KUR'ÂN’DA EDEBÎ BİR ÜSLUP OLARAK TEHEKKÜM VE MÜŞÂKELE – KELÂM AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

Year 2017, Issue: 29, 327 - 338, 31.12.2017

Hasan Tevfik Marulcu

Abstract

Günümüzde Kur'ân metni basite alınıp edebî sanatlar hakkında yeterli bilgi sahibi olunmadığı veya kötü niyetli oldukları için Kur'ân’a İslâm’a ve Kur'ân’ın ortaya koyduğu ‘İlah’ anlayışına gölge düşürülmek istenildiği için Allah’ın kendisine isnat ettiği bazı fiiller bağlamından koparılarak O’nun tenzîhine aykırı görüşler ileri sürebilmektedir. Hâlbuki bağlamından koparılmış ve sünnetin dışında bir anlama, Kur'ân'ın gösterdiği hakikat yolunun aksine, dini sadece yorumlarda arama faaliyetinden öteye geçmeyecektir. Bu sebeple özellikle Kelâmcılar, mucize cinsinden olan âyetlerin, ayrı ayrı olduğu kadar birlikte de incelenmesi gerektiğini ifade etmiş, onları mevzu ve gayesine, konunun tasvîr tarzı ve yapısına, Peygamberin davet usulü, tebliğ biçimi ve münakaşa edilenlerin genel niteliklerine göre değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamış, anlamın tespitinde, Arapça dilsel kuralların yanı sıra edebî kurallara da riayet edilmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Bağlamla ilgili edebi üsluplardan birisi de tehekküm ve müşâkeledir. Bu sebeple çalışmamızda bir ifadenin siyâk ve sibâkının anlamın tespitinde taşıdığı öneme değinilmesi hedeflenmiştir. Nitekim Kur'ân nazmı, sınırlı alfabe harflerinden meydana gelmiş olmakla beraber basit ibarelerden ibaret değil, sanat ve estetik yapısıyla, söz dizmede usta edebiyatçıları bir benzerini meydana getirmekten aciz bırakan, inkârcılara meydan okuyan mucize bir Kitab’tır.

Keywords

Kelam, Kur'an, Tehekküm, Müşkale, Bağlam

References

• Ali Cârim, Mustafa Emin, el-Belagatü'l-Vazıha : el-Beyân ve’l-Meânî ve’l-Bedi’, Dârü'l-Maârif, Kahire 1964.
• Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl, Kitâbü's-Sınaateyn el-Kitâbe ve'ş-Şi'r, thk. M. Becâvî ve
• M. Ebûl’l-Fadl İbrahim, Mektebetü’l-Unsuriyye, Beyrut 1419.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed Basrî, İ’câzu’l-Kur'ân, thk. Seyyid Ahmed Sakr, Dâru’l-Meârif, Mısır 1997.
• Bakıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib el-Basrî, el-İntisar li'l-Kur'ân (Orijinal Kitap Adı: el-İntisâr li-Sıhhati Nakli'l-Kur'ân ve'r-Red Alâ Men Nehalehu'l-Fesâd bi Ziyâde ev Noksân), thk.
• Muhammed İsam Kudat, Dâru’l-Feth, Beyrut 2001.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili, İstanbul 2000.
• Ezherî, Ebû Mansûr, Tehzîbü’l-Lüğa, thk. Muhammed Ali en-Neccâr - Abdülhalîm en-Neccâr, Kahire ts..
• İbn Ebi'l-İsba el-Mısrî, Tahrîrü't-Tahbir fî Sınaati'ş-Şi'r ve'n-Nesr ve Beyâni İ'cazi’l-Kur’ân, el-Meclisü’l-A’la li’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, Kahire 1383.
• İbn Fâris, Ebû'l-Hüseyin Ahmed, es-Sahibî: fî Fıkhi'l-Luga ve Sünenü'l-Arabi fî Kelâmihâ, thk. Mustafa Şuveynî, el-Mektebetü'l-Lugaviyyeti'l-Alemiyye, Beyrut 1963.
• İbn Fâris, Mu'cemu Mekâyîsi'l-Lüğa, thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Kâhire 1972.
• İbn Hicce, Ebû'l-Mehâsin Takıyyüddin, Hizanetü'l-Edeb ve Gayetü'l-Ereb, Mektebetü’l-Hilâl, Beyrut 2004.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut ts.. Kâdî Abdülcebbar, Tenzîhu’l-Kur'ân ani’l-Metâin, Dâru'n-Nahdati'l-Hadise, Beyrut 2005.
• Kazvînî, Ebû'l-Meali Celaleddin el-Hatîb, el-Îzâh fî Ulûmi'l-Belağa: el-Meânî ve'l-Beyân ve'l-Bedi', Dâru İhyai'l-Ulum, Beyrut 1998.
• Kefevî, Ebû'l-Bekâ Eyyûb b. Musa el-Hüseynî, Külliyyât, thk Muhammed Mısrî, Adnan Derviş, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1993.
• Mâturîdî, Ebû Mansur, Te’vilatu Ehli’s-Sünne, thk Mecdi Baslum, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2005.
• Ragıb el-İsfahânî, el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur'ân, thk. Muhammed Seyyid Kilanî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut ts..
• Râzî, Fahreddin, Ebû Abdullah, Mefâtîhu’l-Ğayb/et-Tefsiru'l-Kebîr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2000.
• Tahirülmevlevî, Olgun Tahir, Edebiyat Lugatı, nşr.haz. Kemal Edib Kürkçüoğlu, Âsâr-ı İlmiyye, İstanbul 1936.
• Teftazânî, Sa'deddin Mesud b. Ömer, Muhtesaru’l-Meânî, (Kazvînî’nin Telhisü’l-Miftah üzerine yazdığı el-Mutavvel isimli şerhini ihtisar ederek yaptığı çalışmasıdır) Dâru’l-Fikr 1411.
• Tehânevî, Muhammed b. A'la b. Ali el-Faruki el-Hanefi, Mevsûatu Keşşafı Istılahati'l-Fünun ve'l-Ulûm, ed. Refîk el-Acem; thk. Ali Dahruc, Corc Zeynati, Abdullah Hâlidî, Mektebetu Lübnan, Beyrut 1996.
• Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtaza el-Hüseynî, Tâcu'l-Arûs min Cevâhiril-Kâmûs, Kuveyt 2001.