ÜRÜN TEMELLİ YENİLİKÇİĞİN PLANSIZ SATIN ALMA DAVRANIŞI VE KOMPULSİF SATIN ALMA DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2021, Sayı: 39, 44 - 68, 30.04.2021

Mahmut Tekin , Derya Öztürk , Nurgül Selek

Öz

Bu çalışma ürün temelli yenilikçiliğin plansız satın alma davranışı ve kompulsif satın alma davranışı üzerindeki etkisini belirlemek için yapılmıştır. Bu amaçla oluşturulan araştırma modeli, yeni moda giysi ürün kategorisinde Türkiye genelinde yer alan tüketiciler üzerinde online anket yöntemi ile test edilmiştir. Toplanan anket verileri bilgisayar ortamına aktarılarak, SPSS programı yardımıyla analiz edilmiştir. Özellikle tüketicilerin moda ürünlerin yeniliklerini takibi ve bu konuda plansız ve kompulsif satın alma davranışı gösterip göstermedikleri araştırılmıştır. Bu araştırma kapsamında ürün temelli yenilikçilik ile plansız satın alma davranışı ve kompulsif satın alma davranışı arasında orta düzeyde, pozitif yönlü ve istatistiksel bakımdan anlamlı bir korelasyon ilişkisi olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca değişkenler arasındaki nedensel ilişkiyi belirlemek için regresyon analizi yapılmış; ürün temelli yenilikçiliğin plansız satın alma davranışındaki değişimin %31,3’ünü ve ürün temelli yenilikçiliğin kompulsif satın alma davranışındaki değişimin %36,1’ini açıkladığı görülmüştür. Bu sonuçların yanı sıra katılımcıların ürün temelli yenilikçilik algılarının cinsiyete göre herhangi bir farklılık göstermedikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ürün Temelli Yenilikçilik, Plansız Satın Alma, Kompulsif Satın Alma

