SENECA’DA FELSEFE VE ÖLÜM

Yıl 2015, Sayı: 22, 137 - 158, 01.12.2015

Fatma Zehra Pattabanoğlu

Öz

Felsefe, insanın yaşadığı evrenle anlamlı bir ilişki kurabilme yetisine destek olmakla birlikte, onun sonsuzluğa dair sorgulamalarına da bir cevap niteliği taşımaktadır. Nitekim “ölüm” diye adlandırılan kaçınılmaz sonuç, bütün insanlık tarihini meşgul eden, ancak çözümü güç olan meselelerden birisi olagelmiştir. Dolayısıyla düşünce tarihinde psikolojik, sosyolojik ve teolojik yaklaşımlardan yola çıkarak, en azından bu konuyu anlamlandırmak düşünürlerin asıl maksatlarından olmuştur. Felsefî bakış açısıyla ölüm korkusunun anlamı ya da anlamsızlığı diyebileceğimiz farklı yaklaşımlar zuhur ederken, daha ilk çağlarda Stoacı filozof Lucius Annaeus Seneca (MÖ. 4/MS. 65) felsefe ile ölüm arasında sıkı bir bağ kurmaya çalışmıştır. Ona göre yaşam, nasıl felsefe sayesinde bir anlam kazanıyorsa, ölüm de öyledir. Nitekim Stoa felsefesinin temeli olan “doğaya uygun yaşam”, Seneca’nın da çıkış noktası olmuştur. Bu sebeple ölüm, tıpkı yaşam gibi doğanın işleyen bir yasasıdır, mutlu olmak için bu yasaya uygun davranmak gerekmektedir. Bundan dolayı eserlerinde pratik felsefeyi öne çıkaran Seneca, “ölüm korkusuyla mücadele etme” gerekliliği üzerinde durarak, konuya dair çözüm önerileri sunmaktadır. Bu minvalde makalede Seneca’nın ölüme bakışına dair tespitlerde bulunulacak, felsefe ve ölüm arasında kurduğu ilişki değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler

Seneca, Stoacılık, felsefe, ruhun ölümsüzlüğü, ölüm

PHILOSOPHY AND DEATH ACCORDING TO SENECA

Öz

Along with supporting people’s ability to establish a meaningful relationship with the universe they live in, philosophy is an answer for the questions about eternity. The inevitable result called as “death” has been occupying the entire human history, but it has also been a hard matter to solve. Thus, at least making this subject meaningful by looking at psychological, sociological and theological approaches in intellectual history became the main aim of philosophers. There have been different approaches, which we may philosophically call as sense or senselessness of fear of death, and even in the first ages stoic philosopher Lucius Annaeus Seneca (b.c. 4 / 65) tries to make a tight connection between philosophy and death. According to him, death also gains a meaning with the help of philosophy as life does. Hence, the base of the Stoic philosophy “life according to the nature” became Seneca’s starting point, as well. That’s why the death is an act of the nature in process just like the life, and to achieve happiness a person must react accordingly. For this reason Seneca puts the practical philosophy forward in his works, points on the necessity of “fighting with the fear of death” and gives solution suggestions for this matter. In this manner, in the article there are determinations of Seneca’s view about death, and the relationship he established between philosophy and death is being evaluated

Anahtar Kelimeler

Seneca, Stoicism, philosophy, immortality of soul, death

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, M. A. & L. Köker (2011) İmparatorluktan Tanrı Devletine, İmge Kitabevi, Ankara.
• ARISTOTELES (1997) Fizik, çev.: S. Babür, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• ARSLAN, A. (2011) İlkçağ Felsefe Tarihi, c. I, IV, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• AYDIN, H. (2011) “Ölüm Korkusu Karşısında Felsefenin Tesellisi: Marcus Tullıus Cicero ve Ebû Bekr Er-Râzî”, Felsefe Dünyası, 2011/2, Sayı 54.
• CEVİZCİ, A. (2012) Felsefe Tarihi, Say Yayınları, İstanbul.
• BEDİA D. (2014) “Giriş”, Seneca, De Clementia-De Tranquillitate Animi içinde, Doğu Batı Yayınları, İstanbul.
• GÖKBERK, M. (1990) Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• GÜRKAN, S. L. (2007) “Ölüm”, DİA, c. XXXIV, s. 32-34, İstanbul.
• HÖKELEKLİ, H. (2000) “İntihar”, DİA, c.XXII, s. 351-353, İstanbul.
• KİNDÎ (1994) “Tarifler Üzerine”, Felsefî Risâleler, çev.: Mahmut Kaya, İz Yayıncılık, İstanbul.
• KOÇ, E. (2013) “Gabriel Marcel Felsefesinde Varoluşsal Bir Problem Olarak Ölüm”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos, Sayı: 29.
• MALPAS, J. & R. Solomon (2006) Ölüm ve Felsefe, Giriş, çev.: N. Küçük, İthaki Yayınları, İstanbul.
• PAKSÜT, F. (1971) Seneca’da Ahlâk Görüşü-Zevk Anlayışı, Ulusal Basımevi, Ankara.
• PAKSÜT, F. (1980) Seneca’nın Tuttuğu Işıkta Platon ve Sonrası, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
• PLATON (2001) Phaidon, çev.: H. R. Atademir & K. Yetkin, Sosyal Yayınlar, İstanbul.
• PLATON (2010) Sokrates’in Savunması, çev.: Ö. Çelik, Say Yayınları, İstanbul.
• PLATON (2011) “Kratylos”, Diyaloglar, çev.: T. Aktürel, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• SARUHAN, M. S. (2006) “İslâm Filozof ve Düşünürlerinde Ölüm Korkusu ve Tedavisi”, AÜİF Dergisi, 47, sayı: I.
• SENECA (1968) “Letters” , The Stoic Philosophy of Seneca, çev.: M. Hadas, W.W. Norton Company, New York.
• SENECA (1997) De Providentia (Tanrısal Öngörü), çev.: Ç. Dürüşken, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• SENECA, (1999), Epistulate Morales (Ahlâki Mektuplar), çev.: T. Uzel, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• SENECA (2010) Teselliler, çev.: K. Sarıalioğlu, Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• SENECA (2014) Naturales Quaestiones (Doğa Araştırmaları), çev.: C. Çevik, Jaguar Kitap, İstanbul.
• SENECA (2014) De Clementia (Hoşgörü Üzerine) çev.: B. Demiriş, Doğu Batı Yayınları, İstanbul.
• SENECA (2014) De Tranquillitate Animi (Ruh Dinginliği Üzerine), çev.: B. Demiriş, Doğu Batı Yayınları, İstanbul.
• UZEL, T. (1999) “Giriş”, Seneca, Epistulate Morales, içinde, çev.: T. Uzel, Türk Tarih Kurumu, Ankara.