Görsel İmgeler ve Karikatürler Arakesitinde “Ankara Construit”

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 30, 1521 - 1549, 31.12.2022

Deniz Dokgöz

https://doi.org/10.21602/sduarte.1182488

Öz

Ankara’nın yeni başkent ilan edilmesi, kentin mekânsal planlama ve tasarım sürecini de belirlemiştir. Genç Cumhuriyet, Osmanlı’dan miras kalan ve geleneksel mekan kurgusunun hakim olduğu kent dokusuna karşı modern bir ülke yaratma çalışmalarına paralel olarak planlı bir başkent yaratma ülküsü ile işe başlamıştır. Ankara’da başlayan ve Cumhuriyet ideolojisinin modernleşme projesi kapsamında çağdaş bir kent kurmayı hedefleyen bu çalışmalar bir propaganda çerçevesinde tüm dünyaya duyurulmuştur. La Turquie Kemaliste resmi yayını üzerinden aktarılan bu propaganda ile ülkenin devrimler ışığında modernleşme hamleleri yankılanmaya başlamış, “Ankara Construit” sloganı ile de lanse edilen görsel kültür amaçlı propaganda modernist dilde tasarlanan kamu yapıları ile öne çıkmıştır. Dönem içerisinde propaganda amaçlı yayınlanan yayınlar dışında modernleşme hareketlerini topluma tanıtma amaçlı popüler yayınlar da Cumhuriyet’in modernleşme hareketlerinin toplum bazında yaygınlaşmasını ilke edinen yayınlardır. Yayın yelpazesinde döneme eleştirel gözle bakan ve bunu örtük de olsa başarabilen tek yayın türü ise dönemin mizah dergileri olmuştur. Mizah dergilerinde yer alan ve muhalif kimlikleri ile ön plana çıkan karikatürler üzerinden gerçekleştirilecek bir okuma ise resmi yayınlar üzerinden gerçekleştirilen tarih yazımına sivil yayınlar üzerinden farklı bir perspektif sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Karikatür, Görsel İmge, Ankara Construit

Kaynakça

• Akçura, G. (2012). “La Turquie Kémaliste’in Öyküsü”, Bugünün Bilgileriyle Kemal’in Türkiye’si, Ed. Nilgün Uysal ve Serra Tüzün, İstanbul: Boyut Yayıncılık, s. 10-13.
• Alsaç, Ü. (1992). Türk mimarlığı, 1. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Apaydın, G. E. (2007). “Kenardalığın Suç Ortakları: Cinsellik ve Beden”, Çizgili Kenar Notları, 1. Basım, Ed Levent Cantek, 1. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları, s.147-157.
• Aslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938, 1. Basım, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Batur, A. (2007). “Modern Olmak: Bir Cumhuriyet Mimarlığı Arayışı.”, Modern Türk Mimarlığı, 1. Basım, Ed. Renata Holod, Ahmet Evin, ve Süha Özkan, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası, s.71-96.
• Bertaux, S. (2006). Ulusu Tasarlamak, 1. Basım, Çev. Ceyda Eldem, Leyla Basmacı, Fırat Bozçalı, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür, 1. Basım, Çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2005). Türk Mimari Kültüründe Modernizm: Genel Bir Bakış, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, 3. Basım, Ed. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba, İstanbul; Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 118-135.
• Bozkurt, B. (2011). “Türkiye’de “Milli Şef” Dönemi CHP Politikalarının Eğitim Sistemine Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme”, Belgi, Sayı 2, s. 183-204.
• Brummett, P. (2003). İkinci Meşrutiyet Basınında İmge ve Emperyalizm 1908-1911, 1. Basım, Çev. Ayşen Anadol, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cengizkan, A. (2002). Modernin Saati. Ankara: Boyut Yayın Grubu
• Cengizkan, A. (2004). Ankara’nın İlk Planı 1924-25 Lörcher Planı. Ankara: Arkadaş Yayıncılık
• Eldem, S. H. (1973). “Elli Yıllık Cumhuriyet Mimarlığı”. Mimarlık, Sayı 11-12, s. 5-11.
• Karacan, Ö. (2005). Atatürk Döneminde Yapılan Karayolları, Barajlar ve Limanlar (1923-1938). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kortan, E. (2014). Ankara 1939-1945 II. Dünya Harbinin Gölgesinde. İstanbul: Boyut Yayıncılık
• Niyazioğlu, M. S. (2016). İroni ve Gerilim, Ankara: VEKAM Yayın.
• Oral, T. (1998). Yaza Çize, İstanbul: İris Yayınları.
• Rabinow, R., (1984). “Michel Foucault ile Söyleşi: Mekan, Bilgi ve Erk”, Çev. Mehmet Adam, Mimarlık, Sayı: 206, s.13.
• Sarıoğlu, M. (2001). “Ankara” Bir Modernleşme Öyküsü (1919-1945). 1. Basım, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Sözen, M. (1996). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Şenyapılı, Ö. (2003). Neyi, Neden, Nasıl Anlatıyor Karikatür Kim, Niye Çiziyor!?, 1. Basım, Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık.
• Tanyeli, U. (2012). “La Turquie Kémaliste’in Öyküsü”, La Turquie Kémaliste Penceresinden Bugünün Kentine ve Mimarlığa Bakmak, Ed. Nilgün Uysal ve Serra Tüzün, İstanbul: Boyut Yayıncılık, s.208-215.
• Tekeli, İ. (2007). “Türkiye’de Mimarlığın Gelişiminin Toplumsal Bağlamı”, Modern Türk Mimarlığı, 1. Basım, Ed. Renata Holod, Ahmet Evin, ve Süha Özkan, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası, s.15-36.
• Tankut, G. (2001). “Bir Başkentin İmarı, Ankara İmar Planı Uygulamasının 1929-1929 Arasında Dikkat çeken Verileri”, Tarih İçinde Ankara II, Ed: Yıldırım Yavuz. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, s.9-17.
• Topuz, H. (1986). İletişimde Karikatür ve Toplum, 1. Basım, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Uluskan, S. B. (2007). “Atatürk Döneminde İstanbul’un İmarı ve Henri Prost Planının Basındaki Yankıları (1936-1939)”, Erdem, 16 (48) , s.109-156 .
• Yavuz, Y. (1992). Ankara’da Cumhuriyet Dönemi Mimarisi, 1. Basım, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları