Türkistan’daki Stratejik Geçitlerin Askeri Tedarik Zincirleri Açısından Önemi ve Güvenliği

Year 2024, , 72 - 88, 31.12.2024

Özge Seçil Kaya

https://doi.org/10.62122/sautad.1584035

Abstract

Yeryüzünün en büyük kara parçası olan Asya Kıtası’nın merkezinde yeralan Türkistan, Asya ile Avrupa ve Asya’nın çeşitli bölgeleri arasında bir kara köprüsü konumundadır. Türkistan, geniş düzlüklerin yanısıra sarp dağları ve hem ticaret hem de askerî harekâtlar açısından hayati öneme sahip doğal geçitleri barındırır. Bu çalışmada Cungarya Geçidi, Torugart Geçidi, İrkeştam Geçidi, çok sayıda doğal geçidi barındıran Pamir Yolu ve Fergana Vadisi askeri tedarik zincirleri açısından incelenmektedir. Bu kapsamda ilk olarak askeri tedarik-coğrafya ilişkisi, askeri coğrafya literatürü üzerinden ele alınmaktadır. Daha sonra, söz konusu geçitlerin konumuna ve hangi noktalar arasında geçişi sağladığına dair kuşbakışı bir görüntü sunmak amacıyla Türkistan bağlantılı uluslararası ulaşım koridorları, yapımında inisiyatif alan ülkelere göre gruplandırılarak ortaya konulmaktadır. Türkistan’daki doğal geçitler ve bağlı oldukları lojistik hatları incelendiğinde, tarihte Almanya ve Rusya örneklerinde olduğu gibi, barış zamanı inşa edilip gerektiğinde askeri amaçlar için kullanılabilecek çift kullanım altyapılar olabilecekleri görülmüştür. Çalışma kapsamında incelenen Türkistan’daki geçitlerinin başta Rusya olmak üzere bölgede ulaşım altyapısına yatırım yapan Çin, Avrupa Birliği ve Türkiye için büyük önem taşıdığı sonucuna varılmıştır. Türkistan bağlantılı mevcut uluslararası ulaşım koridorları, bu geçitleri zorunlu olarak kullanmak durumundadır. Bu makalede incelenen Türkistan geçitlerinin dağlık koşullar nedeniyle bazılarının ikamesi olmadığı ve bu sebeple doğu-batı ve kuzey-güney askeri tedarik zincirleri açısından stratejik öneme sahip oldukları tespit edilmiştir.

Keywords

Savunma, Askeri Doktrin, Askeri Coğrafya, Askeri Tedarik Zinciri, Türkistan

Importance and Security of Strategic Passes in Turkistan in Terms of Millitary Supply Chains

Abstract

Turkistan is located in the center of the Asian continent, the largest land mass on earth, and is a land bridge between various regions of Asia and between Asia and Europe. Turkistan contains steep mountains and mountain passes that are vital for both trade and military operations. In this study the Dzungarian Gate, Torugart Pass, Irkeshtam Pass, the Pamir Highway, which contains many natural passes, and the Fergana Valley are examined in terms of military supply chains. In this context, firstly, the military supply-geography relationship is discussed through the military geography literature. Then, in order to provide a bird's eye view of the location of these passages and the points between which they provide passage, the international transportation corridors connected to Turkistan are grouped according to the countries that took the initiative in their construction. When the natural passages in Turkistan and the logistics lines they are connected to are examined, it is seen that they can be dual-use infrastructures that can be built in peacetime and used for military purposes when necessary, as in the historical examples of Germany and Russia. It was concluded that the passages in Turkistan examined within the scope of the study are of great importance for Russia, China, the European Union and Türkiye, which are investing in transportation infrastructure in the region. Existing international transportation corridors connected to Turkistan must pass through these passages. It has been determined that some of the Turkistan’s passes examined in this article have no alternatives due to mountainous conditions and therefore have strategic importance in terms of east-west and north-south military supply chains.

