Evaluation of the narrations about the virtues of reading and having mawlid recited in the work enNi‘matü’l-Kübrâ by İbn Hacer el-Heytemî

Year 2025, Issue: 52, 65 - 83, 01.08.2025

Ziya Gökalp , Yusuf Açıkel

https://doi.org/10.61904/sbe.1647823

Abstract

Belief in Allah Almighty, as one of the highest values in the heart, occupies an important place in the life of every believer. Faith in and love for Allaah leads one to cherish love for the Prophet (pbuh). In fact, this love is essential as a complement to perfect faith. The manifestation of this love for the Prophet has varied over time according to individuals, societies' traditions and scientific disciplines, and after a certain period, it has taken its place as a literary genre in some cultures. One of these types of love is are mawlids, which shows the cultural structure of Turkish-Islamic history and has become a culture of the society. In Islamic history, the ceremonies held to express the love for the Prophet, to celebrate his birthday, to praise him, to commemorate him and to spread his exemplary ethics are generally called “mawlid”. In this regard, many works have been written and thus the tradition of mawlīd has been formed. The most comprehensive work, which is known as the pioneer of the works written on the mawlīd, which is understood to have been the source of many works written in this field and whose name is briefly mentioned above, is “en-Ni'met al-Kubrā ‘Ale'l-’Ālemi fī Mawlidi Sayyidi Walidi Benī Adam” and its author is Ibn Hajar al-Haytemī. Determining the authenticity of the narrations mentioned in this work constitutes the main purpose of our study. Because the main purpose of writing a work is to provide its readers with a more informed reading. Within the framework of the aforementioned purpose, our main goal is to determine whether the narrations in this work are found in the main hadith sources and to make their recording and criticism. The method of our study is to collect data and analyze the collected data.

Keywords

hadith , mawlid , the prophet messenger , al-heytemî , en-ni‘metü’l-kübrâ

Ethical Statement

Ethics committee approval was not required for this research.

Supporting Institution

There was no funding to report for this submission.

Thanks

There are no acknowledgements.

İbn Hacer el-Heytemî’nin en-Ni‘metü’l-Kübrâ adlı eserindeki mevlid okuma ve okutmanın faziletlerine dair rivâyetlerin değerlendirilmesi

Abstract

Yüce Allah’a iman, kalpte yer alan en ulvî değerlerden biri olarak her mü’minin hayatında önemli bir yer tutar. Allah Teâlâ’ya olan iman ve sevgi, kişiyi Hz. Peygamber’e olan sevgiyi beslemeye yönlendirir. Hatta bu sevgi kâmil imanın tamamlayıcısı olması yönüyle elzemdir. Hz. Peygamber’e olan bu sevginin tezahürü zaman içerisinde kişilere, toplumların ananelerine ve ilmî disiplinlere göre farklılık arz etmiş, belli bir dönemden sonra bazı kültürlerde edebî bir tür olarak yerini almıştır. İşte bu sevgi çeşitlerinden birisi de Türk-İslam tarihinin kültürel yapısını gösteren ve toplumun bir kültürü hâline gelen mevlidlerdir. İslam tarihinde Hz. Peygamber’e duyulan sevgiyi ifade etme, onun doğduğu günü yâd etme, onu övme, anma ve onun örnek ahlâkını yaygınlaştırma adına yapılan merasimlere genelde “mevlid” denilmektedir. Bu minvalde birçok eser kaleme alınmış ve böylece mevlid te’lif geleneği teşekkül etmiştir. Mevlidle ilgili yazılmış eserlerin öncüsü olarak bilinen, bu alanda yazılan birçok esere kaynaklık ettiği anlaşılan ve yukarıda da ismi kısaca zikredilen en şümullu eser “en-Ni‘metü'l-Kübrâ ‘Ale'l-‘Âlemi fî Mevlidi Seyyidi Veledi Benî Âdem” olup müellifi İbn Hacer el-Heytemî’dir. Söz konusu eserde zikredilen rivayetlerin sıhhat değerini tespit etmek çalışmamızın temel amacını oluşturmaktadır. Çünkü bir eserin kaleme alınmasındaki esas amaç okuyucusuna daha bilinçli bir okuma sağlamaktır. Sözü edilen amaç çerçevesinde esas hedefimiz, bu eserdeki rivayetlerin temel hadis kaynaklarında bulunup bulunmadığını tespit ederek tahriç ve tenkidini yapmaktır. Çalışmamızın yöntemi veri toplama ve toplanan verileri analiz etmektir.

