SAVUNMA SANAYİİ PROJELERİNİN ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİYLE ÖNCELİKLENDİRİLMESİ VE KARŞILAŞTIRILMASI: KARMA BİR MODEL ÖNERİSİ

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 1, 1 - 24, 29.06.2021

Kemal Gürol Kurtay , Yunus Gökmen Aygün Altundaş Hakan Ayhan Dağıstanlı

Öz

Savunma Sanayii’nde yürütülen projeler ülkelerin askerî alandaki gelişimini sağlayan en önemli faktörlerdir. Ülkeler uluslararası arenada millî gücün ana unsurlarından biri olan askerî gücü etkin olarak kullanmak ve düşmanlarına karşı caydırıcılık sağlamak maksadıyla Savunma Sanayii projelerine yüksek oranda kaynak ayırmaktadır. Bu kaynakları maksimum verimlilik düzeyinde kullanabilmek, yıllara sâri olarak yürütülen bu projeler ile ilgili planlamalarda yüksek başarıya ulaşabilmek ve özellikle proje seçimi konusunda karar vericiye etkin çözümler sunabilmek için analitik yöntemler kullanarak önceliklendirmenin doğru ve etkin yapılması büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, literatürde bu alandaki boşluğun doldurulması maksadıyla, Türk Savunma Sanayii’nde yürütülmesi planlanan 20 adet jenerik projenin 6 farklı Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemi ile önceliklendirilmesi yapılmıştır. Çalışmada, tahsis edilen kaynakların maksimum verimlilikle kullanılması ve doğru projelerin seçilebilmesi amacıyla projelerin önceliklendirilmesi için öncelikle ÇKKV yöntemlerde kullanılmak üzere uzman kişilerce 8 kriter belirlenmiştir. Kriterlerin ağırlıklandırılması için Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yönteminden yararlanılmıştır. AHP’den elde edilen sonuçlar kullanılarak projelerin önceliklendirme sonuçlarının bulunması için literatürde yaygın olarak kullanılan TOPSIS, VIKOR ve MOORA ile literatüre farklı bilim insanlarınca son yıllarda önerilmiş olan ARAS, EDAS ve MAUT yöntemlerinden faydalanılmıştır. Böylece hem eski yöntemlerin hem de yeni yöntemlerin karması ile proje önceliklendirme sonuçları elde edilmiştir. Her bir yöntemden elde edilen önceliklendirme sonuçları karşılaştırılmış ve bu sonuçlar normalize edilmiş ve ortalama değerleri alınarak her bir proje için nihai bütünleşik önceliklendirme puanı (NBÖP) bulunmuştur. Bu sayede önceliklendirme değerlerinin doğruluk, tutarlılık ve güvenirlilik düzeyinin arttırılması hedeflenmiştir. Analizler sonucunda elde edilen bulgular sunularak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Savunma Sanayii, Proje Önceliklendirme, Çok Kriterli Karar Verme, İkili Karşılaştırma

Prioritization and Comparison of Defense Industry Projects with Multi-Criteria Decision Making Methods: A Mixed Model Proposal

Öz

Projects done in the defense industry are very important for the development of military forces. Recently, countries are allocating more resources for such projects. It is important to use analytical methods during the Project phases to be able to allocate the resources efficiently, succeed in planning the project, and provide efficient results to the decision maker. In this study, to fill the gap in literature, prioritization has been done for 20 different projects in the Turkish Defense Industry using 6 different Multi Criteria Decision Making Models. To be able to use the resources with maximum efficiency and to give correct prioritization to the projects professionals have defined 8 criteria. The weights of the criteria have been determined using the Analytical Hierarchy Process. Results obtained from the AHP have been integrated into the prioritization study with methods widely used in literature such as TOPSIS, VIKOR and MOORA and with more recently introduced methods such as ARAS, EDAS and MAUT. Therefore, project prioritization has been done by combining both traditional methods and newly developed methods. All results obtained from the various prioritization models have been compared and then normalized to average results to get the average integrated mean values. It was aimed to raise the accuracy, consistency, and reliability of the prioritization values. All results obtained after analysis have been discussed in the study. 