Kaynakça

• AKDOĞAN, M. & KARAARSLAN, M. (2013). Tüketici Yenilikçiliği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(2).
• ALTUNIŞIK, R. (2007). Yeni Tüketicilerin Tüketime Yansıyan Farklılıkları. Ö. Torlak, R. Altunışık, & Ş. Özdemir içinde, Yeni Müşteri (s. 95-112). İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• ALTUNIŞIK, R., COŞKUN, R., BAYRAKTAROĞLU, S.& YILDIRIM, E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı (7. b.). Sakarya: Sakarya Kitapevi.
• APPLEBAUM, W. (1951). Studying Customer Behavior in Retail Stores. Journal of marketing, 16(2), 172-178.
• ARSLAN, B. (2015). Kredi Kartı Kullanımının Kompulsif Satın Almaya Etkisi. Online Academic Journal of Information Technology, 5(20), 27-40
• ASLAN, D. (2019). Tüketici Yenilikçiliği, Sembolik Tüketim ve Plansız Satın Alma Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ağrı İbrahim Çeçen üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ağrı.
• AYDIN, S. (2009). Kişisel ve Ürün Temelli Yenilikçilik: Cep Telefonu Kullanıcıları Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(2), 188-203.
• BARTELS, J. & REİNDERS, M. (2011). Consumer Innovativeness and Its Correlates: A Propositional Inventory For Future Research. Journal of Business Research, 64(6), 601-609.
• BEATTY, S., & FERRELL, M. (1998). Impulse Buying: Modeling Its Precursors. Journal of Retailing, 74(2), 169-191.
• BEYTULOVA, E. & YAŞİN, B. (2018). Tüketicilerin Plansız SAtın Alma Kararları Üzerinde Tüketici Özelliklerinin ve Mağaza Atmosferinin Rolü. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 75-90.
• BİLGEN, E. (2014). Kompulsif Satın Alma Üzerinde Materyalizm, Statü Tüketimi, Moda Yönelimi ve Paraya Yönelik Tutumun Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BLACK, D. (2001). Compulsive buying disorder. CNS Drugs, 15(1), 17-27.
• CİTRİN, A., SPROTT, D., SİLVERMAN, S. & STEM, D. (2000). Adoption of Internet Shopping: The Role of Consumer Innovativeness. Industrial management & data systems, 100(7), 294- 300.
• DARRAT, A., DARRAT , M. & AMYX, D. (2016). How Impulse Buying Influences Compulsive Buying: The Central Role of Consumer Anxiety and Escapism. Journal of Retailing and Consumer Services, 31, 103-108.
• D'ASTOUS, A., MALTAİS, J. & ROBERGE, C. (1990). Compulsive Buying Tendencies of Adolescent Consumers. Advances in Consumer Research (17), 306-312.
• DAWSON , S. & KİM, M. (2009). External And Internal Trigger Cues of Impulse Buying Online. Direct Marketing: An International Journal, 3(1), 20-34.
• DENİZ, A. & ERCİŞ, A. (2016). Tüketici Yenilikçiliğinin Boyutları ve Yenilikçiliği Etkileyen Faktörler Arasındaki İlişkiler. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, KAÜİİBFD, 7(14), 461-475.
• EDWARDS, E. (1993). Development of a New Scale for Measuring Compulsive Buying Behavior. Financial counseling and planning, 4(1), 67-84.
• ERGİN, E. A. (2010). Compulsive Buying Behavior Tendencies: The Case of Turkish Consumers. African Journal of Business Management, 4(3), 333-338.
• EROĞLU, F. (2016). Kompulsif Satın Alma: Kişisel Faktörler, Postmodern Tüketim Şekilleri ve Reklama Karşı Tutumun Rolüne Yönelik Bir Araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 253-282.
• FABER, R. & O'GUİNN, T. (1989). Classifying Compulsive Consumers: Advances in the Development of a Diagnostic Tool. Advances in Consumer Research, 16. eds. Thomas K. Srull, Provo, UT : Association for Consumer Research, Pages: 738-744.
• GOLDSMITH, R. (2001). Using The Domain Specific Innovativeness Scale to Identify Innovative Internet Consumers. Internet Research: Electronic Networking Applications and Policy, 11(2), 149-158.
• GOLDSMITH, R. & D’HAUTEVİLLE, F. (1998). Heavy Wine Consumption: Empirical and Theoretical Perspectives. British Food Journal, 100(4), 184–190.
• GOLDSMITH, R. & FLYNN, L. (1992). Identifying Innovators in Consumer Product Markets. European Journal of Marketing, 26(12), 42-55.
• GOLDSMITH, R. & HOFACKER, C. (1991). Measuring Consumer Innovativeness. Journal of the Academy of Marketing Science, 19(3), 209-221.
• GOLDSMITH, R. & NEWELL, S. (1997). Innovativeness and Price Sensitivity: Managerial, Theoretical and Methodological Issues. Journal of Product & Brand Management, 6(3), 163-174.
• GOLDSMITH, R., MOORE, M. & BEAUDOİN, P. (1999). Fashion Innovativeness and Self Concept: A Replication. Journal of Product & Brand Management, 8(1), 7-18.
• GREWAL, R., MEHTA, R. & KARDES, F. (2000). The Role of The Social-Identity Function of Attitudes in Consumer Innovativeness and Opinion Leadership. Journal of Economic Psychology, 21(3), 233-252.
• GÜNGÖRDÜ BELBAĞ, A. & YILMAZ, K. (2017). Fikir Liderliği, Sosyal Kimlik, Ürün Temelli Yenilikçilik ve Tüketici Yenilikçiliği Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. In ICPESS (International Congress on Politic, Economic and Social Studies), 3, 30-35.
• HANDA, M. & GUPTA, N. (2009). “Gender Influence on the Innovativeness of Young Urban Indian Online Shoppers”, Vision- The Journal of Business Perspective, 13(2), 25-32.
