Gözden Kaçırılan Bir Konu: Çocuğun Hastanede Yatmasının Aile Üzerindeki Olumsuz Etkileri ve Önleyici Hemşirelik Yaklaşımları

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 113 - 120, 30.08.2020

Abdullah Sarman , Emine Sarman

Öz

Çocuğun hasta olması sadece hasta olan çocuğu değil ailesini de doğrudan etkileyecektir. Bir çocuğun hastanede yatması, ebeveynler üzerinde olumsuz sonuçlar doğurup, sosyal sorunlara ve bazı psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir. Hastalığın aile üzerindeki etkileri; çocuğun hastalığının doğuştan veya sonradan kazanılmış olması, hastalığın meydana geldiği yaş, çocuğun uyum düzeyi ve yetenekleri, çocuk ile ebeveyn ilişkisi, aile içi iletişim, hastalığın süresi, hastadaki organ kaybı, bu kaybın derecesi, ağrı, tedavi şekli, hastalığın yarattığı kalıcı etki ve sınırlamalar, hastalığın taşıdığı anlam, hastalıkla ilgili düşünceler, hastalığın çocuğun toplumsal uyumuna ve okul yaşantısına etkisi gibi değişkenlere göre farklılıklar gösterebilir. Ebeveynlerin çocuğunun hastanede yatmasına yönelik yaşadığı sorunlarla başa çıkmasını desteklemek için alınacak önlemler yaşanan bu problemleri giderebilir. Bu derlemede, çocuğun hastanede yatmasının aile üzerinde ne gibi olumsuz etkilere neden olabileceği ve bununla ilgili önleyici hemşirelik yaklaşımlarının, başa çıkma ve destek müdahalelerinin neler olduğunun üzerinde durulması amaçlanmıştır. Literatürde belirtilen müdahalelerin aileler üzerindeki etkinliğini değerlendirmek için daha fazla kanıt temelli çalışma yapılmasına ihtiyaç olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk, ebeveyn, hastane, hemşirelik, tedavi

An Overlooked Issue: Negative Effects of Child's Hospital Treatment on Family and Preventive Nursing Approaches

Öz

A child's illness will affect not only the ill child, but also his/her family. Hospitalisation of children can have some negative results on their parents, cause social problems and some psychological disorders. The effects of the disease on the family may differ depending on variables such as birth or later acquisition of the child's disease, age at which the disease occurred, child's level of adaptability and abilities, parent-child relationship, family communication, duration of the disease, organ loss of the patient, degree of its loss, pain, treatment method, permanent effect and limitations of the disease, meaning of the disease, thoughts about the disease, the effect of the disease on the child's social adaptation and school life. The measures to be taken to support the troubles which the parents experience for the hospitalised and treated child can solve these problems. In this review, it is aimed to emphasize on what kind of negative effects the hospitalisation of the child may have on the family and what preventive nursing approaches, coping with them and support interventions are. It is thought that more evidence-based studies are needed to evaluate the effectiveness of the interventions, mentioned in the literature, on families.

