Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerinde Bir Uygulama

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 4, 466 - 474, 31.12.2020

Oğuzhan Yüksel , Vahit Yiğit

Öz

Amaç: Ağız ve diş hastalıkları dünyada en yaygın bulaşıcı olmayan hastalıklar arasında olup önemli küresel halk sağlığı sorunlarındandır. Bu araştırmanın amacı Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’na bağlı Ağız ve Diş Sağlığı Merkez (ADSM)’lerin 2014-2018 yılları arasındaki 5 yıllık zaman diliminde verimlilik düzeylerindeki değişiklikleri tespit etmektir. Materyal-Metot: Araştırmanın evrenini Türkiye’de bulunan, 2014-2018 yılları arasında faaliyetlerini aralıksız sürdürmüş, 2017 yılında 50 ve üzerinde ünit sayısı kapasitesine ulaşmış ADSM’ler oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem çekilmemiş, evrenin tamamına ulaşılmıştır. Araştırmada verimlilik düzeylerindeki değişiklikleri tespit etmek için Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi (ME) kullanılmıştır. Bulgular: ME analizi ile ADSM’lerin 2014-2018 döneminde %3,8 oranında toplam faktör verimliliği (TFV)’nin arttığı tespit edilmiştir. 2014-2015 dönemi hariç tüm dönemlerinde gözlenen teknolojik değişimdeki verimlilik artışlarının TFV’de de pozitif yönde bir değişim yaşanmasına sebep olduğu saptanmıştır. Teknolojik değişimde artış olması, merkezlerin üretim süreçlerinde yer alan girdi-çıktı bileşimlerinin olumlu sinyaller verdiğini göstermektedir. Ayrıca 2014-2015 yılları dışındaki diğer dönemlerde, teknik etkinlik değişiminde negatif yönde değişim olduğu gözlenmiştir. Sonuç: Verimlilik skorlarındaki her 1 birimlik yükselmenin ADSM’lerin performanslarına önemli katkılar vereceği düşünülmektedir. Bu nedenle Türkiye’de ADSM’lerin verimliliğinin artırılabilmesi için; insan gücü, sermaye, tıbbi teknoloji vb. kaynaklardan optimum yarar sağlanması, bölgeler arasındaki farklılıkların minimuma indirgenerek eşit duruma getirilmesi, kaynakların verimsiz kullanıldıkları sahalardan verimli kullanım alanlarına çekilmesi, israfın önlenerek gerekli planlamaların yapılmasıyla yetersiz olan çıktı seviyelerini artırmaya yönelik sağlık politikaları geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Ağız ve Diş Sağlığı, Etkinlik, Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi

Malmquist Total Factor Productivity Index: An Application in Oral and Dental Health Centers

Öz

Objective: Oral and dental diseases are among the most common non-communicable diseases in the world and are one of the major global public health problems. The aim of this research is to determine the changes in productivity levels of the Oral and Dental Health Centers (ODHC) of the Ministry of Health in Turkey in the 5-year period between 2014-2018. Material-Method: The universe of the research consists of ODHC in Turkey, which continued its activities continuously between 2014 and 2018 and reached the capacity of 50 units and more in 2017. In the study, the entire universe that had not been sampled was reached. The Malmquist Total Factor Productivity Index (MI) was used to detect changes in productivity levels in the study. Results: ME analysis found that ODHC's total factor productivity (TFP) increased by 3.8% in the period 2014-2018. Productivity increases in technological change observed in all periods except the 2014-2015 period also led to a positive change in TFP. The increase in technological change indicates that the input-output compositions in the production processes of the ODHCs give positive signals. Furthermore, in other periods other than 2014-2015, there has been a negative change in technical efficiency. Conclusions: Each 1-degree increase in efficiency scores will contribute significantly to the performance of ODHCs. Therefore, in order to increase the efficiency of ODHC in Turkey; manpower, capital, medical technology etc. health policies should be developed to increase the output levels that are insufficient by ensuring optimum benefits from resources, reducing the differences between regions to a minimum, withdrawing resources from areas where they are used inefficiently to areas where they are used efficiently, preventing waste and making the necessary plan.