• HASSAY, D. & SMITH, M. (1996). Compulsive Buying: An Examination of the Consumption Motive. Psychology & Marketing, 13(8), 741-752.
• HIRSCHMAN, E. (1980). Innovativeness, Novelty Seeking, and Consumer Creativity. Journal of Consumer Research, 7(3), 283-295.
• İSLAMOĞLU, A. H. (2011). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (2. b.). İstanbul: Beta.
• KADERLİ, Y., ARMAĞAN, E. & KÜÇÜKKAMBAK, S. (2017). Y Kuşağının Kompulsif Satın Alma Davranışına Etki Eden Faktörler Üzerine Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(2), 188-210.
• KALAYCI, Ş. (2014). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın
• KILIÇ, A. (2017). Plansız Satın Alma Davranışlarının Demografik Özelliklere Göre Farklılıkları. Turkish Journal of Marketing, 2(3), 155-167.
• KOLLAT , D. & WİLLETT, R. (1967). Customer Impulse Purchasing Behavior. Journal of Marketing Research, 4(1), 21-31.
• KORUR, M. & KIMZAN, H. (2016). Kompulsif Satın Alma Eğilimi ve Alışveriş Sonrası Pişmanlık İlişkisinde Kontrolsüz Kredi Kartı Kullanımının Rolü:AVM Müşterileri Üzerine Bir Araştırma. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 43-71.
• KÖKER, N. & MADEN, D. (2012). Hazcı ve Faydacı Tüketim Bağlamında Tüketicinin Ürün Temelli Yenilikçiliği Algılaması: Amprik Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(2), 94-121.
• KÖSE, B. (2012). Tüketici Yenilikçiliği ve Yeniliklerin Benimsenmesi: Bir Yenilik Olarak Mobil İnternet, Yayınlanmamış Doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyon.
• LUCAS, M. & KOFF, E. (2014). The Role of Impulsivity and of Self-Perceived Attractiveness in Impulse Buying in Women. Personality and Individual Differences, 56, 111–115.
• MIDGLEY, D. & DOWLING, G. (1978). Innovativeness: The Concept and Its Measurement. The Journal of Consumer Research, 4(4), 229-42
• MOWEN, J. & SPEARS, N. (1999). Understanding Compulsive Buying Among College Students: A Hierarchical Approach. Journal of Consumer Psychology, 8(4), 407-430.
• O'GUİNN, T. & FABER, R. (1989). Compulsive Buying: A Phenomenological Exploration. Journal of consumer research, 16(2), 147-157.
• OKUTAN, S., BORA, B. & ALTUNIŞIK, R. (2013). Keşifsel Satın Alma Eğilimleri ve Bu Eğilimlerin Plansız, Kompülsif ve Hedonik Satın Alma Tarzlarıyla Olan İlişkisinin İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Derğisi, 8(3), 117- 136.
• RAO, V. (2013). Compulsive Buying Tendencies in Normal Consumers The Indian Experience. Vilakshan: The XIMB Journal of Management, 10(1).
• RODRÍGUEZ-VİLLARİNO, R., GONZÁLEZ-LORENZO, M., ÁNGEL FERNÁNDEZ-GONZÁLEZ, LAMEİRAS-FERNÁNDEZ, M. & FOLTZ, M. (2006). Individual Factors Associated with Buying Addiction: An empirical study. Addiction Research and Theory, 14(5), 511–525.
• ROGERS, E. (1983). Diffusion of Innovations (Third Edition b.). London: The Free Press.
• ROOK, D. (1987). The Buying Impulse. Journal of Consumer Research, 14(2), 189-199.
• ROOK, D. & FİSHER, R. (1995). Normative Influences on Impulsive Buying Behavior. Journal of Consumer Research, 22(3), 305-313.
• ROOK, D. & HOCH, S. (1985). Consuming Impulses. Advances in Consumer Research, 12, 23-27.
• STERN, H. (1962). The Significance of İmpulse Buying Today. Journal of marketing, 26(2), 59-62.
• SUN, T. & WU, G. (2011). Trait Predictors of Online Impulsive Buying Tendency: A Hierarchical Approach. Journal of Marketing Theory and Practice, 19(3), 337-346.
• SUN, T., WU, G. & YOUN, S. (2004). Psychological Antecedents of Impulsive and Compulsive Buying: A Hierarchical Perspective. In The proceedings of the society for consumer psychology , 168-174.
• TAMAM, L. (2009). Kompulsif Satın Alma. Turkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 2(1), 67-74.
• TOKGÖZ, E. (2019). Hedonik ve Faydacı Tüketimin Dürtüsel ve Kompulsif Satın Alma Üzerinde Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 93-108
• TURAN, H. (2017). Tüketici Yenilikçiliği ve İnternetten Alışveriş: Kayseri’de Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nuh Naci Yazgan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri
• TURHAN, A. (2009). Kültürün Tüketici Yenilikçiliği Üzerindeki Etkisi Üzerine Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• TÜRK, Z. (2018). Kompulsif Satın Alma Davranışının Demografik Özelliklere Göre Değerlendirilmesi: Görgül Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10/4 (2018), 1198-1216
• ÜRAZ, İ. (2019). Tüketici Uzmanlığının ve Sosyal Kimlik Fonksiyonunun Tüketici Yenilikçiliği Üzerindeki Etkisi: Bir Üniversitede Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta
• WANG, C.-C. & YANG, H.-W. (2008). Passion for Online Shopping: The İnfluence of Personality and Compulsive Buying. Social Behavior and Personality: an International Journal, 36(5), 693-706.
• YAKIN, V. & AYTEKİN, P. (2019). İnternet Bağımlılığının Online Kompulsif ve Online Anlık Satın Alma Davranışlarına Etkisi. İşletme Fakültesi Dergisi, 20(1), 199-222.
• YAZICIOĞLU, Y. & ERDOĞAN, S. (2014). Spss Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri (4. b.). Ankara: Detay yayıncılık.