Osmanlı Dönemi Mimari Eserlerindeki Celi Sülüs Yazılarda Tetâbuk

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 24, 425 - 441, 31.12.2019

Berrin Yapar Ünal

https://doi.org/10.21602/sduarte.627851

Cited By: 1

Öz

Hat sanatındaki her bir yazı çeşidinin kendine ait
farklı bir anatomik yapısı vardır. Alfabenin birimi olan harfler bu yapının en
önemli unsurudur çünkü harflerin anatomileriyle yazı oluşmaktadır. Her harf
şekil itibariyle ölçü, form, oran ve orantı bakımından farklılık içerse de temelde
morfolojik olarak diğer harflerle benzer yapılara sahiptir. Hat sanatında
farklı harf ve kelimelerin benzer kısımlarının yazıda denk gelmesi ya da denk
getirilerek ortak kullanılmasına tetâbuk denir. Yazıda tetâbuk örnekleri
levhalarda, mezar taşlarında ve mimari eserlerde cami, mescit, imaret, türbe
gibi yapıların üzerinde mermer, taş, çini ve kalemişi uygulamalarında
görülmektedir. Bu makalede Osmanlı Dönemi mimari eserlerinde bulunan
yazılardaki tetâbuk örnekleri tespit edilerek, örneklerle değerlendirilecektir.
Ayrıca tespit edilen tetâbuklu harfler çizilerek tablo haline getirilecek,
bulundukları yapı, yazıların yapıdaki konumu, uygulama şekli ve hattatı
hakkında bilgi verilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Hat Sanatı, Tetâbuk, Mimari

Kaynakça

• Açıkgözoğlu, A. S. (2015), “Türk Mimarisinde Hat Sanatı”, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, s.181-197
• Alparslan, A. (1976-1977). “Mimari Yapıların Yazı Sanatı Bakımından Önemi”, Boğaziçi Üniversitesi (Beşeri Bilimler) Dergisi, c. IV-V, s. 1- 14
• Alparslan, A. (2004). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayını.
• Dumlupınar, Z. (2018). “Topkapı Sarayı Harem Dairesi 17. Yüzyıl Çinileri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:6, Sayı:81, s.300-310.
• Gününç, F. (2015). “Anadolu Selçuklu Dönemi Celî Sülüs Yazısının Beylik Dönemine Etkileri”, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, s. 47-57.
• Hakkâkzâde, M. H. (1986). Mizânü’l-hatt, Haz. Abdülkadir Dedeoğlu, İstanbul: Osmanlı Yayınevi.
• Tüfekçioğlu, A. (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayını.
• Özkafa, F. (2008). İstanbul Selâtin Camilerinin Kuşak Yazıları” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi SBE Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Yazır, M. B. (1981). Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli I-II, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.
• Yazır, M. B. (1989). Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli III, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.