Keywords

Defence, Military Doctrine, Military Geography, Military Supply Chain, Turkistan

References

• Albion, A. S. (1996). Through the Torugart Pass. The Institute of Current World Affairs, ASA -8, 1996, s. 1-11.
• Alparslan, F. (2006). Kırgızistan Turizm Coğrafyası. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi/Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Aminjonov, F., Abylkasymova, A., Aimee, A. (2019). BRI in Central Asia: Overview of Chinese projects. Central Asia Regional Data Review, 20.
• Avdaliani, E. (2023). The expansion of the intenational north-south transport corridor: Geopolitical updates. Silk Road Briefing, Ap 04. http://silkroad2021.org/index-2439.html (Erişim tarihi: 23.12.3024).
• Batsaikhan, U., Dabrowski, M. (2017). Central Asia: Twenty-five years after the breakup of the USSR. Russian Journal of Economics, 3, 296-320. DOI 10.1016/j.ruje.2017.09.005
• Bektemirov, A. (2005, Nov) Information sheet on ramsar wetlands. https://rsis.ramsar.org/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Billings, D. (2019, Sep). Western Torugart too expedition 2019: Climbing virgin peaks of the inner Tien Shan Ranges. Mount Everest Foundation. https://www.mef.org.uk/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Bogachec, V. A., Terentyev, Y., Koledov V. V., & Bogachev, T. V. (2019). New Dzungaria Gates for WMLT-corridor: Historical necessity. Original Studies, 36-44. DOI:10.17816/transsyst20195336-44
• Breu, T., & Hurni, H. (2003, Jan). The Tajik Pamirs: Challenges of sustainable development in an isolated mountain region. Centre for Development and Environment (CDE), University of Berne, https://www.researchgate.net/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• CAREC Program. (2024). https://www.carecprogram.org/ (Erişim tarihi: 12.09.2024).
• Central Asia Guide. (2024). Kyrgyzstan border permit. https://central-asia.guide/kyrgyzstan/kyrgyzstan-border-%20permit/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Ceylan, F. (2024). Ulaştırmada Türkiye’nin Orta Koridor pusulası şaşmamalı. Yetkin Report. https://yetkinreport.com/2024/07/05/ulastirmada-turkiyenin-orta-koridor-pusulasi-sasmamali/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• China Railway Tunnel Group Co. LTD. (2024). Kamchik Railway Tunnel of the Republic of Uzbekistan. https://www.crtg.cn/productinfo/17811.html (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Chipatiso, E. (2024). Application of GIS and artificial intelligence in military operations: Prospects and challenges. Space Science Journal, I(2), 1-7.
• Collins, J. M. (1998). Geography: For professionals and the public. US National Defense University.
• Çalışkan, B. (2023, Ocak). Özbekistan ve Kırgızistan arasındaki sınır anlaşmasının getirdikleri. İNSAMER Analiz. https://www.insamer.com/tr/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Çevikel, Ş. (2020). Kırgızistan-Çin güvenlik ilişkileri ve Doğu Türkistan meselesi. Journal of History School, Yıl 13, Sayı XLIX, 4631-4657.
• Dangerousroads. (2024). Conquering the frightening Too Ashuu Tunnel of Kyrgyzstan. https://www.dangerousroads.org/asia/kyrgyzstan/9290-t%C3%B6%C3%B6-ashuu-tunnel.html (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Dündar, A. M., & Özay, M. (Ed.) (2022). Yeniden Asya açılımı çerçevesinde fırsatlar ve zorluklar. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Efron S., Klein K., & Cohen, R. S. (2020). Environment, geography, and the future of warfare. RAND Corporation, 1-84.
• Eryılmaz, İ. (2021). Türkistan coğrafyası ve jeopolitiği. Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, 315-324.
• Eurasianet. (2024, Jun 20). Kyrgyzstan, Uzbekistan & China: When is a done deal really done?. https://eurasianet.org/kyrgyzstan-uzbekistan-china-when-is-a-done-deal-really-done (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Euroasianet. (2024). Kyrgyzstan, China to be joined by third border crossing. https://eurasianet.org/kyrgyzstan-china-to-be-joined-by-third-border-crossing (Erişim tarihi: 10.09.2024).
• Fergana Valley. (2024). Encyclopaedia Britannica, içinde https://www.britannica.com/ (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Gökalp, T. (2022). Kaynaklara göre Orta Asya’nın önemli ticari ve askeri yolları. Bilgeoğuz Yayınları.
• Hanayi, O. (2017). The China-Kyrgyzstan-Uzbekistan railway project: Problems and prospects. Eurasian Research Institute/Akhmet Yassawi University, Kazakhstan, Weekly e- bulletin, No. 131, https://www.eurasian-research.org/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Harmon, R. S., Dillon F. H., & Garver, J. B. (2004). Perspectives on military geography, Caldwell D. R., Ehlen J., Harmon R. S. (Ed.), Studies in Military Geography and Geology içinde (s. 7-20). Kluwer Academic Publishers.
• Högselius, P. (2022). The hidden integration of Central Asia: The making of a region through technical infrastructures. Central Asian Survey, 41:2, 223-243. https://osce-academy.net/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Junggar Basin & The Steppe. (2024). Encyclopaedia Britannica içinde https://www.britannica.com/ (Erişim tarihi: 12.09.2024).
• Karadağ, H. (2022). Türkistan’da bir sancı odağı: Fergana Vadisi. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 10, 8-18.
