CELEBRATİONS AND INAUGURATİONS IN THE PROVINCE OF DIYARBAKIR ON THE 25TH ANNIVERSARY OF SULTAN ABDULHAMID II'S ASCENSION TO THE THRONE

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 788 - 810

Abdusselam Ertekin

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1541044

Abstract

ABSTRACT
During the reign of Sultan Abdulhamid II, clock towers and fountains built within the scope of the modernization process of the Ottoman Empire stood out as important symbols reflecting the social transformation of the state. Especially on the occasion of the 25th anniversary of the sultan's accession, these structures became widespread all over the Ottoman geography. Diyarbakır (Diyarbekir) assumed a central role in this process and under the leadership of Governor Halid Bey, both traditional Ottoman foundation culture and modern architectural understanding were successfully brought together through foundation and charity projects. This study examines the social and cultural reflections of the 25th accession anniversary celebrations of Sultan Abdulhamid II, modernization moves and the role of Ottoman foundation culture in this process through clock towers, fountains and other public structures held in Diyarbakır. The celebrations and ceremonies described as Şehrayin reveal how Ottoman modernization was implemented at the local level and how the people in the provincial regions participated in this process. In this study, both Ottoman modernization and Sultan Abdulhamid II's understanding of social service were examined in the context of Diyarbakır, and the socio-cultural dimensions of the process were analyzed in depth.

Keywords

Ottoman State, Sultan Abdulhamid II, Diyarbakır, 25th Enthronement, Ceremonial Celebrations

SULTAN II. ABDÜLHAMİD’İN 25. CÜLÛS-I SENE-İ DEVRİYESİNDE DİYARBEKİR

Abstract

ÖZET
Sultan II. Abdülhamid döneminde, Osmanlı Devlet’inin modernleşme süreci kapsamında inşa edilen saat kuleleri ve çeşmeler, devletin toplumsal dönüşümünü yansıtan önemli semboller olarak öne çıkmıştır. Özellikle padişahın 25. cülûs yılı vesilesiyle bu yapılar, Osmanlı coğrafyasının dört bir yanında yaygınlaşmıştır. Diyarbakır (Diyarbekir), bu süreçte merkezî bir rol üstlenmiş ve Vali Halid Bey’in liderliğinde vakıf ve hayrat projeleri aracılığıyla hem geleneksel Osmanlı vakıf kültürü hem de modern mimari anlayış başarılı bir şekilde bir araya getirilmiştir. Bu çalışma, Diyarbakır’da gerçekleştirilen saat kuleleri, çeşmeler ve diğer kamusal yapılar üzerinden, Sultan II. Abdülhamid’in 25. cülûs yılı kutlamalarının toplumsal ve kültürel yansımalarını, modernleşme hamlelerini ve Osmanlı vakıf kültürünün bu süreçteki rolünü ele almaktadır. Şehrayinler olarak nitelendirilen kutlamalar ve törenler, Osmanlı modernleşmesinin yerel düzeyde nasıl uygulandığını ve taşra bölgelerindeki halkın bu süreçte nasıl bir katılım gösterdiğini gözler önüne seriyor. Bu çalışmada hem Osmanlı modernleşmesi hem de Sultan II. Abdülhamid’in toplumsal hizmet anlayışı Diyarbakır özelinde incelenerek sürecin sosyo-kültürel boyutları derinlemesine analiz edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Sultan II. Abdülhamid, Diyarbakır, 25. Cülûs, Merasim Törenleri

