THE RISE OF A KALEBEND PRISONER TO THE RANK OF BEYLERBEYLIK (PASHA): AN EVALUATION OF MILLI/MILAN PAZKURI/BAHAEDDINLU OMAR AGHAZADE TIMUR PASHA AND HIS RISE

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 1106 - 1122

Ercan Gümüş

Abstract

Tribes belonging to the Milli/Milan confederation, which moved bilaterally with their animals from Diyarbekir province to the fertile plateaus of Erzurum and Van provinces throughout the year, settled here over time. The Milli Tribe, which had 4 cavalry regiments around Mardin in the 19th century, also had a regiment in Van. This situation is important as it shows the position of the tribe within the Ottoman military system. As a matter of fact, this importance continued in a previous period, that is, in the Ganja Campaign of 1723 and the Ottoman-Iranian wars. Omar Aghazade Timur Agha, the chieftain of the Pazkuri/Bahaeddinlü tribe in Diyarbekir province, achieved important successes during these campaigns with the warriors of his tribe. For this reason, in 1730, he was appointed as the beylerbeyi, with the title of pasha, to the head of the Zanjan beylerbeylik, which consisted of the sanjaks of Zanjan, Sultaniye, Ebher and Târim, which was established in a place close to the center of Iran.
Behind this rise of Timur Agha, the transportation service provided by the tribe he ruled to the Ottoman army in campaign logistics and the warrior support in military operations were of undeniable importance. However, recently in 1723, Timur Agha, who was the leader (kethuda) of the Milli Pazkuri in Diyarbekir province, was exiled to Adana as a kalebend on the grounds that he resisted the order to transport the grains requested from him from Diyarbekir to Tatvan pier. However, due to the Ganja Expedition, the favor of the state administrators towards him increased, and an apology was made for the punishment given by stating that he had previously been treated unfairly due to the jealousy of some administrators. In the study, the internal division (dubendi) within the Milli Tribe and the military deployment of Omar Aghazade Timur Pasha and his tribe, about whom almost no records have been included to date, to the center of Iran will be touched upon.

Keywords

Pazkuri/Bahaeddinlü, Zencan Beylerbeylik, Omar Aghazade Timur Pasha, Milli/Milan Tribe, Ganja Expedition

KALEBEND MAHKUMU BİR BÖLÜKBAŞININ BEYLERBEYLİĞİ PAYESİNE YÜKSELMESİ: MİLLİ PAZKURİ/BAHAEDDİNLÜ ÖMER AĞAZADE TİMUR PAŞA VE ONUN YÜKSELİŞİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Diyarbekir eyaletinden Erzurum ve Van eyaletlerinin verimli yaylaklarına doğru yıl boyunca hayvanlarıyla iki taraflı devinim içinde olan Milli Aşireti’ne tabi kabileler zaman içinde buralarda da yerleşmişti. 19. yüzyılda Mardin çevresinde 4 süvari alayı bulunan Milli Aşireti’nin Van’da da bir alayı mevcuttu. Bu durum aşiretin Osmanlı askeri sistemi içinde edindiği konumu göstermesi bakımından önemlidir. Nitekim bu önem daha önceki bir dönemde yani 1723 Gence Seferi ve Osmanlı-İran savaşlarında da sürmüştü. Diyarbekir eyaletindeki Pazkuri/Bahaeddinlü kabilesinin kethüdası olan Ömer Ağazade Timur Ağa, kabilesinin cengaver erleriyle bu seferler esnasında önemli başarılara imza atmıştı. Bu sebepten 1730 yılında İran merkezine yakın bir yerde teşkil olunan Zencan, Sultaniye, Ebher ve Târım sancaklarından oluşan Zencan beylerbeyliğinin başına paşa sıfatıyla beylerbeyi olarak atanmıştı. Osmanlı merkezi yönetimi Timur Paşa ve aşiret mensuplarından bu eyaleti adalet üzere yönetmelerini istemişti.
Timur Ağa’nın bu yükselişinin arkasında yönettiği aşiretin sefer lojistiğinde Osmanlı ordusuna sağladığı ulaşım hizmeti ve askeri operasyonlardaki savaşçı desteği yadsınamayacak derecede ehemmiyete haizdi. Oysa kısa bir süre önce 1723 yılında Diyarbekir eyaletinde Milli Pazkuri lideri (kethüdası) olan Timur Ağa, kendisinden istenen zahireleri Diyarbekir’den Tatvan iskelesine taşıma emrine direndiği gerekçesiyle Adana’ya kalebend olarak sürülmüştü. Ancak Gence Seferi dolayısıyla kendisine karşı devlet yöneticilerinin teveccühü artmış, daha önce bir takım idarecilerin kıskançlığı nedeniyle haksızlığa uğradığı bildirilerek verilen cezanın özrü sunulmuştu. Çalışmada Milli Aşireti içindeki iç ayrışmaya (dubendilik) ve bugüne kadar hakkında neredeyse hiçbir kayda yer verilmeyen Ömer Ağazade Timur Paşa ve aşiretinin İran merkezine askeri amaçla konuşlandırılmasına değinilecektir.

Keywords

Pazkuri/Bahaeddinlü, Ömer Ağazade Timur Ağa, Milli Aşireti, Gence Seferi, Zencan Beylerbeyliği

References

• Açar, Cafer. İmparatorluk ve Emirlik: Erdelan Emirliği Osmanlı ve İran İmparatorlukları Arasında Bir Kürt Emirliği. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022.
• Ahmed Vasfî Zekeriya, Aşa’iru’ş-Şam. C. 1-2, Dimaşk: Daru’l-Fikr, 2009.
• Aristova, T. F. Kürtlerin Maddi Kültürü. Rusçadan Çeviren: İbrahim Kale-Arif Karabağ, (İstanbul: Avesta Yayınları, 2002.
• Aydın, Suavi. “Toroslarda Yaylacılık ve Çukurova’nın Önemi”, Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi 21 (2006), 111-134.