgî (2000) yazarın ilk romanıdır. Bu romandan sonra yazar Soro (2010) ve Kalaşnîkof (2013) romanlarıyla roman yazarlığını sürdürmüştür. Bu çalışmamızda Deniz Gunduz’ün romanlarında ölüm temasının izlerini sürmeye çalıştık. Konularını tarihi hadiselerden alan bu romanlarda ölüm artık sıradan bir hale gelmiştir. Bu romanlarda ölüm, öldürme ve cesetler o kadar olağan bir hale gelmişlerdir ki ölüm artık doğal akışı içerisinde hayatın sonunu getirmemektedir. Bu romanlarda ölümün anlamı, hükmü, ölümün şiddeti gibi kavramları ve ölüm kavramının kendisinin romanların temel unsurları olan karakter, mekân, zaman, kurgu gibi unsurları üzerindeki etkilerini göstermeye çalışacağız.

Keywords

Kirmanckî (Zazaca/Dimilî) Romancılığı, ölüm, Deniz Gunduz, Kilama Pepûgî, Soro, Kalaşnîkof

References

• Akman, Îlyas. Edebîyatê Zazakî -Analîzê Eseran- . Van: Peywend, 2020.
• Altunay, Fatma Didem. Varoluşçu Felsefede Ölüm Kavramı. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Anter, Helin. Sanat Yapıtlarında Ölüm Teması. Batman: Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı, Tezê Lîsansê Berzî, 2018.
• Anuk, Nevzat. Hetê Awanî û Tematîkî ra Romanê Zazakî. Çewlîg: Unîversîteyê Çewlîgî, Enstîtuyê Ziwananê Ganîyan, Beşê Ziwan û Edebîyatê Zazakî, Tezê Doktorayî, 2023.
• Ariés ,Philippe. Batı’da Ölümün Tarihi. açr. Işın Gürbüz. İstanbul: Everest, 2015.
• Aslanoğulları, Mehmet - Çiftçi, Hasan. “The Denomination of Mother-Tongue, Characters Suffering Language Problems and Belonging in Selected Zazaki Novels”. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 8/16 (2022), 117-145.
• Balta, Evren. “Ölü Bedenlerin Siyasal Yaşamları”. Öteki Olarak Ölmek. amd. C. Evrim İflazoğlu - A. Aslı Demir. 145-161. Ankara: Dipnot Yayınları, 2016.
• Baudrillard, Jean. Kötülüğün Şeffaflığı, Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme. açr. Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı, 2021.
• Baudrillard, Jean. Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm. açr. Oğuz Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2021. Bauman, Zygmunt. Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri. açr. Nurgül Demirdöven. İstanbul: Ayrıntı, 2018.
• Benjamin, Walter. Son Bakışta Aşk (Walter Benjamin’den Seçme Yazılar). amd. Nurdan Gürbilek. İstanbul: Metis, 2014.
• Bland, D.S. “Romanda Fiziksel ve Sosyâl-Kültürel Çevre”. açr. Prof. Dr. Sevim Kantarcıoğlu. Roman Teorisi. amd: Philip Stevick. 263-273. Ankara: Akçağ, 2004.
• Bozkurt, Harun. Hetê Awanî û Temayan ra Analîzê Romananê Deniz Gunduzî. Mêrdîn: Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî, Enstîtuya Ziwananê Ganîyan yê Tirkîya, Şaxê Mayzanistê Ziwan û Kulturê Kurdan, Tezê Lîsansê Berzî, 2022.
• Brombert, Victor. Fanilik Üzerine Düşünceler, Tolstoy’dan Primo Levi’ye. açr. Akın Terzi. İstanbul: Kolektif Kitap, 2016.
• Brombert, Victor. Mussing on Mortality, From Tolstoy to Primo Levi. London: The University of Chicago Press, 2013.
• Butler, Judith. Kırılgan Hayat; Yasın ve Şiddetin Gücü. açr. Başak Ertür. İstanbul: Metis, 2018.
• Canetti, Elias. Kitle ve İktidar. açr. Gülşat Aygen. İstanbul: Ayrıntı, 2023.
• Dağılma, İbrahim. Edebiyato Modern ê Zazaki (Dewır, Tewır u Mewzu). İstanbul: Vir, 2022.
• Dante. İlahi Komedya. açr. Rekin Teksoy. İstanbul: Oğlak, 2013.
• Elias, Norbert. Ölmekte Olanların Yalnızlığı Üzerine. açr. Oğuzhan Ekinci. İstanbul: İletişim, 2023.
• Freud, Sigmund. Savaş ve Ölüm Üzerine Düşünceler. açr. Saffet Emrem. İstanbul: Can, 2023.
• Gılgamış Destanı. açr. Sait Maden. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022.
• Gunduz, Deniz. Soro. Îstanbul: Vate, 2010.
• Gunduz, Deniz. Kalaşnîkof. Îstanbul: Vate, 2013.
• Gûndûz, Deniz. Kilama Pepûgî. Ankara: Vartan, 2000.
• hêlîn, “Eseranê Hunerî de Temaya Mergî”. açr. Serhat Kiliç. Ewro, Kovara Teorî, Huner û Edebîyatî 4 (2021), 42-57.
• Homeros. İlyada. açr. Azra Erhat - A. Kadir. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Homeros. Odysseia. açr. Azra Erhat - A. Kadir. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Lévinas, Emmanuel. Ölüm ve Zaman. açr. Nami Başer. İstanbul: Ayrıntı, 2021.
• Özsoy, Hişyar. “Araf’ta Kalmak: Tarih Mezarda Başlar”. Öteki Olarak Ölmek. amd. C. Evrim İflazoğlu - A. Aslı Demir. 137-144. Ankara: Dipnot Yayınları, 2016.
• Platon. Devlet. açr. Sabahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022.
• Sayın, Zeynep. Ölüm Terbiyesi. İstanbul: Metis, 2021.
• Schopenhauer, Arthur. Ölümün Anlamı. açr. Ahmet Aydoğan. İstanbul: Say, 2022.
• Sofoklîs. Antîgonî. açr. Tahirxan Giravî. Stenbol: Avesta, 2021.
• Yıldız, Pınar. “Sey Yew Romanê Verênî Kilama Pepûgî Ser o Analîzêk”. The Journal of Mesopotamian Studies, Issue on Zazakî and Zazas (2020), 74-97.
• Yildiz, Pinar. “Berhemê Wextanê Pandemîyan û Merg”. Ewro, Kovara Teorî, Huner û Edebîyatî, 4, (2021), 106-120.