Keywords

Osmanlı Devleti, Sultan II. Abdülhamid, Diyarbakir, 25. Cülûs, Merasim Törenleri

References

• Acun, Hakkı, Osmanlı İmparatorluğu Saat Kuleleri, (Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2018).
• Belge, Hadi, “Sultan II. Abdülhamid’in Saltanatının 25. Yılında Tokat ve Tokat Saat Kulesi”, HISTORY STUDIES INTERNATIONAL OF HISTORY, Volume: 13, Issue: 2, (April 2021), 449-470.
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2401, Gömlek No. 82. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, (No.1535, Gömlek No.115087. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO], No.1536, Gömlek No.115189. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO], No.2412, Gömlek No.13. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO].BEO, No.2412, Gömlek No.13. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2397, Gömlek No.146. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2401, Gömlek No. 82. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No: 2412 Gömlek No:13. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.468, Gömlek No.38. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2397, Gömlek No..146. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No: 2412 Gömlek No:13. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.468, Gömlek No.38. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2406, Gömlek No.55. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2398, Gömlek No.45. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2396, Gömlek No.86. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2406, Gömlek No.55. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2398, Gömlek No.45. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2396, Gömlek No.86. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, İrade Maliye [İ.ML.], No.39, Gömlek No.76. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi, Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi [MF.MKT.], No522, Gömlek No.32. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO]. No.1532, Gömlek No.114857. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO]. No.1532, Gömlek No.114857. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO]. No.1536, Gömlek No.115189. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye [İ.DH.], No.1386 Gömlek No.27. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı [Y.PRK.BŞK], No:65 Gömlek No:19. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• Ceride-i Baytariye ve Ziraiye, 6 Cemaziyelevvel 1318, (1 Eylül 1900), 18.
• Diyarbekir Vilayet Gazetesi, 22 Temmuz 1285, (3 Ağustos 1869), 3-4.
• Diyarbekir Vilayet Gazetesi, 9 Cemaziyelevvel 1318, (4 Eylül 1900), 1.
• Diyarbekir Vilayet Salnamesi, H.1319, 37.
• Dursun, Sümeyra -Mehmet Nuhoğlu, “Sultan II. Abdülhamid’in Cülusunun 25. Yıldönümü Münasebetiyle Yazılan Kitâbeler”, ERDEM, (Haziran 2024), 86, 21-46.
• Georgeon, François, Sultan Abdülhamid, çev. Ali Berktay, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2012).
• Günaydın, Meryem, “1900 Yılında Sultan İkinci Abdülhamid’in 25. Tahta Çıkış Yıl Dönümü”, Alanında Uluslararası Araştırmalar XII Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler, ed İclal Ünüvar, (İstanbul: Eğitim Yayınevi, 2023), 333-355.
• İkdam Gazetesi, 5 Cemaziyelevvel 1318, (31 Ağustos 1900), 1.
• İkdam Gazetesi, 6 Cemaziyelevvel 1318, (1 Eylül 1900), 4.
• İkdam Gazetesi, 7 Cemaziyelevvel, 1318, (2 Eylül 1900), 1.
• İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. 779-73-0038. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/779-73---0038.jpg
• İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. 779-73-0040. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/779-73---0041.jpg
• İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. 779-73-0054. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/779-73---0054.jpg
• İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. 779-73-0087. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/779-73---0087.jpg
• İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. 779-73-0104. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/779-73---0104.jpg
• İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. 779-73-0143. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/779-27---0143.jpg
• Malumat Gazetesi, 10 Cemaziyelevvel 1318, (5 Eylül 1900), 1.
• Malumat Gazetesi, 24 Rabiulahir 1318, (21 Ağustos 1900), 1.
• Malumat Gazetesi, 7 Cemaziyel Evvel 1318-19 Eylül 1316, 1.
• Malumat Gazetesi, 9 Cemaziyelevvel 1318, (4 Ekim 1900).
• Osman Nuri, Abdülhamid-i Sani ve Devri Saltanatı Hayatı Hususiye ve Siyasiyesi, (İstanbul: Kütüphane-i İslamiye ve Askeriye, 1327), 1-3/6.
• Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO], No.1542, Gömlek No.115646. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Esas Evrakı Sadrazam Kamil Paşa Evrakı [Y. EE.KP], No.13, Gömlek No.1210. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Esas Evrakı Sadrazam Kâmil Paşa Evrakı [Y. EE.KP], No.13, Gömlek No.1210. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Perakende Evrakı Sıhhiye Nezareti Maruzatı [Y.PRK.ŞH.], No.11, Gömlek No.36. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• Osmanlı Arşivi, (BOA), Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT.], No.2440, Gömlek No.23. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• Özbek, Nadir, Osmanlı İmparatorluğunda Sosyal Devlet Siyaset, İktidar ve Meşruiyet 1876-1914, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2002).
• Özcan, Abdülkadir, “Cülüs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 1993), 3/108.
• Ramber, Luı, Gizli Notlar, Cülûs Şenlikleri Nasıl İcra Edildi, İkinci Abdülhamid Zamanında Reji Müdürü Luı Ramber’ın Hatıratı, (Matbu Eser, Tarihsiz).
• Sabah Gazetesi, 6 Cemaziyelevvel 1318, (1 Eylül 1900).
• Sami, Şemseddin, Kânûs-ı Türkî, (İstanbul: Çağrı Yayınları, 2005).
• Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi. Resimli-Haritalı, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2021).
• Servet Gazetesi, 11 Cemaziyelevvel 1318, (6 Eylül 1900).
• Servet Gazetesi, 12 Cemaziyelevvel 1318, (7 Eylül 1900), 2.
• Servet Gazetesi, 14 Cemaziyelevvel 1318, (1 Eylül 1900), 2.
• Servet Gazetesi, 15 Cemaziyelevvel 1318, (10 Eylül 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 16 Cemaziyelevvel 1318, (16 Eylül 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 18 Rebiülahir 1318, (14 Ağustos 1900), 3.
• Servet Gazetesi, 20 Rebiülahir 1318, (16 Ağustos 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 23 Rebiülahir 1318, (19 Ağustos 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 24 Rebiülahir 1318, (20 Ağustos 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 26 Rebiülahir 1318, (22 Ağustos 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 27 Cemaziyelevvel 1318, (22 Eylül 1900), 1-2.
• Servet Gazetesi, 4 Cemaziyelevvel 1318, (30 Ağustos 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 5 Cemaziyelevvel 1318, (31 Ağustos 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 6 Cemaziyelevvel 1318, (1 Eylül 1900), 3.
• Servet Gazetesi, 7 Cemaziyelevvel 1318, (2 Eylül 1900), 4.
• Servet Gazetesi, 8 Cemaziyelevvel 1318, (3 Eylül 1900), 1.
• Servet Gazetesi, 9 Cemaziyelevvel 1318, (4 Eylül 1900), 3.
• Servet-i Fünun Gazetesi, 10 Cemaziyelevvel 1318, (5 Eylül 1900), 405.
• Servet-i Fünun Gazetesi, 6 Cemaziyelevvel 1318, (1 Eylül 1900), 404.
• Takvim-i Vekayi, 17 Şaban 1293, (7 Eylül 1876), 1.
• Tercüman-ı Hakikat Gazetesi, 10 Cemaziyelevvel 1318, (5 Eylül 1900).
• Tercüman-ı Hakikat Gazetesi, 6 Cemaziyelevvel 1318, (1 Eylül 1900).
• Tevfik, Mehmed, Osmanlı Tarihi, (İstanbul: Mekteb-i Harbiye Matbaası,1330), 446.
• Vakit Gazetesi, 13 Şaban 1293, (3 Eylül 1876), 1.
• Yeni Asır Gazetesi, 12 Cemaziyelevvel 1318, (7 Eylül 1900).
• Yıldız, Hatip, “Osmanlı Yenileşme Dönemi’nde Diyarbakır’da Sivil Mesleki Teknik Eğitim”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, VII, (Nisan 2012), 189-209.