Kazakistan’da Yaşanan Hükümet Karşıtı Ayaklanma Olayının Türk Cumhuriyetleri’nde Medyaya Yansıması

Year 2022, Volume: 1 Issue: 1, 28 - 38, 31.12.2022

Ebru İlhan

Abstract

2022 yılının başında Kazakistan’da hükümet tarafından akaryakıt fiyatlarına yapılan zamlar sebep gösterilerek düzenlenen protestoların, yıkıcı bir ayaklanma olayına dönüşmesi Türk Devletleri başta olmak üzere dünya çapında büyük bir endişe ile takip edilen hadiselerden biri olarak karşımıza çıkmış; dolayısıyla yaşanan bu gelişmelerin, dünya genelinde medya üzerinde büyük bir ilgi uyandırdığı gözlemlenmiştir. Bu çalışmada sözü edilen bu gösteriler ve ayaklanma olaylarının meydana geldiği ilk anlarda Türk Devletleri arasında yer alan Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan medyalarına nasıl yansıdığı; süreç içerisinde yaşananların bu ülkelerde yayınlanan haber metinlerinde ne şekilde yer aldığı soruları, çalışmanın problematiği olarak belirlenerek bu doğrultuda bir inceleme yapılmıştır. Doküman incelemesi metodu kullanılan araştırmada veriler betimsel analiz ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular arasında, çalışmada incelenen Türk Devletlerinin medyalarında yer alan ilgili bu haberlerde; ülkede yaşanan ayaklanma eylemlerinin arka planında Kazakistan’daki sosyal, siyasi ve özellikle ekonomik yapıdaki sorunların etkisinin ve jeopolitik açıdan Rusya’nın bölgedeki eylemlerden sorumlu olabileceği düşüncesinin var olduğu verilerine ulaşılmıştır.

Keywords

Kazakistan, Türk Devletleri, Rusya, İç Güvenlik, Medya

Reflection of the Anti-Government Uprising in Kazakhstan to the Media in the Turkic Republics

Abstract

At the beginning of 2022, the fact that the protests occurred in Kazakhstan, due to the increase in fuel prices by the government, turned into a destructive uprising, has emerged as one of the events followed with great concern worldwide, especially in the Turkish States. Therefore, it has been observed that these developments have aroused great interest in the media around the world. In this study, how these demonstrations and uprisings were reflected in the media of Azerbaijan, Kyrgyzstan, Uzbekistan and Turkmenistan, which were among the Turkish States in the first moments; The questions of how the events in the process were included in the news texts published in these countries were determined as the problem of the study and an examination was made in this direction. The data were analyzed with descriptive analysis in the research, in which the document analysis method was used. Among the findings obtained as a result of the research, these news in the media of the Turkish States examined in the study; In the background of the uprisings in the country, the effects of the problems in the social, political and especially the economic structure in Kazakhstan and the idea that Russia may be responsible for the actions in the region from a geopolitical point of view have been reached.