Anahtar Kelimeler

Oral and Dental Health, Efficiency, Malmquist Total Factor Productivity Index

Kaynakça

• 1. WHO. Oral Health, Erişim Tarihi: 09.01.2020, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health. 2020.
• 2. Uğurluoğlu Ö, Çelik Y. Sağlık sistemleri performans ölçümü, önemi ve dünya sağlık örgütü yaklaşımı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2005; 8(1): 3–29.
• 3. Atasever M, Örnek M. Türki̇ye’de ağız ve di̇ş sağlığı hi̇zmetleri̇ ve çalışan sorunları anali̇zi̇. Sasam Enstitüsü Yayınları 2018; 4(12).
• 4. TDB. Dişhekimlerinin çalışma şekilleri kurumlarda ve il/ilçelerde 2018 yılı dağılımı. Ankara; 2019.
• 5. Şahin İ. Sağlık bakanlığı genel hastaneleri ve sağlık bakanlığına devredilen ssk genel hastanelerinin teknik verimliliklerinin karşılaştırmalı analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2008;11(1): 1-48.
• 6. Wang BB, Ozcan YA, Wan TTH, Harrison J. Trends in hospital efficiency among metropolitan markets. J Med Syst. 1999; 23(2): 83–97.
• 7. Yiğit V. Hastanelerde teknik verimlilik analizi : Kamu hastane birliklerinde bir uygulama. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2016; 7(2): 9-16.
• 8. Yiğit, V., Yiğit A. Üniversite hastanelerinin finansal sürdürülebilirliği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2016; 8(16): 253–73.
• 9. Yiğit, V., Esen H. Pabon lasso modeli ve veri zarflama analizi ile hastanelerde performans ölçümü. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2017;Online Fir: 1–7.
• 10. Tütek HH, Gümüşoğlu Ş, Özdemir A. Sayısal yöntemler: Yönetsel yaklaşımlar. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.; 2012.
• 11. Ozcan YA. Health care benchmarking and performance evaluation an assessment using Data Envelopment Analysis (DEA). International Series in Operations Research&Management Science. USA: Springer International Publishing; 2014.
• 12. Bağcı H. Kamu hastaneleri hizmet sunum performansının veri zarflama analizi ve Malmquist indeksi yöntemleriyle değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara; 2018.
• 13. Charnes A, Cooper W, Lewin AY, Seiford L. Data Envelopment Analysis: Theory, methodology and applications. New York: Springer Science Business Media, LLC; 1994.
• 14. Yu W, Ramanathan R. An assessment of operational efficiencies in The UK retail sector. Int J Retail Distrib Manag. 2008; 36(11): 861–82.
• 15. Cooper WW, Seiford LM, Tone K. Data envelopment analysis: A comprehensive text with models, applications, references and DEA-solver software. Second Edition. Springer Science&Business Media, New York, USA; 2007: 1–490.
• 16. Flokou A, Aletras V, Niakas D. A Window-dea based efficiency evaluation of the public hospital sector in greece during the 5-year economic crisis. PLoS One. 2017; 12(5): 1-26.
• 17. Fare R, Grosskopf S, Norris M, Zhang Z. American economic association productivity growth, technical progress and efficiency change in industrialized countries. Am Econ Assoc. 1994; 84(1): 66–83.
• 18. Buğan MF, Katılım bankaları ile konvansiyonel bankaların etkinliklerinin VZA ve Malmquist TFV endeksi ile karşılaştırılması. Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi; 2015.
• 19. Lorcu F. Veri zarflama analizi ile Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinin sağlık alanındaki etkinliklerinin değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sayısal Yöntemler Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. 2008.
• 20. Coelli T. A guide to DEAP version 2.1: A data envelopment analysis (computer) program. Vol. 08, CEPA Working Papers. Department of Econometrics University of New England Armidale, Australia; 1996.
• 21. Charalambous C, Maniadakis N, Polyzos N, Fragoulakis V, Theodorou M. The efficiency of the public dental services (PDS) in Cyprus and selected determinants. BMC Heal Serv Res 2013; 13 (420): 1–9.
• 22. Chen L, Bao W. A study of the production technology of the U.S. dental care industry-A non-parametric approach. 11th Int Conf Serv Syst Serv Manag ICSSSM 2014-Proceeding 2014; 1–6.
• 23. Özdemir Y. Türkiye’deki Sağlık Bakanlığı’na bağlı ağız ve diş sağlığı merkezlerinin veri zarflama analizi ile göreceli teknik verimliliklerinin ölçülmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Kurumları Yönetimi Programı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi; 2011.
• 24. Arslan B. Ağız diş sağlığı hastanelerinin (ADSH) veri zarflama analizi (VZA) yöntemiyle teknik verimliliklerinin ölçülmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hastane ve Sağlık Kuruluşları Yönetimi Programı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir; 2017.
• 25. Şahin B, İlgün G. Assessment of the efficiency of dental services in Turkey. Heal Policy Technol. 2018; 7(2): 173–81.
• 26. Yüksel O, Yiğit V. Ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin iller bazında teknik verimlilik analizi. Journal of Academic Value Studies (JAVStudies) 2019; 5(3): 312–23.
• 27. Yiğit A. Türkiye’de hastane verimliliğinin meta analiz yöntemiyle tespit edilmesine yönelik bir araştırma. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi 2020; 11(1): 24-32.
• 28. Ömür T, Aktan HE. SSK hastanelerinin Sağlık Bakanlığı’na devrinin hastane verimlilikleri üzerindeki etkileri. TİSK Akdemi. 2010; 2: 112–29.
• 29. Kutlar A, Salamov F. Azerbaycan kamu hastanelerinin etkinliği değişiminin incelenmesi: Malmquist endeksi uygulaması. Sakarya İktisat Dergisi 2016; 5(1): 17–33.