ARAP EDEBİYATINDA TARİHÎROMANIN ORTAYA ÇIKIŞINDA MİLLİYETÇİLİK DÜŞÜNCESİNİN ETKİSİ

Yıl 2015, Sayı: 22, 185 - 202, 01.12.2015

Nevin Karabela Feyzettin Ekşi

Öz

XIX. ve XX. yüzyılda dünya genelinde olduğu gibi Arap coğrafyasında da büyük değişimler meydana gelmiştir. Fransız İhtilali‟nin etkisiyle ortaya çıkan milliyetçilik akımı XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Arap dünyasını etkisi altına almaya başlamıştır. Başlangıçta Suriye ve Lübnan vilayetlerinde Hıristiyan orta sınıf arasında görülen Arap milliyetçiliği düşüncesi zamanla bölgenin geneline yayılmıştır. Bunun sonucu olarak Arap dili, tarihi ve edebiyatı alanındaki çalışmalar hareketlilik kazanmıştır. Bu dönemin önde gelen edip ve yazarlarından biri olan Corci Zeydan, İslam tarihi ile ilgili kaleme aldığı yirmiyi aşkın eserle Arap tarihi romanının öncüsü olmuştur. Bu makalede Corci Zeydan‟ın yaşadığı dönem ve şartlar göz önünde bulundurularak milliyetçilik düşüncesinin Arap edebiyatında tarihî romanın ortaya çıkışındaki etkisi üzerinde durulmuştur

Anahtar Kelimeler

Arap Milliyetçiliği, Arap Tarihî Romanı, Corci Zeydan, Arap Edebiyatı

THE INFLUENCE OF NATIONALIST IDEOLOGY ON THE BIRTH OF HISTORICAL NOVEL IN ARABIC LITERATURE

Öz

In thenineteenth and twentiethcentury, the great changes occurred in Arabic geography like the whole world. The nationalism trend took place by the effect of French Revolution, started to penetrate to Arabic territories dating from second part of nineteenth century. In the beginning, Arabic nationalism thought was seen in the Syria and Lebanon regions particularly at the Christian middle class, but this idea by and by expanded to across the Middle East. As a result of that, studies in the field of Arabic language, history and literature have accelerated. Jurji Zaidan was one of the prominent men of letters and the authors in this period. He wrote over twenty books on history of Islam. On account of this, he can be regarded as pioneer in the Arab historical novels literature. This article deals with the influence of nationalism thought on the occurring of historical novel in Arabic literature, taking into consideration his time and social and cultural situations

