CONTENT ANALYSIS OF DAWED BARZANAYA’S POEM FALSE JESUS-ANTICHRIST AND ITS COMPARISON WITH LAWIJ OF MŌR BASİLİŌS

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 705 - 728, 03.01.2025

Veysel Başçı

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1535176

Abstract

David Barzanaya is an Assyrian/Chaldean poet who lived in the 19th century. Among his poems, there are also two long Kurdish poems. These poems are garshuni’s written in the Kurmancî dialect of Kurdish in the Eastern Syriac script (Madnḥāyā). The poem titled False Jesus-Antichrist and consisting of a total of 26 quatrains is a type of šakvāiyyeh (complaint). Because in this poem, the poet symbolizes the despair he faces in the individual and social spheres and the disasters he experiences with the Antichrist. Likewise, he symbolized hope and salvation with Jesus. He used these images in his poetry within the framework of eschatological and millenarian beliefs and with a dualistic logic. In the emotional connotation of his poem, future tense and present are used together. In addition, this poem includes social and political criticism of the period, so it is a poem brought to the attention of the public by the poet himself. In this article, the conceptual framework and semantic aspects of the poem have been examined together, and it has been seen that this poem has similarities in terms of content with the Kurdish Lawij of Mōr Basiliōs Shimʿûn, Chief Metropolitan of Turabdīn-Gōzarto (Midīyat-Jizre), who lived in the 18th centuries, and it has been proven that both works are a type of šakvāiyyeh. Likewise, it has been determined that the aforementioned Lawij was used as a "literary style and tradition" among the Kurdish-speaking Assyrian/Chaldean scholars.

Keywords

Kurdish, Garshuni, Basilius, Barzanaya, Lawij, Shakvaiyeh

David Barzanaya’nın Yalancı İsa Şiirinin İçerik Çözümü ve Mor Baselius’un Lawij’iyle Mukayesesi

Abstract

David Barzanaya 19. yy’da yaşamış bir Süryani/Keldani şairidir. Şiirleri arasında iki uzun Kürtçe şiir(i) de vardır. Bu şiirler Doğu Süryani hattıyla (Madnḥāyā) Kürtçenin Kurmancî diyalektiğinde yazılmış gerşunilerdir. Bunlardan Yalancı İsa-Deccal başlığını taşıyan ve toplam 26 dörtlükten oluşan şiiri, eskatoloji temelli bir şekvâiyye türüdür. Çünkü şair bu şiirinde, bireysel ve toplumsal diskurda karşılaştığı umutsuzluğu ve yaşadığı felaketleri Deccal, umudu ve kurtuluşu da İsa Mesih ile sembolize etmiş, şiirinde bu imgeleri, eskatolojik ve milenyumcu inanç çerçevesinde, düalistik bir mantıkla kullanmıştır. Şiirin duygu çağrışımında ise gelecek zaman ile hâl birlikte işlenmiş, devrin sosyal ve siyasal eleştirilerine de sahip olduğundan, bizzat şairi tarafından “efkâr-ı umumîyenin dikkatine” sunulmuştur. Bu çalışmada, kavramsal çerçeve ve semantik yönleriyle birlikte incelenen şekvâiyye’nin, 18. yy’da yaşamış Turabdin-Gozarto (Midyat-Cizre) Baş Metropolti Mor Baselius Şem’un’un Kürtçe Lawij’iyle içerik açısından benzerlikler taşıdığı, her iki eserinde eskatolojiye dayalı bir şekvâiyye türü olduğu dolaysıyla mezkûr Lawij’in Kürtçe konuşan Süryani/Keldani edipleri arasında, “edebî bir üslup ve gelenek” olarak kullanıldığı da saptanmıştır.

