ISPARTA AĞZINDA AYRILMA HÂLİ EKİ VE İŞLEVLERİ

Yıl 2013, Sayı: 17, 119 - 141, 01.06.2013

Ali Şavklı

Öz

Hâl eklerinin kullanılışları ve işlevleri genellikle ölçünlü Türkiye Türkçesinde incelenerek tespit edilmiştir. Ağız çalışmalarında hâl eklerinin bağımsız incelenmesine çok fazla girilmemiştir. Ağızların her geçen gün ölçünlü Türkiye Türkçesine yaklaştığı göz önünde bulundurularak, hâl eklerinin müstakil olarak morfemlerinin ve işlevlerinin incelenmesi tamamlanmalıdır. Çalışmamızda ayrılma ( ablative ) hâli ekinin morfemleri, işlevleri incelenmiş ve diğer hâl ekleri kapsam dışında tutulmuştur. Araştırmamızda Isparta Merkez Ağzı, Eğirdir Ağzı, Keçiborlu Ağzı ve Uluborlu Ağzı esas alınmıştır. Ayrılma hâli ekinin kullanılışları ve temel işlevi dışındaki fonksiyonları tespit edilerek örneklerle verilmiştir. Bu çalışmada geleneksel dilbilgisinin inceleme yöntemleri yanında dil bilimin yöntemleri de dikkate alınarak bir inceleme yapılmıştır. Hâl eklerinin ağızlarda da müstakil olarak incelenmesi bu güne kadar tespit edilemeyen işlevlerinin keşfine imkân tanıyacağını düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Isparta, ağız, Ayrılma (Ablative) hâli, işlevleri

ABLATIVE AFFIX IN ISPARTA DIALECT AND ITS FUNCTIONS

Öz

Usage of case suffixes and its functions has been generally determined by examining standard Turkish. In dialect studies, case suffixes have not been examined in detail and singly. When it is taken into consideration that dialects are converging Turkish day by day, examining of case suffixes of morphemes and functions singly should be completed. In our study, morphmes, functions of ablative suffix have been examined and other case suffixes have been excluded. In our study, Isparta Centrum Dialect, Eğirdir Dialect, Keçiborlu Dialect and Uluborlu Dialect have been based on. Except usages of ablative suffix and its basic function, the other functions have been determined and examples have been given about them. In this study, the search has been done not only using traditional grammar examining methods but also taking into account of linguistics. We have been thinking that also examining of case suffixes singly in dialects will allow revelation of unknown functions.

Anahtar Kelimeler

Isparta, dialect, ablative, its functions

Kaynakça

• BANGUOĞLU, Tahsin,(1986), Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
• BİRAY, Himmet (1999), Batı Grubu Türk Yazı Dillerinde İsim. TDK Yayınları, Ankara.
• BOZ, Erdoğan (2004), “Türkiye Türkçesinde +DAn Ekli Nesne Ögesi Üzerine”, V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, Ankara, s.501-512.
• BOZ, Erdoğan (2007), Türkiye Tükçesinde +{A} Durum Biçimbirimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• BURAN, Ahmet (1996), Anadolu Ağızlarında İsim Çekim ( Hâl ) Ekleri, TDK Yayınları, Ankara.
• DİLAÇAR, Agop (1989), “Gramer”, TDAY-Belleten 1971, Ankara, s. 83- 145.
• ELBİR Döne (2011), Eğirdir ve Yöresi Ağızları,(İnceleme- Metinler- Sözlük), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Eraslan, Kemal, (1996) ,“Çıkma Hâli (Ablativ) Ekinin Oluşumu” 3. Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı, TDK Yayınları,Ankara , 381-385.
• ERGİN, Muharrem (1981), Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• GABAİN, A.Von (1988), Eski Türkçenin Grameri, Çev. Mehmet AKALIN, TTK Basımevi, Ankara.
• GÜLBAHAR, Burcu (2010), “ Uluborlu Ağzı (İnceleme-Metinler-Sözlük)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• GÜLSEVİN, Gürer (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yayınları Ankara.
• GÜLSEVİN, Gürer (1987), ”Eski Anadolu (Türkiye) Türkçesinde İsim Çekim Eklerinin Fonksiyonları ve Kullanılışları” , İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya.
• HATİBOĞLU,Vecihe (1972), Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
• KAHRAMAN, Tahir (1999 ),“Çağdas Türkiye Türkçesinde Ad Çekim Eklerinin Kullanım Özellikleri ve İslevleri”, Türk Gramerinin Sorunları II, TDK Yayınları, Ankara, s. 278-297.
• KALKAN, Uğur (2006), “Türkiye Türkçesinde Hal ( Durum ) Kavramı ve Hâl ( Durum ) Eklerinin İşlevleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• KARAHAN, Leyla (2007), Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları,Ankara.
• KORKMAZ, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
• KORKMAZ, Zeynep (1994), Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri Ve Ek Kalıplaşması Olayları, TDK Yayınları, Ankara.
• KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri ( Şekil Bilgisi ), TDK Yayınları, Ankara.
• SEV Gülsel,( 2004), “Çıkma Durumu Ekinin Nesne Görevinde Kullanımı”, V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II, Ankara, s.2655- 2666.
• SİNANOĞLU, Samim (1957), “Dilbilgisi Meseleleri: Basit Cümlede Nesne ve Tümleç”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Nisan, C. VI,S. 67, s. 368–371.
• TİMURTAŞ, F.Kadri, (1981), Eski Türkiye Türkçesi, İ.Ü.Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1977.
• TOPALOĞLU, Ahmet (1989), Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• YILDIZ, Osman (2000), “Orta Türkçe Lehçeleri’nde Karşılaştırmalı İsim Çekim Ekleri ve Eski Anadolu Türkçesinin Yeri”, Dil Dergisi, Ankara, S. 88, s. 14-28.
• YILDIZ, Osman (2002), Isparta Merkez Ağzı, Fakülte Kitabevi, Isparta.
• YILDIZ, Osman (2008), “Eski Anadolu Türkçesinin Kuruluş Dönemine Ait Bazı Metinlerde Görülen ‘Ünsüz Benzeşmeleri’ne Dair”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, Isparta, s. 677- 685.
• ZEYNALOV, Ferhat (1993), Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Dilbilgisi, Cem Yayınevi, İstanbul.