Osmanlı İmparatorluğu'ndan Modern Türkiye'ye Yöneten-Yönetilen İlişkilerinin Gelişimi

Yıl 2010, Cilt: 15 Sayı: 3, 227 - 249, 01.09.2010

  Yrd.Doç.Dr.Mehmet Göküş

Öz

Anahtar Kelimeler

-

OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDAN MODERN TÜRKİYE’YE YÖNETEN-YÖNETİLEN İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ

Öz

Osmanlıdan günümüze yöneten-yönetilen ilişkilerinin gelişimi bir çok kritik aşamalardan geçmiştir. Günümüz Türkiye’sindeki yöneten ve yönetilenler arasındaki sorunlu ilişkilerin köklerinde de Osmanlıdan günümüze ülkemizin yaşadığı modernleşme süreciyle yakından ilişkili olduğu iddia edilebilir. Erken dönemlerde Osmanlı İmparatorluğu’nda halkı bir emanet olarak kabul edip onları korumayı, kollamayı ve hoş tutmayı önemli bir görev olarak algılayan yönetim anlayışından, zaman içerisinde halkı ezen, soyan, horlayan ve tepeden bakan bir yönetim anlayışına geçilmiştir. Bir anlamda kerim devlet anlayışı yerine baskıcı bir geleneğe bırakmıştır. Bu durum yöneten yönetilen ilişkilerinde bir çok sorunun gündeme gelmesine yol açmıştır. Cumhuriyet döneminin yeni siyasi elitleri ülkedeki kamu yönetimini yeniden yapılandırmak ve yeni bir anlayış geliştirmek için aşırı gayret göstermelerine rağmen, yöneten-yönetilen ilişkilerinde ortaya çıkan sorunlara köklü çözümler getirmekte çok zorlanmışlardır. Bu nedenle ülkemizde yöneten-yönetilen ilişkileri genel olarak olumsuz bir seyir izlemiş ve şikayet konusu olmuştur. Bu olumsuzluğun temelinde ise tepeden inme yönetim yaklaşımının geleneksel hale gelmesinin yanında, yönetime bürokratların hakim olması nedeniyle halkın beklentilerine duyarsız kalması yatmıştır. Bu çalışmada yöneten-yönetilen ilişkilerinde ortaya çıkan sorunların pek çoğunun tarihsel temellere dayandığı düşünülerek tarihsel süreç içerisinde bu ilişkiler irdelenmeye çalışılmıştır. Osmanlı imparatorluğunun ilk yıllarında yöneten-yönetilen ilişkileri olumlu bir şekilde seyrederken daha sonra neden olumsuz bir seyir izlediğini, Cumhuriyet dönemi ile birlikte ortaya çıkan yeni devlet yapısının yöneten-yönetilen ilişkisine nasıl yansıdığını belirli dönem aralıkları esas alınarak (Tanzimat’a kadar, Tanzimat sonrası, Cumhuriyetin ilk yılları, Demokrat Parti Dönemi, 1960 ve 1980 yılları arası ve 1980 sonrası) incelemeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Yöneten, Yönetilen, Bürokrasi, İktidar, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• ARCAYÜREK,Cüneyt (1985), Bir İktidar-Bir İhtilal 1955-1960, Bilgi Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul
• BAŞGİL Ali Fuat (1966), 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, (Çev.: M.Ali Sebük ve İ.Hakkı Akın), Celtüt Matbaacılık, İstanbul.
• BAŞBAKANLIK(2010), Başbakanlık İletişim Merkezi(BİMER), http://www.basbakanlik.gov.tr/Forms/Bimer/pBimerMain.aspx (11.11.2010)
• CEM, Cemil (1975), "Türk Kamu Yönetimine Toplu Bir Bakış", Amme İdaresi Dergisi, Cilt 8, Sayı 4, ss.4-17.
• ÇADIRCI, Musa (1985), “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e ülke Yönetimi” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:1, İletişim Yayınları, İstanbul, ss.210-228.
• ÇAHA, Ömer (1994), “Osmanlıda Sivil Toplum”, A.Ü. SBF Dergisi, Yılmaz Gündal’a Armağan, ss.79-99.
• ÇAYLAK, Adem (1998), Osmanlıda Yöneten ve Yönetilen Bir Şerif Mardin Çözümlemesi, Vadi Yayınları, Ankara.
• ÇEVİK, Hasan Hüseyin (2004), “Türkiye’de Kamu Yönetimi Başarısızlığına Teorik Bir Yaklaşım” A.Ü., SBF Dergisi, Cilt 59, Sayı 3, Ankara, ss.43-78.
• DPT (1963), Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıllık), DPT Yayını, Ankara.
• DPT (1967), İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT Yayını, Ankara.
• DPT (1972), Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT Yayını, Ankara.
• DPT (1979), Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT Yayını, Ankara.
• DPT (1984), Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT Yayını, Ankara.
• DPT (1989), Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT Yayını, Ankara.
• DPT (1995), Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT Yayını, Ankara.
• DPT (2000), Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT Yayını, Ankara.
• DPT (2006), Dokuzuncu Kalkınma Planı, DPT Yayını, Ankara.