Keywords

hadis , mevlid , hz.peygamber , el-heytemî , en-ni‘metü’l-kübrâ

Ethical Statement

Bu çalışma etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Supporting Institution

Bu çalışma herhangi bir fon sağlayıcı kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Thanks

Teşekkür edilecek herhangi bir kişi veya kurum bulunmamaktadır.

References

• Açıkel, Y. (2018). Hz. Peygamber-Gül İlişkisi ve İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Ataman, K. (2010). Uluslararası Mevlid Sempozyumu “Mevlid ve Süleyman Çelebi” Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ayderûs, A. B. Ş. (2001). en-Nûru’s-Sâfir ‘an Ahbâri’l-Karni’l-‘Âşir, Beyrut: Dâru Sâder, 1. Baskı.
• Aydınlı, A. (2019). Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 10. Baskı.
• Buhârî, İ. (1987). el-Câmiu’s-Sahîhı’l-Muhtasar, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Buhârî, İ. (t.y.). et-Târîhu’l-Kebîr, Haydarâbâd: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmâniyye.
• Cezzâr, A. A. (1981). İbn Hacer el-Heytemî, Kâhire: Vizâretü’l-Evkâf.
• Çiçek, M. H. (2009). Şark Medreselerinin Serencamı, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Ece, A. (2017). İbrâhîm b. Muhammed el-Hasankeyfî’nin İrşâdu’l-Mu’minîn ve İkâzu’l-Ğâfilîn Adlı Eserinin Hadis İlmi Açısından Değeri, Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
• Elbânî, M. N. (1979). Da‘îfü’l-Câmi‘i’s-Sağîr ve Ziyâdâtühü, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî.
• Fetâvâ E. İ. (2009). İslâmî Fetvâlar Meclisi Sayfası, (http://www.islamweb.net).
• Feth, M. A. B. M. (1877). el-Mevlidü’n-Nebeviyyi’ş-Şerîf, y.y.
• Hanek, İ. (2021). İbn Hacer el-Heytemî’ye Nispet Edilen “en-Ni‘metü’l-Kübrâ” İle Onun Özgün “en-Ni‘metü’l-Kübrâ”sı Üzerine, İslami İlimler Dergisi.
• Heyet. (2007). Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara: DİB Yayınları, 3. Baskı.
• el-Heytemî, E. Ş. A. B. M. (1983). el-Fetâvâ’l-Kübrâ el-Fıkhiyye, Beyrut: Daru’l-Fiker.
• el-Heytemî, E. Ş. A. B. M. (2008). el-Fetâvâ’l-Hadîsiyye, Dimeşk/Suriye: Dâru’t-Takvâ.
• el-Heytemî, E. Ş. A. B. M. (t.y.) en-Niʿmetü’l-KübrâʿAle’l-ʿÂlem fî Mevlîdi Seyyidi Veledi Benî Âdem, Midyat/Mardin:
• el-Mektebetü’l-İslâmî/Nas Kitabevi; (1890, 1977, 1984). İstanbul: y.y.
• el-Heytemî, E. Ş. A. B. M. (2014). Sebetü İbn Hacer el-Heytemî (Mu‘cem), Ürdün: Dâru’l-Feth, 1. Baskı.
• İbnü’l-Esîr, İ. C. (1989). Üsdü’l-Ğâbe fî Ma‘rifeti’s-Sahâbe, Beyrut: Dârü’l-Fiker.
• İbnü’t-Tuveyr, E. M. (1992). Nüzhetü’l-Mukleteyn fî Ahbâri’d-Devleteyn, Beyrut: y.y.
• İbn Abdilber, E. Ö. (1992). el-İstî‘âb fî Ma‘rifeti’l-Ashâb, Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1. Baskı.
• İbn Batta, E. A. U. (1994), el-İbânetü’l-Kübrâ, Riyâd: Dâru’r-Râyeti.
• İbn Ebî Hâtim, E. M. A. (1952). el-Cerh ve’t-Ta‘dîl, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâs el-Arabî, 1. Baskı.