Anahtar Kelimeler

Defense Industry, Project Prioritization, Multi Criteria Decision Making, Dual Comparison

Kaynakça

• Aktepe, A. & Ersöz, S. (2014). AHP-VIKOR ve MOORA yöntemlerinin depo yeri seçim probleminde uygulanması. Endüstri Mühendisliği, 25(1), 2-15.
• Brauers, W. K. M., & Zavadskas, E. K. (2010). Project management by MULTIMOORA as an instrument for transition economies. Technological and Economic Development of Economy, 16(1), 5-24.
• Brauers, W.K.M., & Zavadskas, E.K. (2006). The MOORA method and its application to privatization in a transition economy. Control and cybernetics. Informatica, 35(2), 445-469.
• Cheng, C. H. (1997). Evaluating naval tactical missile systems by fuzzy AHP based on the grade value of membership function, European journal of operational research, 96(2), 343-350.
• Cheng, C. H., Yang, K. L., & Hwang, C. L. (1999). Evaluating attack helicopters by AHP based on linguistic variable weight, European journal of operational research, 116(2), 423-435.
• Dinçer, H., & Görener, A. (2011). Analitik hiyerarşi süreci ve VIKOR tekniği ile dinamik performans analizi: Bankacılık sektöründe bir uygulama, Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 109-127.
• Eren, T., & Hamurcu, M. (2020). Selection of Unmanned Aerial Vehicles by Using Multicriteria Decision-Making for Defence. Journal of Mathematics, 2020, 1-11.
• Genç, T. (2015). Application of ELECTRE III and PROMETHEE II in evaluating the military tanks. International Journal of Procurement Management, 8(4), 457-475.
• Hwang, C. L. & Yoon, K. (1981). Multi Attiribute Decision Making Methods and Applications, Springer-Verlag.
• Karatas, M., Sulukan, E., & Karacan, I. (2018). Assessment of Turkey's energy management performance via a hybrid multi-criteria decision-making methodology. Energy, 153, 890-912.
• Köse, E., Kabak, M., & Aplak, H. (2013). Grey theory based MCDM procedure for sniper selection problem, Grey Systems: Theory and Application, 3(1), 35-45.
• Kracka, M., Brauers, W. K. M., & Zavadskas, E. K. (2010). Ranking heating losses in a building by applying the MULTIMOORA. Engineering economics, 21(4), 352-359.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L., & Turskis, Z. (2015). Multi-criteria inventory classification using a new method of evaluation based on distance from average solution (EDAS). Informatica 26(3), 435-451.
• Løken, E. (2007). Multi-Criteria Planning of Local Energy Systems with Multiple Energy Carriers, (Yayımlanmamış doktora tezi), Norwegian University of Science and Technology, Faculty of Information Technology, Norway.
• Opricovic, S. (1998). Multicriteria optimization of civil engineering systems. Faculty of civil engineering, Belgrade, 2(1), 5-21.
• Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European journal of operational research, 156(2), 445-455.
• Saaty, T. L. (1986). Axiomatic foundation of the analytic hierarchy process. Management science, 32(7), 841-855.
• Sánchez-Lozano, J. M., & Rodríguez, O. N. (2020). Application of Fuzzy Reference Ideal Method (FRIM) to the military advanced training aircraft selection. Applied soft computing, 88, 106061.
• Sennaroglu, B., & Celebi, G. V. (2018). A military airport location selection by AHP integrated PROMETHEE and VIKOR methods. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 59, 160-173.
• Taban, C. (2019). Deniz güvenliğinin sağlanması için bulanık çok kriterli karar verme teknikleri ile İHA yeri seçimi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Uçakçıoğlu, B., & Tamer, E. (2017). Analitik hiyerarşi prosesi ve VIKOR yöntemleri ile hava savunma sanayisinde yatırım projesi seçimi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 2(2), 35-53.
• Wang, T. C., & Chang, T. H. (2007). Application of TOPSIS in evaluating initial training aircraft under a fuzzy environment. Expert Systems with Applications, 33(4), 870-880.
• Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2010). A new additive ratio assessment (ARAS) method in multicriteria decision‐making. Technological and Economic Development of Economy, 16(2), 159-172.