PERSONEL GÜÇLENDİRME-ÖRGÜTSEL BAĞLILIK İLİŞKİSİNİN ANALİZİNDE YAPISAL EŞİTLİK MODELİ İLE REGRESYON ANALİZİNİN KARŞILAŞTIRILMASI: BİR UYGULAMA

Year 2015, Volume: 2015 Issue: 1, 1 - 14, 02.02.2015

Gözde Gürbüz İlknur Kumkale Adil Oğuzhan

Abstract

Günümüzde küreselleşme, zorlu rekabet koşullarını ortaya çıkarsa da, aynı zamanda isteyen her işletmenin iletişim, ulaşım, finans, teknoloji vb. faktörlere erişimini kolaylaştırmıştır. Bu nedenle işletmeler, rekabette fark yaratabilmenin ancak, sahip oldukları insan kaynağına gereken değeri vermeleriyle mümkün olacağını anlamışlardır. İnsana verilen değer, işletmelerin varlıklarını uzun yıllar devam ettirmesini sağlayabilmektedir. Ayrıca, çalışanlara uygulanacak güçlendirme faaliyetleriyle işletmelerde insan kaynaklarının performansı artmaktadır. İşletmeler, alacakları elemanlar konusunda doğru seçim yaptıkları taktirde, gerekli güçlendirme uygulamalarının sonuçları da değer yaratacaktır. En önemlisi güçlendirilmiş personelin örgüte olan bağlılığı artmakta, bu sayede işletmelerin üretim kalitesinde iyileşme, rekabet üstünlüğü elde etme, devamsızlık ve işgören devir hızında azalma vb. görülmektedir.

Bu çalışmada işletmeler için önemli kavram olan personel güçlendirme ile örgütsel bağlılık ilişkisi ampirik olarak iki yöntemden faydalanılarak ortaya konmuştur. Birinci yöntem yapısal eşitlik modeli, ikincisi ise regresyon analizidir. Bu yöntemlerin ele alınmasının sebebi açıklanan değişkenliğin hangi yöntemde daha iyi olduğunu ortaya koyarak modelin tahminini elde etmektir. Ele alınan veriler, Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli il merkezlerinde faaliyet gösteren 20 bankada çalışan 382 kişiye ait anket verileridir. Elde edilen birincil verilere SPSS ve AMOS programları kullanılarak güvenilirlik testi, faktör analizi, uygulanmış, personel güçlendirme ve örgütsel bağlılık ölçeklerinin yorumlamaları yapılmış aynı zamanda yapısal eşitlik modeli ile regresyon analizi yapılarak bu iki yöntem ile tahmin edilen model karşılaştırılması değerlendirilmiştir.

Keywords

Personel güçlendirme, örgütsel bağlılık, regresyon, regresyon analizi, yapısal eşitlik modeli