Anahtar Kelimeler

child, hospital, nursing, parent, treatment

Kaynakça

• Ak, B. (2018). Kronik ve yaşamı tehdit edici/ölümcül hastalığı olan çocuk ve hemşirelik yaklaşımı. Z. Conk, Z. Başbakkal, H. Bal Yılmaz, B. Bolışık (Ed.) Pediatri hemşireliği içinde (s. 901-936). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Akçay Didişen, N., Betül, Y., ve Bolışık, B. (2014). Çocuk hastanesinde yatarak tedavi gören çocukları olan annelerin bakımda ıslak mendil kullanma durumlarının incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 30(2), 91-100.
• Anderson, B., Loughlin, C., Goldberg, E., & Laffel, L. (2001). Comprehensive, family-focused outpatient care for very young children living with chronic disease: Lessons from a program in pediatric diabetes. Children's Services: Social Policy, Research, and Practice, 4(4), 235-250. doi:10.1207/S15326918CS0404_06
• Anderson, W.G., Arnold, R.M., Angus, D.C., & Bryce, C.L. (2008). Posttraumatic stress and complicated grief in family members of patients in the ıntensive care unit. Journal of General Internal Medicine, 23(11), 1871-1876. doi:10.1007/s11606-008-0770-2
• Aykanat, B. (2014). Çocuk sağlığı hemşi̇reli̇ği̇nde ai̇le merkezli̇ bakım yaklaşımı. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 683-695.
• Başbakkal, Z., Sönmez, S., Celasin, N.Ş., ve Esenay, F. (2010). 3-6 yaş grubu çocuğun akut bir hastalık nedeniyle hastaneye yatışa karşı davranışsal tepkilerinin belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 456-468.
• Başbakkal, Z., Sönmez, S., Şen, N., ve Esenay, F. (2009). 3-6 yaş grubu çocukların hastaneye yatışa karşı davranışsal tepkileri konusunda verilen eğitimin annelerin anksiyete düzeyi üzerine etkisinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(4), 59-65.
• Beytut, D.Ş., Bolışık, B., Solak, U., ve Seyfioğlu, U. (2009). Çocuklarda hastaneye yatma etkilerinin projektif yöntem olan resim çizme yoluyla incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2(3), 35-44.
• Boztepe, H. (2009). Pediatri hemşireliğinde aile merkezli bakım. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi, 1(2), 88-93.
• Boztepe, H., Kerimoğlu Yıldız, G., Çınar, S., ve Ay, A. (2019). Çocuğu hastanede yatan ebeveynlerin aile merkezli bakım alma durumlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(4), 748-755. doi:10.31067/0.2019.225
• Bray, L., Snodin, J., & Carter, B. (2015). Holding and restraining children for clinical procedures within an acute care setting: An ethical consideration of the evidence. Nursing Inquiry, 22(2), 157-167. doi:10.1111/nin.12074
• Bronner, M.B., Peek, N., Knoester, H., Bos, A P., Last, B.F., & Grootenhuis, M.A. (2010). Course and predictors of posttraumatic stress disorder in parents after pediatric intensive care treatment of their child. Journal of Pediatric Psychology, 35(9), 966-974.
• Burke, S.O., Harrison, M.B., Kauffmann, E., & Wong, C. (2001). Effects of stress-point ıntervention with families of repeatedly hospitalized children. Journal of Family Nursing, 7(2), 128-158. doi:10.1177/107484070100700202
• Care, P., Care, C., Coyne, I., Hons, H.D.N., Holmström, I., & Söderbäck, M. (2018). Centeredness in healthcare: A concept synthesis of family-centered care, person-centered care and child-centered care. Journal of Pediatric Nursing, 42, 45-56. doi:10.1016/j.pedn.2018.07.001
• Carter, B., Bray, L., Dickinson, A., Edwards, M., & Ford, K. (2014). Child-centred nursing: Promoting critical thinking. London: Sage Publications Inc.
• Colville, G., Darkins, J., Hesketh, J., Bennett, V., Alcock, J., & Noyes, J. (2009). The impact on parents of a child’s admission to intensive care: Integration of qualitative findings from a cross-sectional study. Intensive and Critical Care Nursing, 5(2), 72-79. doi:10.1016/j.iccn.2008.10.002
• Committee on Hospital Care. American Academy of Pediatrics. (2003). Family-centered care and the pediatrician’s role. Pediatrics, 112(3), 691-696. doi:10.1542/peds.112.3.691
• Commodari, E. (2010). Children staying in hospital: A research on psychological stress of caregivers. Italian Journal of Pediatrics, 36(40), 1-9.
• Coyne, I., Hallström, I., & Söderbäck, M. (2016). Reframing the focus from a family-centred to a child-centred care approach for children’s healthcare. Journal of Child Health Care, 20(4), 494-502. doi:10.1177/1367493516642744
