İslam Hukuku'nda Esirler İçin Uygulanan Hükümlerin Büyük Selçuklu Hanedan Üyelerinin Esareti Bağlamında İncelenmesi

Year 2024, , 42 - 59, 31.12.2024

Fatih Gülbudak , Gökçe Acar

https://doi.org/10.62122/sautad.1564187

Abstract

İnsanlık tarihi, devletler arasında meydana gelen sayısız savaşa şahitlik etmiştir. Bu savaşlar, hayatın bir parçası haline gelmiş ve insanlık tarihi üzerinde bazı önemli sonuçlar doğurmuştur. Askerî, siyasi, ekonomik ve sosyal sonuçlarının yanı sıra, savaşların ortaya çıkardığı en önemli sonuçlardan biri de savaş esirliği kavramının doğması ve esirlerin durumudur. Bu konuda İslam hukuku, savaş esirlerinin durumunu düzenleyen bazı kurallar koymuştur. İslam hukukuna bu konuda kaynaklık eden unsurlar ise Kur’an ve Hz. Muhammed’in bu konudaki uygulamalarıdır. Ancak bu konu, Türk tarih yazımında genel olarak ilahiyat akademisyenlerince Hz. Muhammed dönemi ve onun uygulamaları esas alınarak ele alınmıştır. Tarih alanında ise genellikle Osmanlı Devleti'ndeki uygulamalar bağlamında kölelik kavramı içerisinde incelenmiştir. Makalenin içeriğinde de görüleceği üzere, kölelik ve esirlik birbirinden farklı kavramlar olup, ayrı başlıklar altında ele alınması gereken konulardır. Bu nedenle, esirliği farklı bir kavram olarak incelemek ve bu uygulamanın yalnızca İslam’ın ilk dönemleriyle sınırlı olmadığını ortaya koymak amacıyla bir çalışmaya ihtiyaç duyulmuştur. Bu çalışmamızda, İslam âlimlerinin Kur’an ve Hz. Muhammed’in uygulamalarını esas alarak belirledikleri savaş esirlerine uygulanacak hükümleri, dönem kaynakları ışığında ele alacağız. Ayrıca, Büyük Selçuklu Devleti dönemi zamansal bir sınır olacak şekilde hanedan üyelerinin esirliği bağlamında bu konuyu incelemeyi amaçlıyoruz.

Keywords

Esirlik, Kölelik, Rehinelik

An Examination of the Rules Applied to Captives in Islamic Law through the Lens of the Captivity of Great Seljuk Dynasty Members

Abstract

Throughout human history, countless wars have taken place between states. These wars have become a part of life and have had significant impacts on the course of human history. In addition to their military, political, economic, and social consequences, one of the most important outcomes of these wars has been the emergence of the concept of war captivity and the status of captives. Islamic law has introduced certain regulations regarding the treatment of war captives. The main sources of these regulations in Islamic law are the Qur'an and the practices of Prophet Muhammad. However, in Turkish historiography, this topic has generally been addressed by theologians, focusing on the period of Prophet Muhammad and his practices. In the field of history, on the other hand, it has often been studied within the framework of slavery, especially in relation to the practices of the Ottoman Empire. As will be seen in the content of this article, slavery and captivity are distinct concepts that should be examined under separate headings. Therefore, there is a need for a study that analyzes captivity as a distinct concept and demonstrates that this practice was not limited to the early periods of Islam. In this study, we will examine the rulings established by Islamic scholars regarding the treatment of war captives, based on the Qur'an and the practices of Prophet Muhammad, and we will do so in light of contemporary sources from the period. Additionally, we aim to focus on the captivity of members of the ruling family during the Great Seljuk Empire, using it as a temporal boundary.

Keywords

Captivity, Slavery, Hock

References

• Abdurrahman İbnü’l Cevzi. (2014). el-Muntazam fi Tarihi’l-Ümem, Selçuklular (A. Sevim, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ahmed b. Mahmud. (2011). Selçukname (E. Merçil, Dü.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Avfi. (1903). Lübabu’l-elbab (E. G. Brown & M. M. Kazvini, Dü., Cilt I). London.
• Birsin, M. (2012). İslam devletler hukukunda savaş esirlerine uygulanan yaptırımların analizi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(21).
• Bosworth, C. E. (1968). The political and dynastic history of the Iranian world (A. D. 1000-1217). In The Cambridge History of Iran (Vol. V). Cambridge: Cambridge University Press.
• Bundari. (2016). Zübdetü’n Nusra ve Nuhbetü’l-Usra, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi (K. Burslan, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Cüveyni, A. M. (2013). Tarih-i Cihan Güşa (M. Öztürk, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Cüzcani. (2015). Tabakat-ı Nasıri (E. Göksu, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ebu’l Fazl Muhammed Beyhaki. (2019). Tarih-i Beyhaki (N. Lügal, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Fişne, F. (2019). Hz. Peygamberin savaş esirlerine muamelesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hamdullah Müstevfi-yi Kazvini. (2018). Tarih-i Güzide (M. Öztürk, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Hüseyni. (1999). Ahbarü’d-Devleti’s-Selçukiyye (N. Lügal, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İbnü’l Adim. (1982). Bugyetü’t-Taleb fi Tarihi Haleb (A. Sevim, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İbnü’l Esir. (1987). el-Kamil fi’t-Tarih (A. Özaydın, Dü., Cilt IX). İstanbul: Bahar Yayınları.
• Köymen, M. A. (1976). Tuğrul Bey ve Zamanı. Ankara: Türk Kültür Bakanlığı Yayınları. —. 2001. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Alp Arslan ve Zamanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Merçil, E. (2014). Büyük Selçuklu Devleti. İstanbul: Nobel Yayınları.
• Mirhand. (2015). Ravzatu’s-Safa fi Sireti’l-Enbiya ve’l-Müluk ve’l-Hulefa (Tabaka-i Selçukiyye) (E. Göksu, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Müneccimbaşı Ahmed. (2017). Camiu’d-Düvel (A. Öngül, Dü., Cilt I). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Nizamü’l-mülk. (2016). Siyasetname (M. A. Köymen, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özel, A. (1995). Esir. In Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt XI).
• Özel, A. (2003). İslam’da ve günümüz devletler hukukunda savaş esirleri. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, (1).
• Özkuzugüdenli, B. (2014). Hasan-ı Yezdi’nin Cami’u’t-Tevarih-i Haseni isimli eserinin Selçuklular kısmı. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Özgüdenli, O. (1994). Sultan Sencer ve Kara-hıtaylar. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, (6).
• Ravendi. (1999). Rahat-üs-Sudur ve Ayet-üs-Sürur (A. Ateş, Dü., Cilt I). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Reşidüddin Fazlullah. (2014). Cami’üt-Tevarih (E. Göksu & H. Güneş, Dü.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Sevim, A., & Merçil, E. (2014). Selçuklu Devletleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sıbt İbnü’l Cevzi. (2011). Mir’atü’z-Zaman fi Tarihi’l Ayan, Selçuklular (A. Sevim, Dü.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Şafak, A. (1991). Bağy. In Diyanet İslam Ansiklopedisi.