• EROĞUL, Cem (1990), Demokrat Parti Tarihi İdeolojisi, 2. Baskı, İmge Kitapevi, Ankara.
• ERYILMAZ, Bilal (1992), Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, İşaret Yayınları, İstanbul.
• ERYILMAZ, Bilal (1996), “Osmanlı devletinde İktidar Ve Muhalefet” Osmanlı Toplum Yapısı Üzerine Derleme, Sebat Ofset Matbaa, Konya, ss.71-81.
• ERYILMAZ, Bilal (1997), “Bürokrasi ve İktidar”, Yeni Türkiye, Sayı13., Yıl 3.,
• ERYILMAZ, Bilal (2008), Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık, Ankara.
• FINNDLEY, Carter V. (1985), “19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Bürokratik Gelişme”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 1, İletişim Yayınları, İstanbul, ss.259-262.
• GÖLE, Nilüfer (2000), “80 Sonrası Politik Kültür”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Derleyen, Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Alfa Yayınları, İstanbul, ss.425-434.
• HASANOĞLU, Mürteza (2002); Küreselleşmenin Devlet Yönetimine Etkileri, Türk İdare Dergisi, Sayı 434, Ankara, ss.171-186
• HEPER, Metin (1997), Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme, Boğaziçi Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• HEPER, Metin (1973), “Osmanlı Türk Devletinde Bürokrasinin Siyasal Rolü: Kamu Yönetimi Açısından Bazı Gözlemler”, Amme İdaresi Dergisi, Ankara,Cilt 6, Sayı 2, ss.29-40.
• HEPER, Metin (1977), Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme, Boğaziçi Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• HEPER, Metin (2006), Türkiye’de Devlet Geleneği, Doğu Batı Yayınları, İstanbul.
• İNALCIK, Halil (1958), “Osmanlı Padişahı”, A.Ü. SBF Dergisi, Cilt XIII, Sayı 4, Ankara, ss.68-79.
• İNALCIK, Halil (2000), Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• KALAYCIOĞLU, Ersin (2000), “1960 Sonrası Türk Politik Hayatına Bir Bakış: Demokrasi Neo-Potrimonyalizm ve İstikrar” Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Derleyen, Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Alfa Yayınları, İstanbul, ss.387-412.
• KARPAT, Kemal H .(1967), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul Matbaası, İstanbul.
• KAZANCI, Metin (2004), Kamuda ve Özel Kesimde Halkla İlişkiler, Beşinci Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• KAZANCI, Metin (2005), “Türklerde Devletle İlişkiler Üzerine Bazı Notlar” İletişim Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 1-2, Ankara, ss.5-40.
• KAZANCI, Metin (2006), “Osmanlıda Halkla İlişkiler”, S.Ü. İletişim Fakültesi, Selçuk İletişim Dergisi, Cilt 4, Sayı 3, Ankara , ss.5-20.
• KEYDER, Çağlar (1990), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, (Çev., Sabri Tekay),. 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KEYDER, Çağlar (1992), “Türk Demokrasisinin Ekonomi Politiği”, Geçiş Sürecinde Türkiye, Bilim Dizisi, Derleyen: İrvin Cemil Schich, ve E.Ahmet Tonak, Belge Yayınları, İstanbul.
• K0NGAR, Emre (2002), 21.Yüzyılda Türkiye, Otuzuncu Basım, Remzi Kitabevi, Ankara.
• KÖKER, Levent (1995), Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi, 3.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• MARDİN, Şerif (2000), “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Derleyen: Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Alfa Yayınları, İstanbul,ss.79-104.
• MARDİN, Şerif (1995), “19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti”, Türk Modernleşmesi Makaleler 4, Derleyen: Mümtaz’er
• Türköne ve Tuncay Önder, 4.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, ss.81- 101.
• MARDİN, Şerif (1995), “Osmanlı Bakış Açısından Hürriyet”, Türk Modernleşmesi Makaleler 4, Derleyen: Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, 4.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, ss.103-122.
• MARDİN, Şerif (1995), “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma”, Türk Modernleşmesi Makaleler 4, Derleyen: Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, 4.Baskı İletişim Yayınları, İstanbul, ss.21-79.
• MARDİN, Şerif (2002), “Yenileşme Dinamiğinin Temelleri Ve Atatürk” Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler 1, Derleyen: Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul, ss.203-239.
• ORTAYLI, İlber (1985), “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Yerel Yönetimler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:1,