References

• Ada, N., Alver,İ. ve Atlı,F.(2008).Örgütsel İletişimin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi. Ege Akademik Bakış Dergisi. Cilt: 8, Sayı: 2.s.497 Akın,M.(2010). Personeli Güçlendirme Algılaması, Örgüt İklimi Algılaması ve Yaratıcı Kişilik Özelliklerinin Örgüt Düzeyinde Yaratıcı Çıktılar Üzerindeki Doğrudan ve Dolaylı Etkileri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:2.s.225 Aktaş, Y.(2008). Personel Güçlendirmenin İnsan Kaynakları Yönetimindeki Yeri: Bir Örnek Olay.(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. s.83 Alpar,R.(2011). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatiksel Yöntemler,Detay Yayıncılık. s257 Ayupp, K.& Chung,T.H.(2010).Empowerment: Hotel Employees’ Perspective.Journal of Industrial Engineering and Management, Cilt: 3, Sayı: 3, s.561-563. Ayyıldız,H. (2006). A Coceptual Invesigation of Structral Equation Modells on Testing Marketing Models. Süleyman Demirel Ünversitesi, İ.İ.B.F.Y,C.11, Baskın, İ.(2011). Örgütsel Bağlılık ve İş Performansı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi İlaç Mümessilleri Üzerine Bir Araştırma. (Basılmamış Yüksek Lisans Projesi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. s.6. Bayram, L.(2005). Yönetimde Yeni Bir Paradigma: Örgütsel Bağlılık. Sayıştay Dergisi, Sayı:59.s.129 Bolat,O.İ.,Bolat,T. ve Seymen,O.A.(2009). Güçlendirici Lider Davranışları ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin Sosyal Mübadele Kuramından Hareketle İncelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:12, Sayı:21.s.217 Bolat, O. İ. ve Bolat,T.(2008). Otel İşletmelerinde Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 19, s.77 Bolat, T.(2003).Personeli Güçlendirme: Davranışsal ve Bilişsel Boyutta İncelenmesi ve Benzer Yönetim Kavramları ile Karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:17, Sayı:3-4.s.201-205 Bülbül, M.(2007). Örgütsel Bağlılık ve Kamu Kuruşlarına Yönelik Araştırma.(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.s.4. Çakar,D.N. ve Ceylan,A.(2005) İş Motivasyonunun Çalışan Bağlılığı ve İşten Ayrılma Eğilimi Üzerindeki Etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1.s.54 Çavuş, M.F.(2008).Personel Güçlendirme: İmalat Sanayii İşletmelerinde Bir Araştırma. Journal of Yaşar University, Cilt:3, Sayı:10.s.1291 Çavuş, M.F. ve Akgemci,T.(2008).İşletmelerde Personel Güçlendirmenin Örgütsel Yaratıcılık ve Yenilikçiliğe Etkisi: İmalat Sanayiinde Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 20, s.231 Çavuş, M. F.(2006). İşletmelerde Personel Güçlendirme Uygulamalarının Örgütsel Yaratıcılık ve Yenilikçiliğe Etkileri Üzerine İmalat Sanayiinde Bir Uygulama, (Basılmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.s.69 Çöl, G.(2008). Algılanan Güçlendirmenin İşgören Performansı Üzerine Etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1.s.38 Çöl, G.(2004).Personel Güçlendirme Kavramının Benzer Yönetim Kavramları İle Karşılaştırılması. Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt:6, Sayı:2. Çuhadar, M. T.(2005).Kamu Yönetiminde Personel Güçlendirme: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Sayı:25. s.1. Demiralay,T.(2014). Hekimlerde Örgütsel Sessizliğin Yapısal Eşitllik Modeli İle İncelenmesi. (Basılmamış Doktora Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Demirel, Y.(2008).Örgütsel Güvenin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: Tekstil Sektörü Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma, Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Araştırma Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 2. s.183-184 Doğan, S. ve Demiral,Ö.(2009). Örgütsel Bağlılığın Sağlanmasında Personel Güçlendirme ve Psikolojik Sözleşmenin Etkisine İlişkin Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:32.s.52 Erbaş, G.