• Kasturi, C. S. (2022, 27 Jul). Is the INSTC Russia’s new economic escape route?. www.aljazeera.com (Erişim tarihi: 11.09.2024).
• Koparkar, R. (2019, Apr). Issues and dynamics of the Fergana Valley: Regional implications. Vivekananda International Foundation, New Delhi, https://www.vifindia.org/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Kreutzmann, H., & Watanabe, T. (2016). Mapping transition in the Pamir / Changing human-environmental landscapes. Springer Nature Press.
• Kyrgyzstan. (2024). Encyclopaedia Britannica içinde https://www.britannica.com/ (Erişim tarihi: 12.09.2024).
• Lacoste, Y. (2020). Coğrafya her şeyden önce savaş yapmaya yarar. Ayrıntı Yayınları.
• Liliopoulou, A., Roe, M., & Pasukeviciute, I. (2005). Trans Siberian railway: From inception to transition. European Transport, n. 29, s. 45-56.
• Maguire, T. M. (1899). Outlines of military geography. Cambridge University Press.
• Mardan, M. (2020). Rus üslerine ev sahipliği yapan ülkerdeki krizlere Rusya’nın askeri müdahaleleri. Güvenlik Çalışmaları Dergisi, Yıl: 22, Cilt: 22, Sayı:1, 108-128.
• Mostowlansky, T. (2017). Azan on the Moon /Entangling modernity along Tajikistan’s Pamir Highway. University of Pittsburgh Press.
• Mostowlansky, T., & Marschall, T. (2022). Road’s end: Lines and spaces across a divided high Asia. Max Hirsh and Till Mostowlansky (Ed.), Infrastructure and the Remaking of Asia içinde (s. 178-195). University of Hawai’i Press.
• Muratbekova, A. (2020). Fresh impulse of the BRI projects in Central Asia. Eurasian Research Institute. https://www.eurasian-research.org/publication/fresh-impulse-of-the-bri-projects-incentralasia/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Pamirs. (2024). Encyclopaedia Britannica içinde https://www.britannica.com/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Posen, B. R. (1984). The sources of military doctrine / France, Britain, and Germany between the world wars. Cornell University Press.
• Rippa, A. (2020). Borderland infrastructures / Trade, development, and control in West China. Amsterdam University Press.
• Rouland, M. R. (2014). Great game to 9/11: A concise history of Afghanistan’s international relations. Air Force History and Museums Program, Washington D.C. https://www.defense.gov/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Sakenova, S. (2024, 17 Sep). Kazakhstan signs roadmap to develop eastern route of north-south corridor. www.astanatimes.com (Erişim tarihi: 14.09.2024).
• Semple, E. C. (1901). Mountain passes: A study in anthropogeography. Bulletin of the American Geographical Society, Vol. 33, No. 2, 1901, 191-203.
• Siegelbaum, L. H. (2008). Roadlessness and the ‘path to communism’: Building roads and highways in Stalinist Russia. Journal of Transport History, 29 (2), 277-294.
• Starr, S. F., Cornell, S. E., & Norling, H. (2015). The EU, Central Asia, and the development of continental transport and trade. Silk Road Paper. https://www.silkroadstudies.org/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2024). Türkiye’s multilateral transportation policy. https://www.mfa.gov.tr/turkiye_s-multilateral-transportation-policy.en.mfa (Erişim tarihi: 12.09.2024).
• T.C. Kara Yolları Genel Müdürlüğü. (2024). Europe-Caucasus-Asia Transport Corridor (TRACECA). https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteEng/Root/Gdh/InternationalProjects/TRACECA.aspx (Erişim tarihi: 10.09.2024).
• The State Council Information Office /The People’s Republic of China. (2024, June). New railway will turn central Asia into a major Eurasian hub. http://english.scio.gov.cn/beltandroad/2024-06/20/content_117264573.htm (Erişim tarihi: 10.09.2024).
• The World Bank. (2020, June). South Caucasus and Central Asia: The Belt and Road Initiative / Kazakhstan country case study, June 2020. https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Tien Shan: Economy. (2024). Encyclopaedia Britannica içinde https://www.britannica.com/ (Erişim tarihi: 12.09.2024).
• Tojibaev, K. S., Karimov, F. I., Hoshimov, H. R., & Gulomov, R. (2023). Important Plant Areas (IPAs) in the Fergana Valley (Central Asia): The Bozbu-Too-Ungortepa Massif, Nature Conservation, No. 51, 13-70.
• TRACECA. (2024). https://traceca-org.org/en/about-traceca/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• TRT Avaz: Manas Üssü Kapatıldı. (2014, 5 Haziran). ABD, 2001 yılından bu yana kullandığı üssün anahtarını Kırgızistan hükümetine teslim etti. https://www.trtavaz.com.tr/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Türkistan. (2012). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 41, s. 556-560). İstanbul: İSAM. https://islamansiklopedisi.org.tr/turkistan (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Vinokurov, E. Y., Ahunbaev A., & Zaboev, A. I. (2022). International north-south transport corridor: Boosting Russia’s “pivot to the south” and trans-Eurasian connectivity. Russian Journal of Economics, 8 (2), 159-173.
• Williams, T. (2014). The Silk Road: An ICOMOS thematic study. ICOMOS International Council of Monuments and Site. https://www.icomos.org/fr (Erişim tarihi: 23.12.2024).
• Zhang, Y. (2022). Kazakhstan: A gap analysis of climate finance distribution in the energy sector. Energy Security, Resilience and Net Zero Tangible Actions to Deliver a Sustainable Energy Future, 19-20 September, Geneva, UNECE. https://unece.org/ (Erişim tarihi: 23.12.2024).