MOLLA YOLDAŞ HILVETİ ve ÇAĞATAYCA MEVLİDİ

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 10, 345 - 360, 11.03.2016

Adem Çayan

Öz

XIX. yüzyılın sonuna kadar Orta Asya Türk devletlerinde edebî dil, yazı ve diplomasi dili olarak kullanılan Çağatay Türkçesi, bugünkü Özbek, Uygur yazı dillerinin temelini oluşturur. Bu dilin son yüzyıldaki ürünleri üzerine yapılacak çalışmalar, hem bir külliyatın ortaya çıkarılması, hem Türkçenin tarihî süreçte farklı alanlarda fakat aynı kültür dairesi içinde meydana getirdiği eserlerin anlaşılması bakımından önem taşımaktadır. 1858'de Andican'da doğan ve 1921'de vefat eden Molla Yoldaş Törebay Oğlu Hılvetî ve mevlidi üzerine yapılan bu çalışma söz konusu sürecin bir numunesi olabilir. Makalenin ilk bölümünde Molla Yoldaş Hılvetî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilerek daha önce yapılmış çalışmalar gösterilmiştir. İkinci bölümde ise mevlit ve Türkistan'daki mevlit geleneğinden bahsedilerek Türkiye’deki araştırmacıların Hılvetî ve mevlidiyle ilgili değerlendirmeleri üzerinde durulmuştur. Son bölümde de makaleye kaynaklık eden mevlit nüshaları tanıtılarak Hılvetî'nin mevlidinin bölümleri ve içerikleri örnek beyitlerle gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevlit, Hılvetî, Çağatay Türkçesi

Kaynakça

• Abdullah, İ. (2001). Molla Yoldaş Hılvetiy- Divan, Taşkent: Özbekistan Fen Neşriyatı.
• Aksoy, H. (2004). İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV.
• Andicani, Muhammed Hacı Molla Abdussamedoğlu Hanefi. (1992). Mevlüdü’n-nebî Sallallahü Aleyhi ve Sellem, Andican Neşriyat.
• Ayan, G. (2009).Özbek Şairi Halveti, Eserleri ve Mevlid’inden 'Yahya Nebi Aleyhi’s-Selam’ın Şehid Bolganlarının Beyanı' İsimli Mesnevisi,Turkish Studies, 133- 145 http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1482425869_ayang%c3%b6n%c3%bcl1584.doc .pdf(19.12.2014).
• Ayan, H. (2007). Süleyman Çelebi'nin Vesiletü'n-Necat'ı ile Halveti'nin Mevludü'n- Nebi'sine Kısa Bir Bakış, Kazakistan ve Türkiye'nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslar Arası Sempozyumu Bildiriler, (21-23 Mayıs 2007), Almatı: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı: 39-44.
• Aymutlu, A. (1995). Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif, İstanbul: MEB Yayınları.
• Bacon, E. E.(1978). Esir Orta Asya, (Çev. Tansu Say), İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Banarlı, N. S. (2001). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, c.1, İstanbul: MEB Yayınları.
• Bayat, F. & Cicioğlu, N. (2008). Türklerde Cenaze Törenleri Bağlamında Mevlid Okuma Geleneği, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 147-155
• Cafer İbni Hasan El-Berzencî (2014). Peygamber Efendimiz (sav)'in Mevlid Kıssası ve Mûcez(Özlü) Hayatı, (Çev.Ahmet Mahmut Ünlü), İstanbul: Tuana Basın Yayın.
• Cunbur, M. ve diğerleri (1998). Türkiye Basmaları Toplu Kataloğu-Arap Harfli Türkçe Eserler (1729-1928) (H), c.5, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çayan, A. (2009). Molla Yoldaş Hılvetî Mevlūdü’n-nebi Aleyhi’s-selam, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Manas Üniversitesi, Bişkek: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Devellioğlu, F. (1995). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Matbaası.
• Eckmann, J. (2003). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, Ankara: TDK Yayınları.
• İbragimov, B. & Esanov, Z. (2010). Fergana Hunermendçilik Mektebi, Taşkent:63.
• http://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&cad=rja &uact=8&ved=0ahUKEwicnZHuhInKAhWE6CwKHe3bD_8QFggwMAM&url=http%3 A%2F%2Flibrary.ziyonet.uz%2Fuz%2Fbook%2Fdownload%2F28535&usg=AFQjCNG 3bP_K6vLmz0ag7GnKym4qur4EJA&bvm=bv.110151844,d.bGg(01.01.2016)
• Kayyumov, P. D. (1998). Tezkire-i Kayyumî, c.II, Taşkent.
• Okiç, M. T. (1975). Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Dergisi, 1,17-78
• Pekolcay, N. (2007). Mevlid (Vesiletü’n-Necat) Süleyman Çelebi, Ankara: TDV Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1990). Mevlid (Vesilet-ün-Necat) Süleyman Çelebi, İstanbul: MEB Yayınları.
• Zeynabidin, A. (2008). İsmail Gasprinsky ve Türkistan’da Ceditçilik, Taşkent: s.94