FUZÛLÎ’NİN LEYLÂ VÜ MECNÛN DİBÂCESİ’NDE YİNELEMELERİN ANLAMLA İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Sayı: 38, 70 - 83, 31.12.2020

Kadriye Yılmaz

Öz

Bu yazıda Fuzûlî (ö.1556) tarafından yeniden üretilen Leylâ vü Mecnûn (1535) mesnevisinin başlangıcında yer alan “Dibâce” (Önsöz) kısmının dil ve anlamsal düzeyde mesnevideki fonksiyonu incelenmiştir. Gelenekte Fuzûlî’nin, model aldığı diğer Leylâ ve Mecnûn yazarlarından farklı olarak eserini düzyazı ile başlatması bir yeniliktir. Fuzûlî, bu kısmı (Mensur Dibâce), üç rubai ve yaklaşık iki sayfa olarak kurar. Dibâce’nin nazım kısmında (rubailer) görülen üçlü bölünme devamında gelen düzyazı kısmında yüzeyde değildir. Ancak gramer ve anlama yansıtılmıştır. Düzyazı kısmı için şart cümlesi yapısı seçilmiştir. Bu yapı, üç kez yinelenir. Ancak bu cümleler, uzun tamlamalar ve iç içe geçen seci cümlecikleri ile gizlenmiştir. Bu dil sınanmasını tecrübe eden okur, Fuzûlî’nin üçlü katmanını ve bu katmanlara yerleştirdiği anlamı, fark ederse metinde daha sonra geleceklere de hazırlıklı hâle gelir. Bu araştırmada mesnevinin başlangıcındaki Dibâce incelenmiş ve diğer bölümleri ile bağı kurularak yazarın, okurunu yinelemelerle metne hazırlama yöntemleri gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fuzuli, Leyla vü Mecnun, Dibace, Yineleme

Kaynakça

• Dakukî, İbrahim (1996). “Fuzûlî’nin Hayatı Hakkında Bazı Yeni Tesbitler ve Arapça Divanı Üzerine Düşünceler”, Fuzûlî Kitabı 500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, s. 53-68.
• Doğan, Muhammet Nur (1996). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Fuzûlî (1962). Farsça Divan, (Hz.) MAZIOĞLU, H., Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Fuzulî (1987). Hadikatü’s-Sü’eda, (Hz.) GÜNGÖR, Ş., Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Fuzûlî, Leylâ vü Mecnûn. Bibilothequé Nationale de France, Turc 316, http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b84272029/f10.item.r=turc%20316 , 11.12.2019.
• Kaçar, Mücahit-Koşik, Halil Sercan (2014). “Fuzuli’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisinin Dibacesi Hakkında Bazı Mülahazalar”, TEKE- Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 3/2. s. 154-166.
• Levend, Agâh Sırrı (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnun Hikâyesi, İş Bankası Yayınları, Ankara.
• Süleyman Nazif (2015). Fuzûlî Hayatı ve Eserleri, (Hz). KÖKSAL F. vd., Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
• Ülger, Sibel (2003). Leylâ ve Mecnûn’da Hikâye Tekniği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yalçınkaya, Şerife (2007). “Klâsik Nesirde Türkçe Paralelliği Üzerine -Fuzûlî’nin Türkçe Divân Dîbâcesi”, (Ed.) AKPINAR, Y., Prof. Dr. Tunca Kortantamer İçin, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir, s. 529-549.
• Yılmaz, Kadriye vd., (2017). “Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn’unda Anlatı Düzlemleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Isparta, S. 42. s. 113-130.