Cari Açık ve Bütçe Açığını Etkileyen Faktörlerin Nedensellik İlişkilerinin Diyagram Yoluyla Gösterimi: Türkiye Örneği

Yıl 2013, Cilt: 18 Sayı: 1, 405 - 416, 01.03.2013

  Uzman Dr.şeyma Çalışkan Çavdar Şeyma Çalışkan Çavdar Yrd.Doç.Dr.Filiz Karaman

Öz

In developing countries such as Turkey, long term current account deficits and budget deficits can cause chronic and structural problems in economy. Current account deficits in Turkey are interpreted according to different points of view. According to the first, current account deficits are caused by the increase in demand, in consequence of the overgrowth experienced after the 2001 crisis. The second point of view sees current account deficits as the result of the overvalued domestic currency in consequence of high rates of interest. Budget deficits on the other hand generally occur from public revenues being lower than public expenditures. With the present study prepared in this frame, it was aimed to contribute to economic policy makers in terms of econometrically modeling the direction and magnitude of the variables affecting budget and current deficits and the effects of the internal and external shocks in Turkey on the economy. In this context, in the study macroeconomic variables were displayed in diagrams and the relations between them were visualized by on the basis of the Granger causality test results applied for the period from 1998:Q1 to 2009:Q3

Anahtar Kelimeler

Budget deficit, current deficit, Turkish economy, Granger causality, stationary

CARİ AÇIK VE BÜTÇE AÇIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN NEDENSELLİK İLİŞKİLERİNİN DİYAGRAM YOLUYLA GÖSTERİMİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Öz

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde uzun süreli cari işlem açıkları ve bütçe açıkları ekonomide kronik ve yapısal sorunlara neden olabilmektedir. Türkiye’de cari işlem açıkları iki farklı görüşte değerlendirilmektedir. İlk görüşe göre, 2001 krizinden sonra yaşanan aşırı büyümenin sonucunda ortaya çıkan talep artışından kaynaklanmaktadır. İkinci görüşe göre ise yüksek faiz oranları neticesinde aşırı değerlenmiş yerli paranın sonucu ortaya çıkmaktadır. Bütçe açıkları ise genel olarak kamu gelirlerinin kamu harcamalarından daha az olması neticesinde oluşmaktadır. Bu çerçevede hazırlanan çalışma ile Türkiye’de iç ve dış şokların, ekonomiye etkilerinin; cari açık ve bütçe açıklarını etkileyen değişkenlerin yönü ve boyutunun ekonometrik olarak modellenmesi ve iktisat politikası yapımcılarına katkıda bulunmak hedeflenmiştir. Çalışma bu bağlamda; makroekonomik değişkenleri 1998:Q1-2009:Q3 dönemi için Granger nedensellik test sonuçlarını diyagram haline getirerek, değişkenler arası ilişkiler görselleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bütçe Açıkları, Cari açık, Türkiye ekonomisi, Granger Nedensellik, Durağanlık