Keywords

Kürtçe, Gerşuni, Baselius, Barzanaya, Lawij, Şekvaiye

References

• Abouna, Peder Pierre. Edebû’l Luġe’l-Arâmiyye, Beyrut: Daru’l-Maşrîk, 1996.
• Akalın, Kutlu-Duygu, Zafer. Süryanî Literatürü, Mardin: MAÜ Yayınları, 2017.
• Akyüz, Gabriel. Mor Efrem’in Şiirleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2012.
• Aykaç, Yakup. Kürt Mirliklerinde Edebi Patronaj, (Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi) 2020.
• Bedir-xan, Celadet. “Lawij ve Lawija Mir Mihammed” Hawar, İstanbul: Belkî, 2012.
• Barsavm, Efrem. Saçılmış İnciler, çev. Zeki Demir. İstanbul: Süryani Ortodoks Metropolitliği, 2005.
• Barsavm, Efrem. “Mar Baselius Şem’un”, el-Mecellel el-Batrikiyye el-Suryaniyye, (Ocak-Şubat), 23-30, 1939.
• Bıyık, Mustafa. “Hristiyan Teolojisinde Deccal ve Yecüc-Mecüc Kavramları Üzerine Bir Değerlendirme”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 / 11, 53-79. 2007.
• Çakar, Mehmet Sait. Yezidîlik, Tarih ve Metinler, Kürtçe ve Arapça Nüshalar, İstanbul: Vadi, 2007.
• Chabot, Jean-Baptiste. Asur Edebiyatı, çev. Vedii İlmen. İstanbul: Yaba, 2008.
• Çiyan, Gabar. Süryani-Kildani (Asurlar-Aşurî), Çocuk Tiyatrosu, Kürt Halk Güldürülerinde Asurlar, Tora Abdin’den Atasözleri, İsveç-Södertalje: Bet-Prasa-Bet Froso Nsibin, 1993.
• Dad, Sima. Ferheng-i İstilahât-ı Edebî, Tahran: Morvarid, 1385.
• Daniel, King. The Syriac World, London&Newyork: Routledge, 2018.
• Dehqan, Mustafa-Mengozzi, Alessandro. “A Kurdish Garshuni Poem By David Barazne (19th Century)”. Hugoye, Journal of Syriac Studies, (17/1, 2017), 53-79.
• Dinno, Khalid. “The Deir Al-Za’faran and Mardin Garshuni Archives”, Hugoye: Journal of Syriac Studies, 17/2, 195-213. 2014.
• Eduard Sachau Koleksiyonu; Berlin Ulusal Müzesi Doğu Yazmaları, https://l24.im/dafS
• Ergin, Ramazan. “Süryani Dilsel İşaretlerle Yazılmış Kürtçe İlahiler”, Uluslararası Midyat Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ed. İ. Özcoşar, 417-445. Mardin: MAÜ Yayınları, 2012.
• Gündüz, Şinasi. Hristiyanlık, İstanbul: İsam, 2006.
• Gündüz, Şinasi (ed.). Dünya Dinleri, İstanbul: MilelNihal, 2019.
• Haddad, Binyamin. Mevsuâtü’d-Diyârat I-IIX. Duhok: Capni, 2015.
• Harrak, Amir. Syriac and Garshuni Inscriptions of Iraq (Répertoire des Inscriptions Syriaques 2) Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 2 vol., I. Texte & II. Pl., Paris, 2010.
• Hejar. Ferheng-i Kurdî-Farisî, Tahran: Suruş, 1389.
• Kaplan, Yaşar. “Exploring Shared Poetic and Stylistic Forms between Kurdish and Syriac: Transcription and Translation of a Garshuni Poem by David of Barzane” Kurdish Studies Journal, 1/ 199-228, 2023.
• Kaplan, Yaşar. “Strana Kurdî (Kurmancî): Devera Hekarîyan Wekî Nımûne”, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi 1, 1/2, 158-182, 2015.
• Khoshaba, Shimon-Youkhana, Emanuel. Zahrira, Kamusü’l- Arabî-Suryanî, Duhok: Metbee’l Nisibin, 2021.
