SURİYE’NİN JEOPOLİTİK KONUMU BAĞLAMINDA SURİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ

Yıl 2018, Sayı: 32, 25 - 57, 26.12.2018

Hamza Akengin , Ayşe Yaşar

Öz

Orta Doğu’nun
önemli ülkelerinden biri olan Suriye’nin diğer ülkeler ile olan ilişkilerinde
en önemli rolü, bölgede sahip olduğu jeopolitik konum oynamıştır. Rusya’nın
geçmişte ve günümüzde özellikle Avrasyacılık jeopolitik yaklaşımı çerçevesinde,
ABD karşısındaki dengeleyicilik politikasının önemli alanlarından biri Suriye
olmuştur. Soğuk Savaş döneminde ve sonrasında ABD’nin başını çektiği Batı
Blokuna karşılık, SSCB’nin Orta Doğu’daki en önemli müttefiklerinden biri
Suriye olmuştur. İki ülke arasındaki müttefiklik ilişkisi; askeri, ekonomi,
diplomasi ve diğer alanlarda sıkı ilişkiler kurulmasını da beraberinde
getirmiştir. Bugün iki ülke arasında oldukça ileri bir boyutta devam eden bu
ilişkilerden Suriye ve Rusya ayrı iki ülke olarak, çeşitli kazanımlar elde
etmişler ve etmektedirler. Bu çalışmanın amacı Suriye’nin jeopolitik konumu
bağlamında Suriye-Rusya ilişkilerini araştırmaktır. Araştırmada literatür
taraması ve doküman analizi yöntemleri kullanılmış, elde edilen veriler tarihi
ve güncel olaylarla ilişkilendirilerek sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.
Suriye’nin jeopolitik konum özellikleri dikkate alınmadan geçmiş ve bugünkü iç
ve dış politikasını, diğer ülkelerle olan ilişkilerini anlamlandırmak mümkün
değildir.