• İbn Hacer, A. (1995). el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı.
• İbn Hacer, A. (1986). Takrîbü’t-Tehzîb, Suriye: Dâru’r-Rüşd.
• İbn Hacer, A. (1908). Tehzîbü’t-Tehzîb, Haydarâbâd: Dâiretü’l-Meârif, 1. Baskı.
• İbn Hacer, A. (1959). Fethu’l-Bârî, Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife.
• İbn Hibbân, B. (1975). es-Sikât, Beyrut: Dâru’l-Fiker, 1. Baskı.
• İbn Hişâm, B. E. (1955). es-Sîretü’n-Nebeviyye, Kâhire: Şirketü Mektebetü ve Matbaatü Mustafâ elBâbî el-Halebî
• İbn Kesîr, E. F. (1993). el-Bidâye ve’n-Nihâye, Kâhire: y.y.
• İbn Sa‘d, E. A. (1968). et-Tabakâtü’l-Kübrâ, Beyrut: Dâru Sâdir, 1. Baskı.
• İclî, E. H. (1985). Ma‘rifetü’s-Sikât, Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1. Baskı.
• Kallek, C. (1999). İbn Hacer el-Heytemî, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları (2018).
• Lâlekâî, E. K. (2002). Şerhu Usûli İ‘tikâdi Ehli’s-Sünne ve’l-Cemâ‘a, Riyâd: Dâru Tayyiba, 8. Baskı.
• Melîbarî, Z. b. A. (2004): Fethu’l-Muîn bi Şerhi Kurreti’l-‘Ayn bi Mühimmâti’d-Dîn, Beyrut: Dâru İbn Hazm.
• Mizzî, Y. b. A. (1980). Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Baskı.
• Müslim, b. e. H. (2010). el-Câmi‘u’s-Sahîh, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Müslim, b. e. H. (1984). Kitâbü’l-Künâ ve’l-Esmâʾ, Medinei Müneverre: ‘İmâdetü’l-Bahsi’l-İlmî bi’l-Câmi‘eti’l-İslâmiyye, 1. Baskı.
• Özel, A. (2004). Mevlîd, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Özel, A. (2002). Mevlid: Tarihi ve Dinî Hükmü, Dîvân: İlmî Araştırmalar.
• Seyhan, A. E. (2021), “Belirli Günlere Özgü İbadetler, Kutlama ve Anmalar”, Dini Hitabet ve Din Hizmetleri, Editör: Ali Rıza Gül, Lisans Yayıncılık, İstanbul.
• Süyûtî, C. (1994). el-Câmi‘u’s-Sağîr, Beyrut: Dâru’l-Fiker.
• Şirin, H. (2016). Süleyman Çelebî‟nin Vesîletü‟n-Necât (Mevlid-i Şerîf) Adlı Eserindeki Hadis Dayanakları ve Değerlendirilmesi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Şirin H. & Açıkel, Y. (2019). Vesîletü’n-Necât’ın Velâdet Bahrindeki Rivâyetlerin Değerlendirilmesi, Uluslararası Hadis Araştırmaları Dergisi (HADITH).
• Taberânî, E. K. (1994). el-Mu‘cemu’l-Evsat, Kâhire: Dârü’l-Harameyn.
• Tirmizî, M. B. İ. (1975). el-Câmi‘u’l-Kebîr (es-Sünen), Mısır: Dârü İhyâi’t-Türâsü’l-Arabî.
• Uysal, İsa. (2015). İbn. Hacer el-Heytemî (ö. 974/1567) Hayatı, Eserleri ve “el-Fetâvâ el-Hadîsiyye” Özelinde Hadisciliği, Ankara: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Zehebî, Ş. M. T. (2003). Târîhü’l-İslâm ve Vefâyâtü’l-Meşâhiri ve’l-A‘lâm, Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1. Baskı.
• Zehebî, Ş. M. T. (1985). Siyeru A‘lâmi’n-Nubelâ, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Baskı.
• Zehebî, Ş. M. T. (1998). Tezkiratü’l-Huffâz, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı.