Isparta’da Hat Sanatının Cami Örnekleri Üzerinden İncelenmesi

Year 2020, , 711 - 728, 31.12.2020

Yunus Emre Çelik

https://doi.org/10.21602/sduarte.809280

Abstract

İslam sanatının önemli bir kolu olan hüsn-i hat; kitap sanatları içinde sayılmakla birlikte, İslam mimarisinde de mühim bir tezyin unsuru olarak karşımıza çıkar. Levha şeklinde yahut doğrudan duvara nakşedilmiş surette medreseler, hanlar hatta meskenlerde görülen hat sanatı, en zengin kullanımını camilerde bulmuştur. Tarih içinde cami tezyinatında kullanılan yazılar, usta hattatlar tarafından nakşedileceği camiye özel olarak tasarlanmış ve yazılmıştır. Ancak estetik hassasiyetin zayıf olduğu mahallerde yazı, sanat hüviyetinden uzaklaştırılmış, kitsch seviyesinde örnekler meydana gelmiştir. Isparta ili merkezinde bulunan tarihi camiler özelinde hat sanatının mimari tezyin unsuru olarak kullanımı incelendiğinde, merkezi camilerde dahi ciddi noksanlar görülmektedir. Araştırmada; camiler üzerinde saha çalışması yapılmış, söz konusu binalarda bulunan yazılar estetik ve anatomik olarak tetkik edilmeye gayret edilmiştir. Tarihi perspektif içerisinde mevcut noksanların durumu ele alınarak aynı hataların tekrar etmemesi için tavsiyelerde bulunulmuştur. Bir diğer nokta olarak; sanatın gerektirdiği uzmanlık düsturunun göz ardı edilmesinin, şehir ve medeniyet esasları özelinde sonuçları ele alınmıştır.

Keywords

Hat Sanatı, Isparta, Mimari, Tezyinat

References

• 1. Alparslan, A. (2016). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, 5. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• 2. Arseven, C. E. (1973). Türk Sanatı, İstanbul: Cem Yayınevi.
• 3. Baltacıoğlu, I. H. (1971). Türk Plastik Sanatları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• 4. Böcüzade, S. S. (2012). Isparta Tarihi, Isparta: Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• 5. Demirci, D. (2011). Isparta Evleri, Isparta: Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• 6. Dere, Ö. F. (2009). Hattat Hafız Osman Efendi, İstanbul: Korpus Yayınları.
• 7. Komisyon (2009). Isparta Kültür Envanteri (1), Isparta: Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• 8. Kuran, A. (1988). “Mimar Sinan’ın Camileri”, Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, 2. cilt. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• 9. Özönder, H. (2003). Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü, Konya: Sebat Ofset Matbaacılık.
• 10. Rado, Ş. (tarihsiz). Türk Hattatlar, İstanbul: Yayın Matbaacılık Tic. Ltd. Şti.
• 11. Sai Mustafa Çelebi (2003). Yapılar Kitabı, İstanbul: K Kitaplığı.
• 12. Serin M. (2007). Hattat Şeyh Hamdullah, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• 13. Subaşı, M. H. (1987). Yazıya Giriş, İstanbul: Dersaadet Yayınları.
• 14. Tüfekçioğlu, A. (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarîsinde Yazı, 1. Baskı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• 15. Yazır, M. B. (1981). Medeniyet Aleminde Yazı ve İslam Medeniyetinde Kalem Güzeli, Cilt 1-2, Ankara: DİB yayınları.
• 16. Yazır, M. B. (1989). Medeniyet Aleminde Yazı ve İslam Medeniyetinde Kalem Güzeli, Cilt 3, Ankara: DİB yayınları.
• 17. Açıkgözoğlu, A. S. (2012). “Türk Mimarisinde Hat Sanatı”, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, s. 181-197.
• 18. Alparslan, A. (2012). “İslam Yazıları”, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, s. 27-44.
• 19. Alparslan, A. (1993). “Celî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 7, s. 265-267.
• 20. Alparslan, A. (2002). “Kitâbe”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 26, s. 76-81.
• 21. Berk, S. (2007). “Rakım Efendi, Mustafa”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 34, s. 428-429.
• 22. Derman, M. U. (2010). “Ta’lik”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 39, s. 507-508.
• 23. Emecen, F. (1999). “Isparta”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 19, s. 194-200.
• 24. Kofoğlu, S. (1997). “Hamîdoğulları”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 15, s. 471-476.
• 25. Serin, M. (2013). “Yâkût el-Musta’sımî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 43, s. 291-293.
• 26. Serin, M. ve Zennun, Y. (2002). “Kûfî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 26, s. 342-345.
• 27. ÇOK, B. (2010). Isparta ve İlçeleri Camii Süslemeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• 28. Karademir, M. (2016). “Mimar Sinan Dönemi Camilerinde Taçkapı Tasarımı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya: SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Sayı 40, s. 299-314.
• 29. Berk, S. (2009). “Celî Sülüs Bir Hat Levhasının Hazırlanış Safhaları”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla IX. Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğler, 13-15 Mayıs 2005, İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, s. 422-431.
• 30. “Mehmed Hilmi Efendi”, https://www.ketebe.org/en/artist/mehmed-hilmi-efendi-573, Erişim tarihi: 10.09.2020.
• 31. “Mehmed Hilmi Efendi”, https://www.ketebe.org/sanatkar/mehmed-hilmi-efendi-832, Erişim tarihi: 10.09.2020.