KINALIZÂDE ALİ ÇELEBİ’NİN AHLÂK-I ALÂÎ’SİNDE KAMUDA ERDEM ESASLI ETİK YÖNETİM ANLAYIŞI

Yıl 2022, Sayı: 42, 198 - 233, 30.04.2022

Yaşar Uzun

Öz

Kamu ahlâkının üzerinde yükseldiği kamu etik değerlerinden sapmalar, kamu yönetimlerinde yozlaşmalara, etik dışı davranışlara, telafisi ağır ya da imkânsız kayıplara yol açabilmektedir. Kamu ahlâkının korunması ve sürdürülmesi için, toplum bireylerinin kamu etik değerlerini benimsemesi, gözetmesi, kamu ile etkileşimlerinde bu değerlere bağlı kalması; devlet ve devlet görevlilerinin de bu değerlerle uyumlu şekilde kamu hizmetlerini yerine getirmesi önem taşımaktadır. Devlet görevlilerinin ve toplumun diğer bireylerinin kamu etik değerlerini benimseyerek onlara bağlı kalmaları, söz konusu değerleri “erdemliliğin gerekleri” olarak özümseyen, onları içten kabulle “huy” edinerek rutin davranışlarına yansıtan bireylerden oluşan toplum ve devlet yönetimi yapısını gerektirmektedir. Bu çalışmada, kamuda “erdemliliğe” dayalı etik yönetim anlayışının nasıl geliştirilebileceği hakkında 16. yüzyıl Osmanlı âlimi Kınalızâde Ali Çelebi’nin Ahlâk-ı Alâî adlı çalışması üzerinde bir okuma yapılmaktadır. Dolayısıyla çalışmanın amacı, bu eserde kamuda erdeme dayalı etik yönetimi güçlendirmek üzere müellifin önerdiği hususlar hakkında farkındalık kazandırmaktır. Çalışmada, Ahlâk-ı Alâî’nin kamu yönetimlerinde etik rehberliğin sağlanması, çalışanların yönetilmesinde etik esaslı anlayış ve uygulamaların hayata geçirilmesi, erdemli (etik) davranışın izlenmesi ve kontrol edilmesi amacıyla yönetim yaklaşımları içerdiği tespit edilmiştir. Bu nedenle eserin, erdemli devlet görevlilerinden oluşan kamu yönetimi yapısının inşasında referans alınması gereken bir kaynak olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Kınalızâde Ali Çelebi, Ahlâk-ı Alâî, Erdem, Etik, Denetim

Kaynakça

• Aksoy, H. (2002). Kınalızâde Ali Efendi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXV.
• Aksoy, H. (2014). Kınalızâde Ali Efendi (Çelebi)’nin ilmî şahsiyeti ve eserleri, Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, (s.75-83), http://isamveri.org/pdfdrg/G00144/2014/2014_AKSOYH.pdf
• Aydın, İ., (2017). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. (8.Baskı), Pegem Akademi.
• Bağdatlı, Ö. (2018). İslam siyaset düşüncesinin kavramsal temelleri. (1.Baskı) Dergâh Yayınları.
• Barutçugil, İ, (2014). Liderlik, (1.Baskı), Kariyer Yayıncılık.
• Bolay, S. H. (2017). Osmanlı düşünce dünyası. (3. Baskı), Akçağ Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2014), Kınalızâde’de siyaset ahlâkı, Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, (s.57-71). http://isamveri.org/pdfdrg/G00144/2014/2014_CAGRICIM.pdf
• Demirkol, M.(2014). İslam Ahlâk Düşüncesinin Gelişiminde Filozofların Katkısı, Eskiyeni Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, (28), 67-95, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/474514
• Demirkol, M.(2016). Ahlâk-ı Alâî’nin Ahlâk Felsefesi Literatürü İçindeki Yeri ve Özgünlüğü. Eskiyeni Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, (33), 51-78. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eskiyeni/issue/36907/423396
• Demirkol, M.(2018). Erdem ve erdemsizlik. M. Demirkol (Edit.), İslam Ahlak Esasları Ve Felsefesi.”(1. Basım, ss.179-205). Bilimsel Araştırma Yayınları. Eryılmaz, B. (2008). Etik Kültürü Geliştirmek. Türk İdare Dergisi, 80(459), 1-12. http://www.tid.gov.tr/Makaleler/Y%C4%B1l80-459(2008).pdf
• Kala, M.E. (2018). Kural koyucu ahlak teorileri. M. Demirkol (Edit), İslam Ahlak esasları ve Felsefesi (1.basım, ss. 99-135). Bilimsel Araştırma Yayınları Kalın, İ. (2016). Akıl ve erdem Türkiye’nin toplumsal muhayyilesi, (5. Basım), Küre Yayınları.
• Kınalızâde, A. Ç.(2016). Ahlâk-ı Alâî (günümüz türkçesiyle). (M. Demirkol, Sadel.), (1. Basım), Fecr Yayınları.
• Küçükalp, D. (2008). Erdem Etiği ve Politika, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXVII (1), 71-83. http://www.uludag.edu.tr/dosyalar/iibfdergi/genel-dokuman/2008_1/ASL05.pdf
• OECD, Organisation for Economic Co-operation and Development (2005). Public sector integrity, a framework for assessment. Retrieved from: http://www.oecd.org/governance/ethics/ publicsectorintegrityaframeworkforassessment.html
• OECD, Organisation for Economic Co-operation and Development (2017). OECD recommendation of the council on public ıntegrity. Retrieved from: http://www.oecd.org/gov/ethics/OECDRecommendation-Public-Integrity.pdf
• Oktay, A. S., (2015). Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâî. (3. Baskı), İz Yayıncılık.
• Pieper, A. (2012). Etiğe giriş. (V. Atayman, G. Sezer, Çev.) Ayrıntı Yayınları
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2021). sözlük.gov.tr
• Türer, C. (2020). Felsefeye giriş. (C. Türer (Edit.), Felsefe Tarihi (2.basım, ss.19-51). Bilimsel Araştırma Yayınları.
• Unan, F. ( 2015). Osmanlı idare felsefesinde adâlet, B. Arı, S. Aslantaş& H. İnalcık (Eds.), Adâlet Kitabı (2.basım, ss. 117-133). Yeditepe Yayınları.
• Uysal, E. (2014). Kınalızâde’nin siyaset felsefesi, Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, (s.519-533). http://isamveri.org/pdfdrg/G00144/2014/2014_UYSALE.pdf
• Yaran, C. S. (2014). Kınalızade’nin nefs teorisi ve erdem etiği, Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, (s.219-229). http://isamveri.org/pdfdrg/G00144/2014/2014_YARANCS.pdf
• Yıldırım, A. & Kahveci, A. (2019). Erdemli Liderlik Ölçeğinin Uyarlanması Geçerlik ve Güvenirlik Analizi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (51),ss.18-4. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/47282/507737
• Yılmaz, H. (2014). Kınalızade Ali Efendi ve Osmanlı kültürel kimliği, Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, (s.95-101). http://isamveri.org/pdfdrg/G00144/2014/2014_YILMAZH.pdf