(2008). Yönetici ve İşgören Arasındaki İletişimin Kalitesi İle Örgütsel Bağlılık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma.(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.s.85 Erdil,O. Keskin, H.ve Akgün,A. E.(2003). İletişim, Katılım, Geri Besleme, Güçlendirme ve Çalışanlar Arasındaki Güven İlişkilerinin Örgütsel Verimlilik Üzerine Etkileri:Deneysel Bir Çalışma. 11. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon,22-24 Mayıs. Farmer, J. F.(2011).The Effects of Staff Empowerment on Supervisory Relations, Burnout and Job Satisfaction: A Comparative Case Study of Two American Prisons. International Journal of Business and Social Science, Cilt: 2, Sayı: 13, s. 22.http://www.ijbssnet.com/journals/Vol._2_No._13_Special_ Issue_July_2011 /3.pdf Gül, H.(2002). Örgütsel Bağlılık Yaklaşımlarının Mukayesesi ve Değerlendirmesi. Ege Üniversitesi İ.İ.B.F. Ege Akademik Bakış Dergisi, Cilt:2, Sayı:1. s.50. .http://eab.ege.edu.tr/pdf/2_1/C2-S1-M4.pdf Gümüştekin, E.G., Derya, E.Ö. ve Yılmaz,F.(2010). 360 Derece Performans Değerleme Sisteminin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1. s.4 http://www.berjournal.com/wpcontent/plugins/downloadsmanager/upload/ Gündoğan, T.(2009). Örgütsel Bağlılık: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Uygulaması, (Basılmamış Uzmanlık Yeterlilik Tezi), Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü.s.41-52 Gürbüz,G. (2012). Personel Güçlendirmenin Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Bankacılık Sektörü Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İşletme A.B.D. Gürbüz,G., Kumkale.İ. ve Oğuzhan,A.(2013).Bankacılık Sektöründe Personel Güçlendirme Uygulamalarının Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Trakya Bölgesi Bankalarında Araştırma. Uluslararası Avrasya Ekonomileri Kongresi. St.Petersburg, Rusya 17-18 Eylül. s.791-800 İnce, M. ve Gül,H(2005) Yönetimde Yeni Bir Paradigma Örgütsel Bağlılık, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya. s.88 Kahreh, M. S.,Ahmadi,H.& Hashemi,A.(2011).Achieving Competitive Advantage Through Empowering Employees: An Empirical Study”, Far East Journal of Psychology and Business, Cilt: 3, Sayı: 2,s.35 http://www.fareastjournals.com/files/FEJPBV3N2P3.pdf Kaya, N. ve Selçuk,S.(2007). Bireysel Başarı Güdüsü Organizasyonel Bağlılığı Nasıl Etkiler?, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 2007. s.180 Kaya,Y.ve Özdevecioğlu,M. (2008). Organizasyonlarda Algılanan Mağduriyetin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:10, Sayı:1, s.24 http://www.iibfdergi.aku.edu.tr/ pdf/10_1/2.pdf Khalid, G.K.,Malik,A.& Shaheen,G.(2008). You Can’t Make Omelette Without Breaking Eggs. International Review of Business Research Papers Cilt: 4, Sayı: 5, s.297 http://www.bizresearchpapers.com/31[1].Goolfam.pdf Kılıç, G.ve Öztürk,Y.(2010). Kariyer Yönetim Sistemi ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki: Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Araştırma”, Ege Akademik Bakış Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 3. s.987 http://eab.ege.edu.tr/pdf/ 10_3/C10-S3-M13.pdf Koç, R.(2008). Personel Güçlendirme İle Çalışanların Örgüte Bağlılığı Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Uygulama. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s.39 Kök, B.S.(2006). İş Tatmini ve Örgüsel Bağlılığın İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı:1. s.298 http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/IIBD/article/viewFile/ 3683/3512 Leung, M.Y.,Chen,D. & Yu,J.(2008). Demystifying Moderate Variables of The Interrelationships Among Affective Commitment, Job Performance, and Job Satisfaction of Construction Professionals”, Journal of Construction Engineering and Management. s.963 Manzoor, Q. A.