Anahtar Kelimeler

Suriye’nin Jeopolitiği, Avrasyacılık, Rusya

Kaynakça

• AKENGİN, Hamza- GÜRÇAY, Hatice Kübra, "Coğrafya, Demokrasi ve Yönetim Sorunu Üzerine Bir Bölgesel Değerlendirme: Ortadoğu ve Kuzey Afrika Örneği", SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 33, Aralık 2014.
• AKENGİN, Hamza- GÜRÇAY, Hatice Kübra, "Geography, democracy and administration issue in the Middle East", Humanities and Social Sciences, Vol.2, Nu.2, 2014.
• AKENGİN, Hamza, Siyasi Coğrafya- İnsan ve Mekân Yönetimi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2015.
• AKENGİN, Hamza, "Türkiye’nin Jeopolitiği", (ed.) Meryem Hayır Kanat, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık, 2016.
• AMANOV, Şatlık. "Hafız Esed Dönemi Suriye Dış Politikası", (ed.)Türel Yılmaz- Mehmet Şahin, Ortadoğu Siyasetinde Suriye, Ankara: Platin, 2004.
• ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları, 2016.
• ATLIOĞLU, Yasin, Beşşar Esed Suriyesi’nde Reform, İstanbul: TASAM Yayınları, 2007.
• AVAR, Yusuf-ERSOY, Aziz. "Rusya’nın Orta Doğu Politikası", KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2016. http://www.academia.edu/25862044/Rusyan%C4%B1n_Ortado%C4%9Fu Politikas%C4%B1 (27 Ağustos 2016).
• AYDOS, Volkan ve DURAN, Meltem, Suriye Ülke Etüdü. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, 2000.
• AYRANCI, Zişan Şirin "Türkiye-Suriye İlişkileri", Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, 2006.
• BAŞ, Arda. "1957 Suriye Krizi ve Türkiye", History Studies, Vol.4, Nu.1, 2012.
• BEKCAN, Umut, "Rusya’nın Orta Doğu’da İstikrar Arayışı", (ed.) Yavuz Yıldırım-Yasin Atlıoğlu, Değişen Orta Doğu’da Değişmeyen Sorunlar: Irak İşgali'nden Arap Baharı'na, İstanbul: Dora Yayınları,2014.
• BULUT, Mehmet Telli, "Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türkiye-Suriye İlişkileri ve Su Sorunu", Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir, 2008
• CALIŞKAN, Burak, Rusya-Suriye İlişkileri ve Ortadoğu Krizlerine Etkisi. İstanbul: İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, 2016.http://insamer.com/rsm/files/Rusya- Suriye%20Iliskileri%20ve%20Ortadogu%20Krizlerine%20Etkisi.pdf, (10 Ağustos 2016).
• COLLELO, Thomas, Syria a Country Study, Washington D.C: United States Government Secretary of the Army, 1988.
• ÇAMAN, Mehmet Efe, "Suriye Örneğinde Türkiye ve Rusya Arasındaki Jeopolitik İhtilafının İdeolojik Nedenleri", Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, Cilt:3, Sayı:2, 2015.
• ÇELEBİ, Serdar, "Suriye’nin Silahlı Kuvvetleri ve Silahlanma Faaliyetleri", (ed.) Türel Yılmaz-Mehmet Şahin, Ortadoğu Siyasetinde Suriye, Ankara: Platin, 2004.
• DAĞ, Ahmet Emin Suriye: Bilad- Şam’ın Hazin Öyküsü, İstanbul: İHH, 2013.
• DAĞ, Ahmet Emin, "Suriye", (ed.) Ahmet Emin Dağ, Ortadoğu Çatışmaları, İstanbul: İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, 2015.
• DENİZ, Taşkın, "Suriye’nin Durumu, ABD‐Rusya ve Türkiye’nin Tutumu", Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı.27, Ocak 2013.
• DİNÇER, Osman Bahadır ve COŞKUN, Gamze, Mayınlı Arazide Yürümenin Adı: Suriye’de Değişimi Zorlamak. Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, 2011.
• DOĞAN, Murat, "Suriye’nin Nüfus Yapısı", Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul, 2008.
• DOSBOLOV, Abzal, "Arap-İsrail sorununda Rusya Federasyonu’nun Rolü", Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, Cilt.2 Sayı.1, 2014, s.3.
• DOSTER, Barış. "Arap Baharı Özelinde Rusya’nın Suriye Politikası", (ed.), Barış Adıbelli, Arap Baharı ve Suriye, İstanbul: IQ Yayıncılık, 2012.
• EĞRİ, Taha, "Suriye’nin Ekonomi Politiği: 1970-2014", (ed.)
• ERCİYES, Erdem, Orta Doğu Denkleminde Türkiye-Suriye İlişkileri, İstanbul: IQ Yayınları, 2004.
• ERŞEN, Emre,"Rusya’nın Suriye Politikası: Fırsatlar, Riskler ve Tehditler", (ed.) Hasan Basri Yalçın- Burhanettin Duran, Küresel ve Bölgesel Aktörlerin Suriye Stratejileri, İstanbul: SETA Kitapları, 2016.
• ERTEKİN, Bülend Aydın, "Neo-Rusya’nın Akdeniz Rüyası: Neo-Rusya’nın Suriye Arap Baharı’ndaki Rolü", Bilge Strateji, Cilt.4, Sayı.7, 2012.
• KARABULUT, Bilal, "Karadeniz’den Ortadoğu’ya Uzanan Bir Dış Politika: Geçmişten Günümüze Suriye- Rusya İlişkileri", Karadeniz Araştırmaları, Sayı.15, Güz 2007.
• KİRAZ, Sami. "Bağımsızlıktan 21. Yüzyıla Suriye-Rusya Siyasi İlişkileri", (ed.) Mehmet Akif Okur- Nuri Salık, Bağımsızlıktan Arap Baharına Suriye İç ve Dış Politika, İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık, 2016.
• KOYUNCU, Ahmet Ayhan, "Suriye’de Azınlıklar Arası İlişkiler", (ed.) Mehmet Akif Okur-Nuri Salık Bağımsızlıktan Arap Baharına Suriye İç ve Dış Politika, İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık, 2016.