• Çamur, Z. (2017). Hastanede yatan çocuğun bakımına ebeveyn katılımının ebeveyn memnuniyetine, ebeveyn ve çocuk anksiyetesine etkisi (Yüksek Lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Davidson, J.E., Jones, C., & Bienvenu, O.J. (2012). Family response to critical illness: Postintensive care syndrome–family. Critical Care Medicine, 40(2), 618-624. doi:10.1097/CCM.0b013e318236ebf9
• Dennis, C., Baxter, P., Ploeg, J., & Blatz, S. (2017). Models of partnership within family-centred care in the acute paediatric setting: A discussion paper. Journal of Advanced Nursing, 73(2), 361-374. doi:10.1111/jan.13178
• Dionigi, A., Sangiorgi, D., & Flangini, R. (2014). Clown intervention to reduce preoperative anxiety in children and parents: A randomized controlled trial. Journal of Health Psychology, 19(3), 369-380. doi:10.1177/1359105312471567
• Doupnik, S.K., Hill, D., Palakshappa, D., Worsley, D., Bae, H., Shaik, A., … Feudtner, C. (2017). Parent coping support interventions during acute pediatric hospitalizations: A meta-analysis. Pediatrics, 140(3), e20164171. doi:10.1542/peds.2016-4171
• Er, M. (2006). Çocuk, hastalık, anne-babalar ve kardeşler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49(2), 155-168.
• Ford, K., Dickinson, A., Water, T., Campbell, S., Bray, L., & Carter, B. (2018). Child centred care: Challenging assumptions and repositioning children and young people. Journal of Pediatric Nursing, 43, e39-43. doi:10.1016/j.pedn.2018.08.012
• Franck, L.S., Mcquillan, A., Wray, J., Grocott, M.P.W., & Goldman, A. (2010). Parent stress levels during children’s hospital recovery after congenital heart surgery. Pediatric Cardiology, 31, 961-968. doi:10.1007/s00246-010-9726-5
• Franck, L.S., Wray, J., Gay, C., Dearmun, A.K., Lee, K., & Cooper, B.A. (2015). Predictors of parent post-traumatic stress symptoms after child hospitalization on general pediatric wards: A prospective cohort study. International Journal of Nursing Studies, 52(1), 10-21. doi:10.1016/j.ijnurstu.2014.06.011
• Gültekin, G., ve Baran, G. (2005). Hastalık ve çocuk. Aile ve Toplum, 7(2), 1-8.
• Geçkil, E., Çetinkaya, Ş., Cabar, D. (2018). Çocuklarda kas-iskelet sistemi hastalıkları, yaralanmaları ve hemşirelik bakımı. Z. Conk, Z. Başbakkal, H. Bal Yılmaz, B. Bolışık (Ed.) Pediatri hemşireliği içinde (s. 695-736). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Hall, E., Saxe, G., Stoddard, F., Kaplow, J., Koenen, K., Chawla, N., … King, D. (2006). Posttraumatic stress symptoms in parents of children with acute burns. Journal of Pediatric Psychology, 31(4), 403-412. doi:10.1093/jpepsy/jsj016
• Hill, D.L., Carroll, K.W., Synder, K J.G., Mascarenhas, M., Erlichman, J., Patterson, C.A., … Feudtner, C. (2018). Development and pilot testing of a coping kit for parents of hospitalized children. Academic Pediatrics, 30(20), 1-10. doi:10.1016/j.acap.2018.11.001
• Hoekstra-Weebers, J.E.H.M., Wijnberg-Williams, B.J., Jaspers, J.P.C., Kamps, W.A., & van de Wiel, H. B. M. (2012). Coping and its effect on psychological distress of parents of pediatric cancer patients: A longitudinal prospective study. Psycho-Oncology, 21(8), 903-911. doi:10.1002/pon.1987
• Kassam-Adams, N., Fleisher, C.L., & Winston, F.K. (2009). Acute stress disorder and posttraumatic stress disorder in parents of injured children. Journal of Traumatic Stress, 22(4), 294-302. doi:10.1002/jts.20424
• Kavuncuoğlu, S., Altuncu, E., Baysoy, N., Arduç, A., Alparslan, S., Hanedan, S., … Yıldız Aldemir, E. (2011). Prematürelerde yaşamın ilk yılında yeniden hastaneye yatış sıklığı ve nedenleri. Türkiye Klinikleri Pediatri Dergisi, 20(2), 104-112.
• Kross, E. K., Engelberg, R. A., Gries, C. J., Nielsen, E. L., Zatzick, D., & Curtis, J. R. (2011). ICU care associated with symptoms of depression and posttraumatic stress disorder among family members of patients who die in the ICI. Chest, 139(4), 795-801. doi:10.1378/chest.10-0652
• Lefkowitz, D.S., Baxt, C., & Evans, J.R. (2010). Prevalence and correlates of posttraumatic stress and postpartum depression in parents of ınfants in the neonatal intensive care unit (NICU). Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 17(3), 230-237. doi:10.1007/s10880-010-9202-7