(2011). Impact of Employees Motivation on Organizational Effectiveness. European Journal of Business Management and Strategy, Cilt: 3, Sayı:3. s.38 Marchiori, D.M. & Henkin,A.B.(2004). Organizational Commitment of A Health Profession Faculty: Dimensions, Correlates and Conditions. Medical Teacher, Cilt: 26, Sayı: 4.s.354 Meydan,H. ve Şeşen,H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları. Detay Yayıcılık,Ankara. Meyer, J.P., David ,J., Herscovitch,S.J. & Topolnytsky,T.(2002). Affective, Continuance and Normative Commitment to The Organization: A Meta-analysis of Antecedents, Correlates and Consequences. Journal of Vocational Behavior, Cilt: 61, s.21. http://202.110.216.164:81/ cds/forum/ 201010/13/093242vr55vhbmbmgtmtyt.pdf Meyer, J. P., Irving,G.& Allen,N.J.(1998). Examination of The Combined Effects of Work Values and Early Work Experiences on Organizational Commitment. Journal of Organizational Behavior, Cilt: 19, Sayı: 1, s.32 Meyer, J. P.& Allen,N.J.(1991). “A Three Component Conceptualization of Organizational Commitment”, Human Resource Management Review, Cilt:1, Sayı: 1, s.59-62 Oliver, N.(1990). Rewards, Investments, Alternatives and Organizational Commitment: Empirical Evidence and Theoretical Development. Journal of OccupationalPsychology,Cilt: 63. s.20 Özdaşlı, K.(2002). Bilgi Toplumu İşletmelerinde Yenilikçi Özellikler: Göller Bölgesi (Isparta ve Burdur) İşletmelerinde Bir Araştırma.(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.s.84-85 Özdevecioğlu,M.ve Aktaş,A.(2007). Kariyer Bağlılığı, Mesleki Bağlılık ve Örgütsel Bağlılığın Yaşam Tatmini Üzerindeki Etkisi: İş-Aile Çatışmasının Rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:28. s.4 http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi28/mozdevecioglu.pdf Özgen, H. ve Türk,M.(1997). Hizmet Sektöründe Rekabette Başarının Anahtarı: Personel Güçlendirme (Empowerment)”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:30, Sayı: 4,s.77. http://yayin.todaie.gov.tr/goster.php?Dosya=MDU2MDUzMDUw Passarelli, G.(2011). Employees’ Skills and Organisational Commitment. International Business Research, Cilt: 4, Sayı: 1. s.32 Patah, M. O. R. A., Zain,R.A., Abdullah,D. & Radzi,S.M.(2009). An Empirical Investigation Into The Influences of Psyhological Empowerment and Overall Job Satisfaction on Emloyee Loyalty: The Case of Malaysian Front Office Receptionists”, Journal of Tourism, Hospitality & Culinary Arts, http://www.myjurnal.my/public/article-view.php?id=72720 s.48 Poyraz,K.ve Kama,B.(2008).Algılanan İş Güvencesinin, İş tatmini, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:13, Sayı:2. s.148 Rousseau, V. & Aube,C. (2010). Social Support at Work and Affective Commitment to the Organization: The Moderating Effect of Job Resource Adequacy and Ambient Conditions”, The Journal of Social Psychology, Cilt: 150, Sayı: 4. s.323 Sarıdede, U. ve Doyuran,Ş.(2004). Eğitim Örgütlerinde Örgütsel Bağlılığın İşten Ayrılma Niyetine Etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya, http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/345.pdf Saruhan, Ş. C.ve Türker,M.V.(2003).Personeli Güçlendirme; Yüksek Performans İçin Olmazsa Olmaz Bir Gereklilik Mi?, Geçici Bir Yönetim Hevesi Mi? Yoksa Hepsinden Öte Bir İnsan Kaynakları Stratejisi Mi?, Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. 11. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, T.C. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü, 22-24 Mayıs. Shahnawaz, M. G. & Juyal, R.C. (2006). Human Resource Management Practices and Organizational Commitment in Different Organizations”, Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, Cilt: 32, Sayı: 3, http://medind.nic.in/jak/t06/i1/jakt06i1p171.pdf Singh, B., Gupta, P. K.&Venugopal,S.