Kırım Hanlığı Şer'iyye Sicilleri ve Muhtevası Üzerine

Yıl 2008, Sayı: 7, 13 - 28, 21.11.2009

Nuri Kavak

Öz

Şer’iyye Sicilleri, şehir tarihi yazımı için oldu􀃷u kadar Osmanlı Devleti’nin iktisadi, idari, sosyal ve kültürel hayatı üzerine de zengin veriler ihtiva eden birinci derece orijinal kaynaklardır. Siciller, birçok alanda tarihe kaynaklık edebileceği gibi, özellikle hukuk tarihi ile şehir ve mahalli hayata dair yapılacak ara􀃺tırmalar için incelenmesi zaruri metinlerdir. Ayrıca sicillere bazı askeri kararlar hariç, devletin yetkili birimleri tarafından gönderilen her türlü emirler kadı tarafından kaydedilirdi. Bu nedenle merkez ile taşra arasındaki sürekliliği ve bütünlüğü görebilmemizde önemli bir görevi yerine getirmişlerdir.
Mamafih Kırım Hanlığı’na ait sicillerin ortaya çıkı􀃺ı ve araştırmacıların hizmetine sunulması, Kırım sahasına dair sosyo-kültürel çalışmaların başlamasına neden olmuştur. Bugün 120 civarında bulunan defterlerin orijinalleri St. Petersburg Kütüphanesi’nde olup, yaklaşık 61 tanesinin ise mikro filmleri/fotoğrafları Akmescid’deki İsmail Gaspıralı Kütüphanesinde olduğu tespit edilmiş ve kopyaları Türkiye’ye aktarılmıştır. Birçok eksikliğe rağmen, 1608–1751 tarihlerini kapsayan bu sicillerin, ağırlıklı olarak Bahçesaray bir miktar Karasu ile iki tane Dibtarhan ve bir adet te Gözleve’ye ait olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kırım Hanlığı, Kırım, Kadı, Şer'iyye Sicilleri

Kaynakça

• Akgündüz, A., (1988-89). 􀃹er’iyye Sicilleri Mahiyeti Toplu Katalo􀃷u ve Seçme Hükümleri, c.II, Türk Dünyası Ara􀃺tırmaları Vakfı Yay., 􀃸stanbul.
• Aslan, N., (1998). Milli Ar􀃺ivimiz 􀃸çerisinde 􀃹er‘iyye Sicilleri E􀃷itim ve Terminoloji Problemi, I. Milli Ar􀃺iv 􀃹urası, Ankara: Ba􀃺bakanlık Ar􀃺ivi Yayınları, s.187-195.
• Aydın, M. A., (1999). Türk Hukuk Tarihi, 3. Bsk. Beta Basım Yay., 􀃸stanbul.
• Dubrovskiy, V., (1956). Türk Kırıma Dair Tarihi Kaynak ve Ara􀃺tırmalar, Dergi, 2. yıl, No: 4, Sovyetler Birli􀃷ini Ö􀃷renme Enstitüsü, s.53-76.
• Ergenç, Ö., (1995). Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçili􀃷ine Katkı XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara Enstitüsü Vakıf Yayınları, Ankara.
• Gedikli, F., (2005). Osmanlı Hukuk Tarihi Kayna􀃷ı Olarak 􀃹er‘iyye Sicilleri, Türkiye Ara􀃺tırmaları Literatür Dergisi, c. 3, sayı. 5, Türk Hukuk Tarihi Sayısı, s.187-213.
• 􀃸nalcık, H., (1996). Kırım Hanlı􀃷ı Kadı Sicilleri Bulundu, Belleten, LX/227, Türk Tarih Kurumu Yay., s.165-190.
• 􀃸p􀃺irli, M., (1991). Sosyal Tarih Kayna􀃷ı Olarak 􀃹er’iyye Sicilleri, 􀃸stanbul Ünv. Edebiyat Fakültesi Tarih Ara􀃺tırma Merkezi Tarih ve Sosyoloji Seminerleri (28-29 Mayıs 1990).
• Kaya, S., (2005). Mahkeme Kayıtlarının Kılavuzu: Sakk Mecmuaları Türkiye Ara􀃺tırmaları Literatür Dergisi, Sayı: 5, Türk Hukuk Tarihi Sayısı, s.379-416.
• Mardin, E.,(1997). “Kadı”, 􀃸slâm Ansiklopedisi, c.6, Türkiye Diyanet 􀃸􀃺leri Ba􀃺kanlı􀃷ı Yay., s.42-46.
• Ortaylı, 􀃸., (1994). Hukuk ve 􀃸dare Adamı Olarak Osmanlı Devleti'nde Kadı, Turhan Kitapevi, Ankara.
• Ortaylı, 􀃸., (2001). “Kadı”, Diyanet 􀃸slâm Ansiklopedisi, c.26, Güzel Sanatlar Matbaası, s.69-73.
• Ta􀃺, K. Z., (1998). Ar􀃺iv Malzemesi Olarak 􀃹er‘iyye Sicilleri ve Ta􀃺ra Üniversitelerinde Tarih Ara􀃺tırmaları, I. Milli Ar􀃺iv 􀃹urası, Ba􀃺bakanlık Ar􀃺ivi Yayınları, s.175-185.
• Turan, A. N., (2003). “Kırım Hanlı􀃷ı Kadı Sicilleri Hakkında Notlar”, Türk Kültürü 􀃸ncelemeleri Dergisi, Sayı: 9, s.1-16.