• Marsac, M.L., Hildenbrand, A.K., Kohser, K.L., Winston, F.K., Kassam-Adams, N., & Li, Y. (2013). Preventing posttraumatic stress following pediatric injury: A randomized controlled trial of a web-based psycho-educational intervention for parents. Journal of Pediatric Psychology, 38(10), 1101-1111. doi:10.1093/jpepsy/jst053
• Muscara, F., McCarthy, M.C., Woolf, C., Hearps, S. J. C., Burke, K., & Anderson, V.A. (2015). Early psychological reactions in parents of children with a life threatening illness within a pediatric hospital setting. European Psychiatry, 30(5), 555-561. doi:10.1016/j.eurpsy.2014.12.008
• Power, N., & Franck, L. (2008). Parent participation in the care of hospitalized children: A systematic review. Journal of Advanced Nursing, 62(6), 622-641. doi:10.1111/j.1365-2648.2008.04643.x
• Rybojad, B., Aftyka, A., & Samardakiewicz, M. (2018). Factor analysis and validity of the Polish version of the Peritraumatic Distress Inventory in mothers of seriously ill children. Journal of Clinical Nursing, 27(21), 3945-3952. doi:10.1111/jocn.14597
• Santacroce, S. J. (2003). Parental uncertainty and posttraumatic stress in serious childhood illness. Journal of Nursing Scholarship, 35(1), 45-51. doi:10.1111/j.1547-5069.2003.00045.x.
• Segre, L.S., Chuffo-Siewert, R., Brock, R.L., & O’Hara, M.W. (2013). Emotional distress in mothers of preterm hospitalized infants: A feasibility trial of nurse-delivered treatment. Journal of Perinatology, 33(12), 924-928. doi:10.1038/jp.2013.93
• Shaw, R.J., Bernard, R.S., De Blois, T., Ikuta, L. M., Ginzburg, K., & Koopman, C. (2009). The relationship between acute stress disorder and posttraumatic stress disorder in the neonatal intensive care unit. Psychosomatics, 50(2), 131-137. doi:10.1176/appi.psy.50.2.131
• Shears, D., Nadel, S., Gledhill, J., & Garralda, M. E. (2005). Short-term psychiatric adjustment of children and their parents following meningococcal disease. Pediatric Critical Care Medicine, 6(1), 39-43. doi:10.1097/01.PCC.0000144705.81825.EE
• Siegel, M. D., Hayes, E., Vanderwerker, L.C., Loseth, D.B., & Prigerson, H.G. (2008). Psychiatric illness in the next of kin of patients who die in the intensive care unit. Critical Care Medicine, 36(6), 1722-1728. doi:10.1097/CCM.0b013e318174da72
• Smit, E. (2000). Maternal stress during hospitalization of the adopted child. MCN: The American Journal of Maternal/Child Nursing, 25(1), 37-42. doi:10.1097/00005721-200001000-00008
• Soykan, Ç. (2000). Krize müdahale ilkeleri çerçevesinde yas ve yasa müdahele. I. Sayıl, O. Berksun, R. Palabıyıkoğlu (Ed.) Kriz ve krize müdahele içinde (s. 123-124). Ankara: Damla Matbaacılık Reklamcılık ve Yayıncılık Ltd. Şti.
• Tak, Y.R., & McCubbin, M. (2002). Family stress, perceived social support and coping following the diagnosis of a child’s congenital heart disease. Journal of Advanced Nursing, 39(2), 190-198. doi:10.1046/j.1365-2648.2002.02259.x
• Thompson, E.J., Anderson, V.A., Hearps, S.J.C., McCarthy, M.C., Mihalopoulos, C., Nicholson, J.M., … Muscara, F. (2017). Posttraumatic stress symptom severity and health service utilization in trauma-exposed parents. Journal of Health Psychology, 36(8), 779-786. doi:10.1037/hea0000476
• Toros, F., Tot, Ş., ve Düzovalı, Ö. (2002). Kronik hastalığı olan çocuklar, anne ve babalarındaki depresyon ve anksiyete düzeyleri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 5(4), 240-247.
• Yavaş Çelik, M. (2018). Çocuk hastalarda aile merkezli bakım ve hemşirelik. Sağlık ve Toplum, 28(1), 26-31.
• Yıldırım Sarı, H. (2018). Engelli çocukların hemşirelik bakımı. Z. Conk, Z. Başbakkal, H. Bal Yılmaz, B. Bolışık (Ed.) Pediatri hemşireliği içinde (s. 865-880). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Yılmaz, Ö. E., ve Gözen, D. (2019). Pediatri hemşireliğinde aile merkezli bakımın önemi ve bakım kalitesini geliştirmedeki değeri. E. Geçkil (Ed.), Pediatri hemşireliğinde aile merkezli bakım içinde (s. 5-11). Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Yi-Frazier, J. P., Fladeboe, K., Klein, V., Eaton, L., Wharton, C., McCauley, E., & Rosenberg, A. R. (2017). Promoting resilience in stress management for parents (PRISM-P): An intervention for caregivers of youth with serious illness. Families, Systems and Health, 35(3), 341-351. doi:10.1037/fsh0000281
• Yüzer, S., Yiğit, R., ve Taşdelen, B. (2006). Çocuğu hastanede yatan annelerin aldığı sosyal destek ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(4), 54-62.