(2008). Organisational Commitment: Revisited, Journal of The Indian Academy of Applied Psychology, Cilt: 34, Sayı:1. s.60 http://medind.nic.in/jak/t08/i1/jakt08i1p57.pdf Şahin, N. (2007). Personel Güçlendirmenin İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi: Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Uygulama. (Basılmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İzmir.s.20-88 Şimşek, S.(2006). Örgütlerde Personel Güçlendirme ve Emniyet Örgütünde Personel Güçlendirme Yaklaşımının Belirlenmesine Yönelik Öneriler. www.egm.gov.tr/apk/dergi/42/ makale/Savas_SIMSEK.htm Tella, A., Ayeni,C.O. & Popoola,S.O.(2007). Work Motivation, Job Satisfaction, and Organisational Commitment of Library Personnel in Academic and Research Libraries in Oyo State, Nigeria”, Library Philosophy and Practice, http://www.webpages.uidaho. edu/~mbolin/tella2.pdf. s.7 Toğran, F. E. (2007). A Study on The Effects of Loyalty To Supervisor To Organizational Commitment: An Evidence From Turkish Automotive Endustry, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.İstanbul.s.11 Topaloğlu, M.,Koç,H.ve Yavuz,E.(2008). Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığının Bazı Temel Faktörler Açısından Analizi”, Kamu-İş Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 4. s.4. http://www.kamu-is.org.tr/pdf/949.pdf E.T. Ugboro, I.O.(2006).Organizational Commitment, Job Redesign, Employee Empowerment and Intent to Quit Among Survivors of Restructuring and Downsizing”, Institute of Behavioral and Applied Management, Cilt: 7, Sayı:3, s.236 http://www.ibam.com/pubs/jbam/articles/vol7/no3/jbam731organizationalcommitment.pdf Ural, A. ve Kılıç, İ. (2005). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS İle Veri Analizi. Detay Yayıncılık. Ankara. s.253 Uyguç, N. ve Çımrın,D. (2004). DEÜ Araştırma ve Uygulama Hastanesi Merkez Laboratuvarı Çalışanlarının Örgüte Bağlılıklarını ve İşten Ayrılma Niyetlerini Etkileyen Faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 19, Sayı:1. s.92 Ülgen, H.ve Mirze,K.(2006). İşletmelerde Stratejik Yönetim, 3. Baskı, Literatür Yayınları, Mart.İstanbul. Xu,L.& Bassham,L.S. (2010). Reexamination of Factor Structure and Psychometric Properties of the Three-Component Model of Organizational Commitment. North American Journal of Psychology. Cilt:10, Sayı:2.s.297 Wasti, A. (2000). Meyer ve Allen’in Üç Boyutlu Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenirlilik Analizi. 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 25-27 Mayıs. s.401 Wasti, A. (2003). Organizational Commitment, Turnover Intentions and The Influence of Cultural Values”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, Cilt:76, s.303. http://wenku.baidu.com/view/b5154d20aaea998 fcc220ece. html?from= related Weibo, Z., Kaur,S.& Jun,W. (2010). New Development of Organizational Commitment: A Critical Review (1960-2009)”, African Journal of Business Management, Cilt: 4, Sayı: 1. s.14 .http://www.academicjournals.org/ajbm/ PDF/pdf2010/Jan/WeiBo%20et%20al.pdf Wooldridge,J.M. (2013). Introductory Econmetrics,(E.Çağlayan, F.Yerdelen Tatoğlu, N.Yağanoğlu, B.Güloğlu, A.Gökçe, N.Metin, E.Çankal,Çev.). Nobel Yayınları, İstanbul, 4. Basımdan Çeviri.2013 Yavaşgel,E.,Özdil,T. ve Önal,U. (2011). Çoklu Kültürel Ortamlarda Örgütsel Bağlılığı İnşaa Eden Faktörler”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2. s.82-83. http://www.sobiad.org/e JOURNALS/dergi_YBD/arsiv/2011_2/emine_yava sgel.pdf Yazıcıoğlu, İ. ve Topaloğlu,I.G.(2009). Örgütsel Adalet ve Bağlılık İlişkisi: Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama”, İşletme Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1. s.6 http://isarder.org/tr/cilt1_no1/a1.pdf Yüksel, M.& Tunçsiper,B.(2011). The Relationship Between Mobbing and Organizational Commitment in Workplace”, International Review of Management and Marketing, Cilt: 1, Sayı: 3, s.57-58 http://www.econjournals.com/index.php/irmm/article/download/33/30