TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİNDE YUNAN-RUM FAKTÖRÜ

Yıl 2018, Sayı: 32, 432 - 449, 26.12.2018

Fatma Çakır

Öz

Türkiye Avrupa Birliği ilişkileri yarım asrı aşan
bir meseledir. Öncesi bir yana, 1987 yılında tam üyelik başvurusundan bugüne gelinen
noktada ilişkilerin hiç de planlandığı gibi gitmediği çok açık bir konudur.
Türkiye adaylık başvurusuna en geç karşılık verilen, müzakerelere en geç
başlanan ve mevcut haliyle bile müzakereleri de en uzun süren ülkedir. Yolunda
gitmeyen bu ilişkiler elbette pek çok faktör üzerinden okunabilir. Ancak en
azından 1987 yılından bu yana Türkiye’nin ilişkilerini bu kadar zorlaştıran en
önemli unsur şüphesiz ki Yunan-Rum faktörüdür. İlişkilerin her kritik aşamasında
karşılaşılan bu faktör mevcut müzakere sürecine de damgasını vurmuş durumdadır.
Müzakere edilecek 35 fasıldan 14 faslın sadece Kıbrıs sorunu sebebi ile askıya
alındığı düşünüldüğünde, bu engelin ne kadar önemli olduğu görülecektir. Bir
ülkenin üyeliğine oy birliği ile karar vermesi gereken AB ile Yunan-Rum faktörü
aşılmadan Türkiye’nin müzakereleri olumlu sonuçlandırmasının imkânı da yoktur.
Bu makalede, zaman zaman AB üyesi başka ülkelerin de Türkiye’ye doğrudan hayır
demek yerine kullanmayı tercih ettikleri Yunan-Rum faktörünün ilişkilerin
seyrinde oynadığı rol tarihsel bir bağlam içinde analiz edilecek; AB’de
kararların son tahlilde aktör merkezli olduğu gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, AB, Yunanistan, Kıbrıs