Anahtar Kelimeler

Arabic nationalism, Arab historical novels, Jurji Zaidan, Arabic literature

Kaynakça

• el-Aclûnî, Ebu‟l-Fidâ İsmâil B. Muhammed (2000) Keşfu’l-hafâ, Tah. Abdulhamîd b. Ahmed Hindâvî, el-Mektebetu‟l-„asriyye, b.y.
• ALLEN, R. (1995) The Arabic Novel: An Historical and Critical Introduction, Syracuse University Press, New York.
• ANTONIUS, G. (1969) The Arab Awakening, The Story of the Arab National Movement, Mektebetu Lübnan, Beirut.
• ARGUNŞAH, H. (2002) “Tarihî Romanda Post-Modern Arayışlar”, İlmî Araştırmalar, 14.
• ARSLAN, F. (2007) “Tarihin Dirildiği Gün: Maziden Roman Ütopyasına”, Erdem, cilt: 17, sayı: 49, Ankara.
• BEDR, A. T. (T.Y) Tatavvuru’r-rivâyeti’l-‘Ârabiyyeti’l-hadîse fî Mısr: 1870-1938, Dâru‟l-ma„ârîf, Kahire. el-BEKRÎ, M. B. A. (2004) Delîlu’l-fellâhîn li turukı riyâdi’s-sâlihîn, Haz. Halîl Me‟mûn, Dâru‟l-ma„rife, Beyrut.
• BODUR, H. E. (1988) “Arap Milliyetçiliğinin Kaynakları ve Doğuşu”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 8.
• CACHIA, P. (1992) “Introduction: Translations and Adaptations, 1834- 1914”, Modern Arabic Literature, Edit. M. M. Badawi, Cambridge University Press, Cambridge.
• ÇETİN, N. (2003) Roman Çözümleme Yöntemi, Öncü Basımevi, Ankara.
• DAYF, Ş. (ty.) el-Edebu’l-‘Arabiyyu’l-mu‘âsır fî Mısr, Dâru‟l-ma„ârif, Kahire.
• ed-DESÛKÎ, Ö. (2000) Fi’l-edebi’l-hadîs, Dâru‟l-fikri‟l-„Arabî, b.y..
• Di-CAPUA, Y. (2009) “The Professional World view of the Effendi Historian”, History Compass, 7/1.
• ELKHADEM, S., (1978), “On the Rise of the Egyptian Novel”, The International Fiction Review, Vol. 5, No: 1, University of New Brunswick.
• ER, R. (1997) Modern Mısır Romanı, Hece Yayınları, Ankara.
• el-FAHÛRÎ, H. (1986) el-Câmi‘ fî târîhi’l-edebi’l-‘Arabi (el-Edebu’l- hadîs), Dâru‟l-cîl, Beyrut.
• FAZLIOĞLU, Ş. (2006) Arap Romanında Türkler, Küre Yayınları, İstanbul.
• GÖĞEBAKAN, T. (2004) Tarihsel Roman Üzerine, Akçağ Yayınları, Ankara.
• HADDAD, R. (1970) Syrian Christians in Muslim Society: An Interpretation, Princeton: Princeton University Press.
• HOURANI, A. (1993) Arabic Thought in the Liberal Age: 1798-1939, Cambridge University, Cambridge.
• KABAKLI, A. (2002) Türk Edebiyatı, Türk Edebiyatı Vakfı, İstanbu.
• KARAL, E. Z. (1983) Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• KARPAT, K. H. (2001) Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, çev.: Recep Boztemur, İmge Kitabevi, Ankara.
• KARPAT, K. H. (2006) Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, çev.: Dilek Özdemir, İmge Kitabevi, Ankara.
• KAYALI, H. (2003) Jön Türkler ve Araplar, çev.: Türkan Yöney, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• KEHHÂLE, Ö. R. (t.y.) Mu‘cemu’l-muellifîn, Mektebetu‟l-musennâ, Beyrut.
• LEAFGREN, L. A. (2012) Novelizing the Muslim Wars of Conquests: The Christian Pioneers of the Arabic Historical Novel, Harvard University (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• LEWIS, B., (2009) Tarihte Araplar, çev.: H. D. Yıldız, Ağaç Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• LUKACS, G. (2008) Tarihsel Roman, çev.: İ. Doğan, Epos Yayınları, Ankara.
• MAKDISI, U. (2008) Artillery of Heaven: American Missionaries and the Failed Conversion of the Middle East, Cornell University Press, Ithaca.
• MORAN, B. (2001) Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış Ahmet Mithat’tan A. H. Tanpınar’a, İletişim Yayınları, İstanbul.
• MURTÂZ, A. (1998) Fî nazariyyeti’r-rivâye, el-Meclisu‟l-vataniyyu li‟s- sekâfeti ve‟l-funûni ve‟l-âdâb, Kuveyt.
• ÖZÖN, M. N. (1985) Türkçede Roman, İletişim, İstanbul.
• PHILIPP, T. (1971) The Role of Jurji Zaidan in the Intellectual Development of the Arab Nahda From the Beginning of the British Occupation of Egypt to the Outbreak of World War I, University of California (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• SELİM, S. (2003) “The Narrative Craft: Realism and Fiction in the Arabic Canon”, Edebiyat, Vol. 14, No. 1 & 2.
• SHEEHI, S. P. (1998) A Genealogy of Modern Arab Subjectivity: Three Intellectuals of al-Nahdah al- 'Arabıyah, , University of Michigan (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• SHEEHI, S. (2004) Foundations of Modern Arab Identity, University Press of Florida, Gainesville.
• SINNO, A. (2011) Osmanlı’nın Sancılı Yıllarında Araplar-Kürtler Arnavutlar 1877-1881, çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul.
• SOY, H. B. (2004) “Arap Milliyetçiliği: Ortaya Çıkışından 1918‟e Kadar”, Bilig, Sayı 30,
• TİMUR, T. (2002) Osmanlı-Türk Romanında Tarih Toplum ve Kimlik, İmge Kitabevi, Ankara.
• TURAL, S. K. (1992) Tarihi Roman ve Atsız’ın Tarihi Romanları Üzerine Düşünceler, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• WARE, Lewis Beier (1973) Jurji Zaydan: The Role of Popular History in the Formation of a New Arab World-View, Princeton University (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• YALAR, M. (2009) Modern Arap Edebiyatına Giriş, Emin Yayınları, Bursa.
• ZEHÛRA, İ. (1897) Mirâtu’l-‘asr, el-Matba„atu‟l-umûmiyye, Kahire.
• ZEINE, Zeine N. (2003) Türk Arap İlişkileri ve Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu, çev.: Emrah Akbaş, Gelenek Yayıncılık, İstanbul.
• ZEYDAN, C. (t.y.) Târîhu âdâbi’l-luğati’l-‘Arabiyye, Dâru‟l-hilâl, Kahire.
• ZEYDAN, C. (2012) Terâcimu meşâhîri’ş-şark fi’l-karni’t-tâsi‘ ‘aşar, Dâru Kelimât, Kahire.
• ez-ZEYYÂT, A. H. (t.y) Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî, Dâru nahdati Mısır, Kâhire.
• ez-ZİRİKLÎ, Hayruddîn (2002) el-A‘lâm, Dâru‟l-„ilm li‟l-melâyîn, Beyrut.