• MERCAN, M. Hüseyin, Suriye: Rejim ve Dış Politika, İstanbul: Açılım Kitap, 2012.
• MERCAN, Muhammed Hüseyin, "Modern Suriye’de Anayasal Gelimeler", (ed.) Mehmet Akif Okur- Nuri Salık, Bağımsızlıktan Arap Baharına Suriye İç ve Dış Politika, İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık, 2016.
• OKUR, Mehmet Akif. "Fransız Manda Yönetimi Döneminde Suriye", (ed.) Türel Yılmaz-Mehmet Şahin, Ortadoğu Siyasetinde Suriye, Ankara: Platin, 2004.
• ORSAM, Rusya’nın Ortadoğu Politikası, Ankara, 2012.
• ÖZ, Mustafa, "Dürzilik", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994, c.10, Ss. 39-48
• ÖZ, Mustafa, "İsmâiliyye", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001, c.23, Ss.128-133.
• ÖZEL, Merve Suna, "Rusya’nın Sıcak Denizlerdeki Son Kalesi: Suriye", (ed.) Ümit Özdağ, Küçük Orta Doğu: Suriye, Ankara: Kripto, 2012.
• ÖZTÜRK, Mustafa, "Çarlık’tan Federasyona: Rusya’nın Sıcak Deniz Algısındaki Öncelikli Konuların Genel Bir Değerlendirilmesi", ORSAM Ortadoğu Analiz, Cilt.5, Sayı.60, 2013.
• PURTAŞ, Fırat, "Rusya ve Arap Orta Doğusu", Akademik Orta Doğu Dergisi, Sayı.4, 2007. http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu4%20makale/firat_purta s.pdf (15 Ağustos 2016).
• SAĞLAM, Mühdan, "İnadın Ötesinde: Rusya’nın Suriye Politikası", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt.68, Sayı.4, 2014.
• SAĞLAM, Zafer, "Jeopolitik, Jeoekonomik ve Jeostratejik Konumları İtibariyle Türkiye-Suriye İlişkilerinin İncelenmesi", Harp Akademileri Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul, 2006.
• ÜZÜM, İlyas,"Nusayrilik", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007, c.33, Ss.270-274.
• İnternet Kaynakları
• Ayhan Aslan, Rusya ve Suriye arasında önemli anlaşma, http://www.voltairenet.org/article184039.html, 18 Ağustos 2016.
• Coastline, https://www.cia.gov/library/publications/the-world- factbook/fields/2060.html, 17 Ağustos 2017.
• Coğrafi Konum, http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pages/ content/htmlViewerUlkeler.jspx;jsessionid=A4jRQL5EiND2vVyeO8_j7Q mdVvnmbAxw3D6iNnk7y11QBa3h7U5p!74719419?contentId=UCM%23 dDocName%3AEK160877&countryName=Suriye&_afrLoop=226017986 68798&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3Fcountry Name%3DSuriye%26_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D22601798 6687948%26contentId%3DUCM%2523dDocName%253AEK- 160877%26_afrWindowMode%3D0%26_adf.ctrl-state%3Df03p5v91c_4, 28 Ağustos 2016.
• Education in Syria, http://wenr.wes.org/2016/04/education-in-syria/, 2 Ağustos 2016.
• Elvin Aghayev-Filiz Katman, Historical Background and the Present State of the Russian-Syrian Relations, http://www.iiprc.org/historical-background-and- the-present-state-of-the-russiansyrian-relations.html, 10 Ağustos 2016.
• Haluk Başçıl, Büyük Kürdistan Politikası ve Suriye, http://gelenekvegelecek.com/buyuk-kurdistan-politikasi-ve-suriye-haluk- bascil/, 20 Mayıs 2017.İnsani Gelişme Nedir, http://ingev.org/hakkimizda/insani-gelisme-nedir/, 2 Ağustos 2016.
• Nima Khorrami Assl, Rusya’nın Ortadoğu Hırsları, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/rusyanin-ortadogu-hirslari, 16 Ağustos 2016.Olivia Alabaster, Bombs, Bullets, and Lack of Health Care Has Killed 470,000 Syrians, https://news.vice.com/article/bombs-bullets-and-lack-of-health- care-has-killed-470000-syrians, 31 Temmuz 2016.
• Ortadoğu Girdabındaki Küçük Halka Suriye, http://www.tasam.org/trTR/Icerik/212/ortadogu_girdabindaki_kucuk_halka suriye, 12 Ağustos 2016Savaş Nüfusu Eritti: 4 Milyonluk Halep Bakın Kaça Düştü?, http://www.islamianaliz.com/haber/savas-nufusu-eritti-4-milyonluk-halep- bakin-kaca-dustu-7923, 3 Nisan 2017.
• Sinan Polat, Rusya'nın Akdeniz'deki tek askeri üssü Suriye'de, http://aa.com.tr/tr/dunya/rusyanin-akdenizdeki-tek-askeri-ussu- suriyede/396367, 20 Mayıs 2017.
• Tartus üssü Kremlin'in güç sembolü, http://www.dunyabulteni.net/haber/218362/tartus-ussu-kremlinin-guc- sembolu, 14 Ağustos 2016.
• The World Bank, Syrian Arab Republic, http://data.worldbank.org/country/syrian-arab-republic?view=chart, 13 Ağustos 2017.
• Ülke künyesi, http://www.mfa.gov.tr/suriye-kunyesi.tr.mfa, 17 Ağustos 2017.
• Yasin Atlıoğlu, Suriye Arap Cumhuriyeti'nde Etnik ve Dini Yapı, http://heartoforient.blogspot.com.tr/2006/01/suriye-arap-cumhuriyetinde- etnik-ve.html, 29 Temmuz 2016.
• Yunanistan'ın nüfusu kadar Suriyeli evlerini terk etti, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/02/160213_suriye_rakamlar, 3 Nisan 2017.