SEVENTEENTH CENTURY ADMINISTRATIVE UNITS OF TRABZON AND TAXABLE POPULATION: THE CASE OF THE KAZÂS OF GİRESUN, KEŞAP, KÜRTÜN AND YAVABOLU (GÖRELE)

Yıl 2012, Sayı: 15, 15 - 29, 01.06.2012

Süleyman Demirci

Öz

According to the 17th Century Avârızhâne tahrir defters administrative division of Trabzon consists of 10 kazâs i.e. Kazâ-i Trabzon, Sürmene, Giresun, Rize, Keşap, Mapavri, Kürtün, Maçuka, Of ve Kazâ-i Yavabolu nam-ı diğer Görele. The kazâ of Giresun is the second largest kazâ as far as “tax-house unit”-Avârızhâne system is concerned. This paper aims to examine changes in the number of taxable population and the administrative division of Trabzon. By doing this we will be able to comment on the socio-economic situation of Giresun and its surreanding areas (Keşap, Kürtün and Yavabolu (Görele) in accordance with the archival documents.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Giresun, Keşap, Görele, Tahrir Registers, 17th Century

XVII. YÜZYILDA TRABZON EYÂLETİNİN İDARÎ TAKSİMATI VE VERGİLENDİRİLEBİLİR NÜFUS: GİRESUN, KEŞAP, KÜRTÜN VE YAVABOLU NAM-I DİĞER (GÖRELE) KAZÂLARI ÖRNEĞİ

Öz

17. Yüzyıl Avârızhâne İcmal Tahrir defterlerindeki kayıtlara göre Trabzon Eyâleti idarî taksimat bakımından Kazâ-i Trabzon, Sürmene, Giresun, Rize, Keşap, Mapavri, Kürtün, Maçuka, Of ve Kazâ-i Yavabolu nam-ı diğer Görele’yi içine alan toplan 10 kazâ merkezinden oluşmaktadır. Giresun kazâsı vergilendirilebilir nüfus bakımından Trabzon Eyâleti içerisinde ikinci büyük kazâ olarak görülmektedir. Bu çalışma 17. Yüzyılın ilk yarısından yüzyılın sonuna kadar olan yaklaşık 60 yıllık bir zaman dilimi içerisinde bölgede yaşanan idarî taksimat değişiklikleri ile vergi toplamaya esas teşkil eden “vergi-ünitesi”-hâne sayılarını karşılaştırmalı bir şekilde incelemekte ve böylece incelenen Giresun, Keşap, Kürtün ve Yavabolu (Görele) Kazâlarının sosyo-ekonomik durumu ile ilgili arşive dayalı değerlendirme yapmamıza imkân tanımaktadır

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Giresun, Keşap, Görele, Tahrir Defterleri, 17. Yüzyıl

Kaynakça

• I. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı Yayınlanmamış Arşiv Kaynakları
• 1. Kamil Kepeci Tasnifi [KK] Avârızhâne Defterleri 2587-1050/1640, 2604-1053/1643, 2623-1065/1655, 2625-1067/1657, 3810- 1070/1660, 3354-1074-75/1665, 2651-1080/1670, 2790-1082/1672, 2659- 1084/1674, 2665-1086/1676, 3809-1089/1679.
• 2. Maliyeden Müdevver Tasnifi [MM] Avârızhâne Defterleri 2751-1030/1621, 3862-1038/1628, 3382-1050/1640, 3845-1051/1641, 3074- 1051-52/1642, 2808-1055/1645, 3832-1058/1648, 3835-1057-59/1649, 4950- 1060/1650, 2780-1061/1651, 1980-1061/1651, 3844-1062/1652, 2989- 1064/1654, 3847-1066/1656, 3850-1067-68/1658, 2998-1068/1658, 2749- 1068/1658, 2653-1080/1670, 7857-1080/1670, 3067-1073-74/1664, 2783- 1075/1665, 3836-1078/1668, 3003-1081/1671, 3834-1081/1671, 2412- 1083/1673, 2505-1085/1675, 3841-1088/1678, 3837-1090/1680, 3830- 1091/1681, 9480-1096/1686, 2805-1097/1687, 2800-1098/1688, 3839- 1098/1688, 2793-1103/1691, 2471-1104/1692, 2987-1106/1694, 3807- 1108/1696, 3820-1111/1699, 3826-1112/1700 II. Çalışmalar
• DAĞLI, Yücel, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Trabzon” Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildiriler - 6-8 Kasım 1998, Yay. Haz. Kemal Çiçek – Kenan İnan ve diğerleri, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları:75, (Trabzon 1999): 287-302.
• DEMİRCİ, Süleyman, “Demography And History: The Value of The Avârizhâne Registers For Demographic Research: A Case Study of The Ottoman Sub-Provinces of Konya, Kayseri And Niğde, C.1620s-1700”, Turcica 38 (2006): 181-211.
• -----------,“Collection of avâriz and nüzul levies in the Ottoman Empire, 1620-
• 1700”, Türk Tarih Kurumu BELLETEN, 69/256 (Aralık 2005):897-912. -----------, “Osmanlı Klasik Sisteminde Değişim: Diyarbakır Eyâletinde Olağanüstü Vergi Uygulamalarına Yönelik Gözlemler: 1645-1700”, Osmanlıdan Cumhuriyet’e Diyarbakır ed. Bahaeddin Yedıyıldız & Kertsin Tomenendal, cilt 2, Ankara 2008: 363-385.
• ----------, “Tax-House Unıt System And The Collectıon Of Ottoman ExtraOrdınary Taxes, C. 1600-1700” International Symposium on Sustainable Development., June 09 - 10, 2009, Sarajevo- Bosnia and Herzegovina, Volume 1, Economy and Management Proceedings, IBU Publication, Sarajevo 2009:446-449
• -----------, “Complaints about avâriz assessment and payment in the avâriz-tax system: An aspect of the relationship between centre and periphery. A case study of Kayseri 1618-1700”, Journal of the Economic and Social History of the Orient JESHO 46.4.(2003): 437-474.
• ------------“Collection of avâriz and nüzul levies in the Ottoman Empire, 1620-
• 1700”, Türk Tarih Kurumu Belleten, 69/256 (Aralık 2005): 897-912.
• EMECEN, Feridun, “Giresun”, DVİA, Cilt 14, İstanbul 1996: 78-84.
• ----------, “XV-XVI. Asırlarda Giresun ve Yöresine Dair Bazı Bilgiler”, EFD, S.
• 4 (Samsun 1989): 157-168.
• ----------, Trabzon Eyâletinin Batı Sınırları”, Trabzon Tarihi Sempozyumu (6-8 Kasım 1998), Trabzon 1999, s.159-166.
• BOSTAN, Hânefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 2002.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyib, “XVI. Yüzyıl Başlarında Trabzon Livası ve Doğu Karadeniz Bölgesi”, TTK Belleten, XXX/102(1962): 293-337.
• KILIÇ, Orhan, “XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon Eyâleti’nin İdari Taksimatı ve Tevcihatı”, Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildiriler - 6-8 Kasım 1998, Yay. Haz. Kemal Çiçek – Kenan İnan ve diğerleri, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları:75, (Trabzon 1999): 179-192.
• KILIÇ, Sibel, “Takılarda Kullanılan Organik ve Mineral Taşların İnsan Üzerine Etkileri” Karadeniz Araştırmaları, Sayı 29, Bahar 2011:119-132.
• ÖZ, Mehmet, Canik Sancağı Avârız Defterleri (1642), Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 2008.