Kaynakça

• Aksu, F. (2007) Türkiye-Avrupa Birliği Tam Üyelik Müzakerelerinde Kıbrıs ve Ege Uyuşmazlıkları. Mehmet Seyfettin Erol ve Ertan Efegil (der.). Türkiye-AB İlişkileri: Dış Politika ve İç Yapı Sorunsalları, Ankara: Alp Yayınları.Arıkan,H. (2003) Avrupa Birliği Türkiye İlişkilerinde Yunanistan Faktörü, I.Ü. Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi. (28), 116-140. - Avrupa Birliği’nin Kıbrıs Politikasına Eleştirel Bir Yaklaşım, Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1).Bayramoğlu,N. N. (1987) Avrupa Topluluğu Ülkeleri ve Türkiye’nin Tanıtımı, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.Birand,M. A. (2001) Türkiye’nin Avrupa Macerası 1959-1999. (11. Baskı) İstanbul: Doğan Kitapçılık.Çalış,Ş. H. (2016) Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri Kimlik Arayışı, Politik Aktörler ve Değişim.(5. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.Çalış, Şaban H ve Kısmet Metkin (2017), “Algı ve Yanılgı: AB Normları, Türkiye’nin Üyeliği ve AK Parti’nin Rolü”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, Volume 25, No: 2, 2017.Efegil, E. (2007) 17 Aralık Kararı’na İlişkin Sürecin Analizi, Ertan Efegil, M. Seyfettin Erol(der.), Türkiye-AB İlişkileri, Avrupa’nın Genişlemesi, Müzakere Süreci ve Batılılaşma Sorunsalı, Ankara: Orion Yayınevi,179-232.Erdenir, B.(2012) Türkiye’nin Siyasi Reform Sürecinde Avrupa Birliği’nin Demokratik Koşulluğu, Amme İdaresi Dergisi, 45(4), 95-117.Göktepe,C.,SeydiS. (2015) Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (72), 197-222.Günuğur, H. (1995) Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri Tarihçesi, Avrupa Birliği El Kitabı. Ankara: T.C. Merkez Bankası Yayını.Gürel,Ş. S. (1993) Tarihsel Boyut İçinde Türk Yunan İlişkileri (1821-1993). Ankara: Ümit Yayıncılık.Hatipler,M. (2012) Türkiye-AB Gümrük Birliği Anlaşması ve Antlaşmanın Türk Ekonomisine Etkileri, Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-dergisi,(29).Jenkıns,M. A. (1994)ToMegali İdea – DeadorAlive? - :TheDomesticDeterminants of ForeignPolicy, Naval Postgraduate School.Ker-lindsay,J.(2007) ThePolicies of GreeceandCyprustowardsTurkey’s EU Accession, TurkıshStudies. 8(1), 71-83.Meriç, Cemil (2016a)Umrandan Uygarlığa, İstanbul: İletişim, 2016. Meriç, Cemil (2016b), Jurnal, 1. Cilt: 1945-1965, İstanbul: İletişim, 2016.Mor, H. (2008) Kıbrıs Sorununun Türkiye-AB İlişkilerine Endekslenme Süreci, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 7(1-2), 983-1026.Pazarcı,H. (1998) Ege Adalarının Hukuksal Statüsü, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi.43(3).Sandıklı,A., Akçadağ, E. (2011) Kıbrıs Sorunu Kapsamında AB-Türkiye İlişkileri, Bilge Strateji. 2(4).Schmitt,M. N. (1996) AegeanAngst: A Historicaland Legal Analysis of theGreek-TurkishDispute, Rogers William UniversityLawReview.2(1), 15-56.Uzun,H. (2004) 1919-1950 Yılları Arasında Türkiye-Yunanistan İlişkileri, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi.5(2), 35-50.Ülger, İ. K. (2002) Türkiye İle Yunanistan Arasındaki Temel Sorunlar, AB ve Kıbrıs Bugünü ve Geleceği. Gündoğdu Yayınları.Yenigün,C. (2010) Ege’de Barış Yolunda Donmuş Sorunlar, Dünya Çatışmaları. Cilt.1(3. Baskı), 707-726.
• Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, Gümrük Birliği, http://avrupa.info.tr/tr/abde-ticaret-ve-ekonomi/guemruek-birligi.htmlBaşkent Universitesi SAM, (1923) Treaty of PeaceWithTurkeySigned at Lousanne, July 24, 1923, http://sam.baskent.edu.tr/belge/Lausanne_ENG.pdfBM Enformasyon Merkezi UNIC-Ankara, (2001) BM Deniz Hukuku Sözleşmesi,http://denizmevzuat.udhb.gov.tr/dosyam/denizhukuku.pdfCouncil of TheEuropeanUnion, (2005) Brüksel Zirve Kararı 16-17 Aralık 2004,http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/83201.pdfCVCE(1976) “CommissionOpinion on Greekapplicationformembership of theEuropeanCommunities( 29January 1976)” , www.cvce.euEUR-Lex (1979) “OfficialJournal of TheEuropeanCommunities”,https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:L:1979:291:FULL&from=ENEuropeanCommision(1963) Agreementestablishing an AssociationbetweentheEuropeanEconomicCommunityandTurkey, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2003/december/tradoc_115266.pdf -(1997) Agenda 2000,For a StrongerandWiderUnion,http://ec.europa.eu/agriculture/cap-history/agenda-2000/com97-2000_en.pdf -(2018) CustomsUnionAgreement, http://ec.europa.eu/trade/policy/countries-and-regions/countries/turkey/, Erişim Tarihi: 31.07.2018 - (1990) Dublin, Annex VIII on Cyprushttp://www.europarl.europa.eu/summits/dublin/du2_en.pdf , Erişim Tarihi: 31.07.2018 - (1992) Lisbon , Europe andthe Challenge of Enlargement, http://www.europarl.europa.eu/summits/lisbon/li3_en.pdf , Erişim Tarihi: 31.07.2018. - (1994) Resolution on theEuropeanCouncil in Corfu, http://www.europarl.europa.eu/enlargement/positionep/resolutions/pdf/210794_en.pdfEuropeanParliament, (1999) Helsinki EuropeanCouncil, http://www.europarl.europa.eu/summits/hel1_en.htm - (1997) LüxembourgEuropeanCouncil 12 and 13 December 1997 PresidencyConclusion, http://www.europarl.europa.eu/summits/lux1_en.htmICAO (1944) Conventionon International CivilAviation, https://www.icao.int/publications/Documents/7300_cons.pdfRepublic of Cyprus, (2017) CyprusandThe EU. http://www.mfa.gov.cy/mfa/highcom/highcomcanberra.nsf/cyprus03_en/cyprus03_en?OpenDocumentT.C. Avrupa Birliği Bakanlığı (2017a) Müzakere Çerçeve Belgesi, http://www.ab.gov.tr/index.php?p=46229&l=1 - (2017b) Müzakerelerde Son Durum, http://www.ab.gov.tr/index.php?l=1&p=65 -(2017c) Türkiye-AB İlişkileri Kronolojisi, http://www.ab.gov.tr/index.php?p=111&l=1 , Erişim Tarihi: 31.07.2018.T.C. Dışişleri Bakanlığı, (2011a) Ek Protokol ve Deklarasyon Metni. http://www.mfa.gov.tr/ek-protokol-ve-deklarasyon-metni.tr.mfa - (2011b) Kıbrıs Meselesinin Tarihçesi ve BM Müzakerelerinin Başlangıcı http://www.mfa.gov.tr/kibris-meselesinin-tarihcesi_-bm-muzakerelerinin-baslangici.tr.mfaT.C. Resmi Gazete (1973) 01 Kasım 1973, http://www.resmigazete.gov.tr