• Kiraz, George Anton. “Note On The Term “Garshunography” Hugoye: Journal of Syriac Studies, 17/2, 195-213, 2014.
• Kiraz, George Anton. “Garshunography: Terminology and Some Formal Properties of Writing One Language in the Script of Another”. Scripts Beyond Borders: A Survey of Allographic Traditions in the Euro-Mediterranean World, Johannes den Heijer et al. (ed.). 65-75, Leuven: Peeters, 2014.
• Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1997.
• Kreyenbroek, Philip G. “The Lawîj of Môr Basîliôs Shimʿûn: A Kurdish Christian text in Syriac script,” Journal of Kurdish Studies 1/29–53. 1995.
• Kıyak, Abdülkadir-Taş, Yakup. “Hristiyanlıkta Eskatoloji Mitleri”. Ortadoğu ve Göç, 12(1). 49-76, 2022.
• Ktobo d-Aslavōso d-Şemso Şihimto. ed. Metropolit İsa Çiçek., Hollanda: Metbahso d-Bar Ebroy, 1991.
• Lawij, yazma nüsha. Mstsh.: Abdi Yeşû Subōyo, Halep Süryani Katolik Başpiskoposluğu Kütüphanesi, No: scaasc0933, 1930.
• Lawij, yazma nüsha. Mstsh.: Gabriel Akyüz. Gabriel Akyüz Özel Arşivi. 1977.
• Lawij, yazma nüsha. Mstsh: Muallim İbrahim Melke el-Killitî, Terannümât-ı Kurdî, Mela Birhanê Tarînî Özel Arşivi. 1901.
• Mengozzi, Alessandro. “The Hıstory Of Garshunı As A Wrıtıng System: Evıdence From The Rabbula Codex”, History of the Ancient Near East / Monographs – X, 297-305, Frederıck Marıo Fales & Gıulıa Francesca Grassı (ed.) Italy: Padova, s.a.r.g.o.n. Editrice e Libreria 2010.
• Molitor, Joseph. Kildaniler ve Doğu Süryani Kilisesi, çev. Celal Kabadayı, İstanbul: Yaba, 2017.
• Mu‘temen, Zeynelabîdin. Şi‘r û Edeb-i Farisî, Tahran: Zerrin, 1364.
• Nukōşō, yazma nüsha. Mstsh.: Meçhul. Habib Doğan Özel Arşivi. 2004.
• Poizat, Bruno. Jacques Rhétoré. La Versification En Soureth (Araméen Contemporain), csco 647, Subsidia 131. Leuven: Peeters, 2013.
• Ritter, Hellmut. Turoyo: Die Volkssprache Der Syrischen Christen Des Tur'Abdin, Beyrut: Orient-Institut der DMG / Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1969.
• Seyfeli, Canan. “Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam’da Hızır ve İlyas Geleneği” Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 16/31, 2018.
• Subaşı, Kenan - Direkçi, Lokman. “Wergereke Ji Erebî Bo Fellîhî û Kurdî-Gerşûnî Di Koleksîyona Eduard Sachau De (Çîroka Sed û Şêst û Duyem a Hezar û Yek Şevê)”. Şarkiyat 13/3 (Aralık 2021), 1034-1057.
• Şêr, Adday. Siirt Vakayinâmesi, çev. Celal Kabadayı, İstanbul: Yaba, 2. Basım. 2010.
• Tabanî, Habibullah. Vahdet-i Kovmi-i Kurd û Mad, Tahran: Gosterde, 1380.
• Tan, Altan. Turabdin’den Berriyê’ye, İstanbul: Nûbihar, 2013.
• Taş, Çetin. Waneyên Rêziman û Rastnivîsîna Kurmancî, Diyarbakır: Dara, 2022.
• Temo, Selim. Kürt Şiiri Antolojisi I-II, İstanbul: Agora, 2013.
• Töre, Mihail. Mor Baselios Şemun ve Lavıj Şiiri, İstanbul: Gerçeğe Doğru Kitapları, 2021.