Kaynakça

• 1. AKBOSTANCI, Elif ve Gþl İpek Tuné, ( 2002), ››Turkish Twin Deficits: An Error Correction Model of Trade Balanceœœ, METU-ERC Working Papers in Economics, 01/06.
• 2. ALEXİUS Annika ve Mikael Carlsson, (2002), Measures of Technology and the Business Cyclež, National Bureau of Economic Research, Newyork, Working Paper:5856, Mayıs .
• 3. BARSKY, Robert B., Gregory Mankiw, Stephen P. Zeldes, (1986), Ricardian Consumers With Keynesian Propensitiesž, American Economic Rewiev, Vol: 76(4), September, s.676- 691.
• 4. BABAOĞLU, Barış, (2005),Tþrkiye'de Cari İşlemler Dengesi Sþrdþrþlebilirliği, T.C Merkez Bankası Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
• 5. BECKER, Torbjørn, (1997), An Investigation of Ricardian Equivalance in A Common Trends Modelž, Journal of Monetary Economics,Vol: 39, s.405-431.
• 6. BEVERİDGE Stephen. ve Charles Nelson, (1981), A New Approach to Decomposition of Economic Time series into Permanent and Transitory Components with Particular Attention to Measurement of the Business Cyclež, Journal of Monetary Economics.
• 7. BERNHEIM, B.Douglas, (1987), Ricardian Equivalence: An evaluationof Theory and Evidencež, NBER Macroeconomics Annual 2,s.263-304.
• 8. BLANCHARD, Olivier, Robert Chouroqui, John P. Hagemann, Nicola Sartor., (1990), The Sustainability of Fiscal Policy: New Answers to an Old Question, OECD Economic Studies, No: 15, Autumn, s. 10.
• 9. BLANCHARD, Oliver J. ve Danny Quah, (1989), The Dynamic Effects of Aggregate Demand and Supply Disturbancesž, American Economic Review,Vol. 79 No.4, Eylþl.
• 10. BLEJER, Mario ve Adrienne Cheasty, (1991), The Measurement of Fiscal Deficits: Analytical and Methodologycal Issuesž, Journal of Economic Literature, December, s.1657.
• 11. BOZKURT, Hilal, (2007), Zaman Serileri Analizi, Ekin Kitabevi, s.92
• 12. DOMAR, Evsey D.,(1944), The Burden of Dept and National Incomež, American Economic Review, 34, s. 798-827.
• 13. ENDERS, Walter. ve Lee B.Soo, (1990), Current Account and Budget Deficits: Twins or Distant Cousins? ž, Review of Economics and Statistics, 72/3, s.373-381.
• 14. ERDOĞAN, Seyfettin ve Hilal Bozkurt, (2009), Tþrkiyeœde Cari Aéığın Belirleyicileri: M-GARCH Modelleri İle Bir İnceleme ž, Maliye Finans Yazıları, 23-84, s.135-182.
• 15. EUN, Cheol S. ve Bruce G Resnick, (2004) ,International Financial Management, McGraw Hill. ABD, s.73.
• 16. FRANCİS, Neville. R., Michael T. Owyang ve Athena T. Theodorou, (2003), The Use of Long-Run Restrictions for the Identification of Technology Shocksž , Federal Reserve Bank of St.Louis Review, Volume 85, Number 6.
• 17. FREUND, Caroline ve Frank Warnock, (2005), Current Account Deficit in Industrial Countries: The Bigger They Are, The Harder They Fall?ž, NBER Working Paper Series, in R. Clarida (ed) G7 Current Account Imbalances: Sustainability and Adjustment. University of Chicago Press,s 133-162.
• 18. http://www.nber.org/chapters/c0130 (erişim:11.11.2011)
• 19. GARTNER, Manfred, (2003), Macro Economics, Prentice Hall, A.B.D., s.15.
• 20. GALİ, Jordi , (1999), Technology, Employment and the Business Cycle: Do Technology Shocks Explain Aggregate Fluctuations? ž , American Economic Review,Vol. 89 No.1, Mart.
• 21. GRANGER, Clive W.J., Paul Newbold, (1986), Forecasting Economic Time Series,Economic Theory,Econometrics and Mathematical Economics, New York, Harcourt Brace Jovanovich, Secon Edition, 1986.
• 22. GÖKTAŞ YILMAZ, Özlem, (2005), Tþrkiye Ekonomisinde Bþyþme ile İşsizlik Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi ž, İ.İ.B.F. Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı:2,s.14 (http://eidergisi.istanbul.edu.tr /sayı2/iueis2m4.pdf) (Erişim:12.12.2011)
• 23. IŞIĞIÑOK, Erkan, (1994), Zaman Serilerinde Nedensellik Çözümlemesi, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa.
• 24. İŞYAR, Yþksel,(1994), Ekonometrik Modeller, Bursa:1994,s.560-561.
• 25. ROMER, David, (2001), Advanced Macro Economics, Mc GrawHill, s. 532.
• 26. SARGENT, Thomas ve Neil Wallace, (1981),  Some Unpleasant Monetarist Arithmeticž, Federal Reserv of Minneapolis Quarterly Review, s. 1-17.
• 27. TELATAR, Erdiné, (2011),  Tþrkiyeœde Cari Aéık Belirleyicileri ve Cari Aéık- Krediler İlişkisiž, Bankacılar Dergisi, Sayı:78, s.22-34.
• 28. YILMAZ, Ahmet, Togan Karataş, (2009), Tþrkiye Ekonomisinde 2001 Yılı Sonrası Sþreéte Cari İşlemler Aéığının Nedenleri Üzerine Bir İncelemež, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi,Cilt:XXVII, Sayı:II,ss.69-96. http://iibf.marmara.edu.tr/dosya/fakulte/iibfdergi_ 2009_2/a.yilmaz-t.karatas. pdf (Erişim:09.12.2011).