Keywords

Kazakhstan, Turkish States, Russia, Internal Security, Media

References

• Aliyev, R. (2022, Ocak 7). Qazaxıstanda baş verənlər bütün dünyanın diqqət mərkəzindədir. Ocak 19, 2022 tarihinde https://ikisahil.az/post/276371-qazaxistandabash-verenler-butun-dunyanin-diqqet-merkezindedir adresinden alındı
• Alizade, M. (2022, 01 07). Rus basını Kazakistan olaylarını nasıl görüyor? 12 21, 2022 tarihinde indyturk.com: https://www.indyturk.com/node/456741/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/rus-bas%C4%B1n%C4%B1-kazakistan-olaylar%C4%B1n%C4%B1-nas%C4%B1l-g%C3%B6r%C3%BCyor adresinden alındı
• Altyn Asyr. (2022, 01 10). Türkmenistanyň Prezidenti Gazagystan Respublikasynyň Prezidentine gynanç bildirdi. 10 6, 2022 tarihinde turkmenistan.gov.tm: https://www.turkmenistan.gov.tm/tk/habar/60058/turkmenistanyn-prezidenti-gazagystan-respublikasynyn-prezidentine-gynanc-bildirdi-3 adresinden alındı
• Azadlıq. (2022, Ocak 6). Ekspertlər Qazaxıstanı gözləyən gələcək barədə. Ocak 18, 2022 tarihinde https://www.azadliq.org/a/ekspertler-qazaxistan/31642696.html adresinden alındı
• Azatlyk Radiosy. (2022, 01 05). Gazak hökümeti protestler arasynda işden çekildi. Türkmenistanlylar 'gozgalaňy' ara alyp maslahatlaşýar. 10 7, 2022 tarihinde azathabar.com: https://www.azathabar.com/a/31640123.html adresinden alındı
• Azatlyk Radiosy. (2022a, 01 06). KHŞG Gazagystana parahatçylyk güýçlerini iberýär. Aşgabat metbugat üçin maglumat ýaýratdy. 10 9, 2022 tarihinde azathabar.com: https://www.azathabar.com/a/31641887.html adresinden alındı
• BBC Azerbaycan. (2022, Ocak 16). Qazaxıstan: Baş Prokurorluq iğtişaşlar zamanı ölənlərin sayını açıqlayıb. Ocak 21, 2022 tarihinde https://www.bbc.com/azeri/international-59664675 adresinden alındı
• Chronicles of Turkmenistan. (2022, 01 06). Turkmen diplomats and special services officers sent to Kazakhstan. 10 20, 2022 tarihinde en.hrotikatm.com: https://en.hronikatm.com/2022/01/turkmen-diplomats-and-special-services-officers-sent-to-kazakhstan/ adresinden alındı
• Feyziyev, C. (2022, Ocak 8). Qazaxıstanda nə baş verir? Ocak 20, 2022 tarihinde https://axar.az/news/gundem/614717.html adresinden alındı
• Igamberdiev, B. (2022, Ocak 12). Так что же произошло в Казахстане? Попытка госпереворота и уроки для Кыргызстана. Ocak 27, 2022 tarihinde https://mnenie.akipress.org/unews/un_post:23790/?from=mnenie&place=search&sth=960f52520dae7c60832b7eda8ade30c3 adresinden alındı
• İlbeyoğlu, V. (2022, 01 16). Kazakistan'da yok sayılan; halkın isyan hakkı! 12 20, 2022 tarihinde evrensel.net: https://www.evrensel.net/yazi/90204/kazakistanda-yok-sayilan-halkin-isyan-hakki adresinden alındı
• İskender, B. (2022, Ocak 10). Как история кыргызского пианиста поможет раскрыть ложь властей Казахстана. Ocak 25, 2022 tarihinde https://kloop.kg/blog/2022/01/10/kak-istoriya-kyrgyzskogo-pianista-pomozhet-raskryt-lozh-vlastej-kazahstana/ adresinden alındı
• Ismayilov, S. (2022, Ocak 7). Qazaxıstan hadisələri: lider çatışmazlığının pik həddi. Ocak 19, 2022 tarihinde https://report.az/analitika/yola-saldigimiz-ile-enerjili-baxis/ adresinden alındı
• İzvestiya. (2022, 01 21). Токаев назвал причину беспорядков в Казахстане. 12 21, 2022 tarihinde iz.ru: https://iz.ru/1280246/2022-01-21/tokaev-nazval-prichinu-besporiadkov-v-kazakhstane adresinden alındı
• Kalykov, M. (2022, Ocak 10). МИД Кыргызстана направил ноту Казахстану из-за задержания Закира Юбурова и других кыргызстанцев. Ocak 27, 2022 tarihinde https://kloop.kg/blog/2022/01/10/mid-kyrgyzstana-napravil-notu-kazahstanu-iz-za-zaderzhaniya-zakira-yuburova-i-drugih-kyrgyzstantsev/ adresinden alındı
• Kenzhetay, N. (2022, Ocak 6). Kazakistan'da Ne Oluyor? Ocak 19, 2022 tarihinde https://www.gzt.com/jurnalist/nazgul-kenzhetay-anlatiyor-kazakistanda-ne-oluyor-3601093 adresinden alındı
• Live Az. (2022, Ocak 11). Türk Dövlətləri Təşkilatı Qazaxıstana dəstək bəyanatı qəbul edib. Ocak 24, 2022 tarihinde http://www.live.az/index.php?newsid=27867 adresinden alındı
• Loginova, O. (2022, Ocak 10). Эпоха Назарбаева закончена. Ocak 27, 2022 tarihinde https://kloop.kg/blog/2022/01/10/epoha-nazarbaeva-zakonchena-pravozashhitnik-zhovtis-o-situatsii-v-kazahstane/ adresinden alındı
• Niyazov, J. (2022, 01 12). “Bu – O‘zbekistonni KXShTga qaytarish harakati” - siyosiy tahlilchi Lukashenkoning bayonoti haqida. 08 18, 2022 tarihinde kun.uz: https://kun.uz/uz/news/2022/01/12/bu-ozbekistonni-kxshtga-qaytarish-harakati-siyosiy-tahlilchi-lukashenkoning-bayonoti-haqida adresinden alındı
• Nurmatov, S. (2022, 01 08). Qozog‘istonni ikki boshlik shu yo‘lga boshladi. Qalampir: https://qalampir.uz/uz/news/k-ozogistonni-ikki-boshlik-shu-yulga-boshladi-52893 adresinden alındı
• Ortaylı, İ. (2022, 01 16). Babür Şah ve Hindistan. 12 20, 2022 tarihinde hurriyet.com.tr: https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ilber-ortayli/babur-sah-ve-hindistan-41982981 adresinden alındı
• Ozodlik.org. (2022, 01 05). O‘zbekiston: Davlat OAVlari jim, tarmoqlar "qozoq bovurlar"ni ehtiyotkorona olqishlamoqda. 08 19, 2022 tarihinde ozodlik.org: https://www.ozodlik.org/a/o-zbekiston-davlat-oavlari-jim-tarmoqlar-qozoq-bovurlar-ni-ehtiyotkorona-olqishlamoqda/31641082.html adresinden alındı
• Pars Today. (2022, 01 07). Soňky günlerde Gazagystan Respublikasynda bolup geçýän wakalara Türkmenistanyň alada bilen seredýändigi. 10 18, 2022 tarihinde parstoday.com/tk/news: https://parstoday.com/tk/news/turkmenistan-i15154 adresinden alındı
• Pars Today. (2022a, 01 13). Türki döwletleriň guramasynyň Daşary işler ministrleriniň adatdan daşary onlaýn duşuşygy geçirildi. 10 16, 2022 tarihinde parstoday.com: https://parstoday.com/tk/news/turkmenistan-i15288 adresinden alındı
• Podolskaya, D. (2022, Ocak 12). Kırgız Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı başkanı, Kırgızistanlıların Kazakistan Cumhuriyeti'nde gözaltına alınması hakkında derhal bilgi verilmesini istedi. Ocak 24, 2022 tarihinde https://24.kg/vlast/220210_glava_mid_krprosit_operativno_informirovat_ozaderjanii_kyirgyizstantsev_vrk/ adresinden alındı
• Rahmatullayev, S. (2022, 01 16). «Qo‘shning tinch, sen tinch» yoxud Qozog‘iston voqealaridan xulosalar. 09 03, 2022 tarihinde kun.uz: https://kun.uz/uz/news/2022/01/16/qoshning-tinch-sen-tinch-yoxud-qozogiston-voqealaridan-xulosalar adresinden alındı
• Ryskulbekova, A. (2022, Ocak 11). Токаев: В террористической атаке на Казахстан участвовали боевики из Центральной Азии. Ocak 26, 2022 tarihinde https://kloop.kg/blog/2022/01/11/tokaev-v-terroristicheskoj-atake-na-kazahstan-uchastvovali-boeviki-iz-tsentralnoj-azii/ adresinden alındı
• Shokirjonov, S. (2022, 01 11). Lukashenkoning «maslahati»: Aslida nimadan ehtiyot bo‘lish kerak? 08 18, 2022 tarihinde kun.uz: https://kun.uz/uz/news/2022/01/11/lukashenkoning-maslahati-aslida-nimadan-ehtiyot-bolish-kerak adresinden alındı
• Takvim. (2022, 01 06). Kazakistan'ı kimler karıştırıyor? CIA ve MI6'nın parmağı mı var? 12 16, 2022 tarihinde takvim.com.tr: https://www.takvim.com.tr/guncel/2022/01/06/kazakistani-kimler-karistiriyor-cia-ve-mi6nin-parmagi-mi-var/6 adresinden alındı
• Teref Az. (2022, Ocak 10). Qazaxıstanda baş verənlər Türkiyə-Rusiya rəqabətinin yeni dalğasıdır? Ocak 19, 2022 tarihinde https://teref.az/gundem/222504-qazaxistanda-bas-verenler-turkiye-rusiya-reqabetinin-yeni-dalgasidir.html adresinden alındı
• Timirbayeva, N. (2022, Ocak 13). Kazakistan'daki olaylar: toplumun cevap bulamadığı sorular. Ocak 25, 2022 tarihinde https://kaktus.media/doc/452632_sobytiia_v_kazahstane._voprosy_na_kotorye_obshestvo_ne_nahodit_otvetov.html adresinden alındı
• Xabardor.uz. (2022, 01 05). “Rus matbuoti Qozog‘istondagi voqealarni o‘zgacha ishtiyoq bilan yorityapti...”. 08 16, 2022 tarihinde xabardor.uz: https://xabardor.uz