Sağlık Çalışanlarında Besin ve İlaç Etkileşimi Bilgi Düzeyi Saptamaya Yönelik Ölçek Geliştirme: Geçerlilik Ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 48 - 59, 11.04.2022

Mustafa Fevzi Karagöz , Makbule Gezmen Karadağ , Hilal Yıldıran , Mehtap Akçil Ok

https://doi.org/10.22312/sdusbed.1033924

Öz

Amaç: Sağlık profesyonellerinin gıda-ilaç etkileşimi bilgi düzeyi, tedavinin etkinliği ile ilişkilidir. Bu nedenle bilgi düzeyini ölçmek önemlidir. Bu çalışma, sağlık çalışanlarının gıda-ilaç etkileşimi bilgi düzeylerini ölçebilecek ve bu konudaki farkındalığı artırabilecek bir ölçek geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Metot: Araştırma için tesadüfi örnekleme yöntemi ile Ankara’da çalışan toplam 200 kişi (her meslekten 50 kişi: tıp doktoru, hemşire, diyetisyen ve eczacı) seçilmiştir. Ölçek 25 maddeden ve her biri için “Doğru”, “Yanlış” ve “Bilmiyorum” olmak üzere üç seçenekten oluşmaktadır. Değerlendirmede her uygun yanıt 1 (bir) puan, diğerleri (yanlış ve bilinmeyen) 0 (sıfır) puana eşittir. Ölçeğin geçerliği için içerik geçerliği ve madde analizi yapılmış ve ayrıca Cronbach alfa katsayısı hesaplanmıştır.
Bulgular: Analizler sonucunda toplam puanla toplam korelasyonu 0,15'in altında olan 4 madde ölçekten çıkarılmıştır. Ölçeğin madde güçlükleri 0.20 ile 0.96 arasında değişmekte olup, ölçeğin ortalama madde güçlükleri 0.61±0.18 olarak bulunmuştur. Ölçek 21 maddelik çeyrek puan üzerinden değerlendirilmiştir. Buna göre 21 maddeden 25'inci yüzdelik dilim 5,25, 50'nci yüzdelik dilim 10,25 ve 75'inci yüzdelik dilim 15,75'tir. 5'ten küçük puan sınıflandırması “düşük” bilgi düzeyi, 6-11 arası “orta”, 11-15 arası “iyi” ve 16-21 arası “çok iyi” anlamına gelmektedir.
Sonuç: Sonuç olarak bu ölçeğin sağlık profesyonellerinin gıda-ilaç etkileşimi bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla kullanılabilecek oldukça geçerli ve oldukça güvenilir olduğu görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Gıda ilaç etkileşimi, sağlık çalışanı, geçerlik ve güvenirlik, ölçek

Destekleyen Kurum

Bu çalışma hiçbir ticari veya kar amacı gütmeyen kuruluştan ve hibe kurumundan destek almamıştır

Developing a Food and Drug Interaction Knowledge Scale for Health Care Professionals: A Validity and Reliability Study

Öz

Objectives: Health professionals’ food-drug interaction knowledge level is related with efficiency of treatment. Given that, it’s important to measure the knowledge level. This study aims to develop a scale that can measure food-drug interaction knowledge level of health care professionals and increase awareness on this issue.

Methods: A total of 200 individuals (50 from each profession: medical doctor, nurse, dietician and pharmacist) working in Ankara were selected. The scale consists of 25 items and three options for each: “True”, “False” and “I do not know”. In the evaluation, each correct answer equals to 1 (one) point, while the others (wrong and absent) equal to 0 (zero). Content validity and item analysis were conducted for the validity, and Cronbach alpha coefficient was measured.

Results: Consequently, 4 items whose total correlation with the total score less than 0.15 were removed from the scale. Item difficulties in the scale vary between 0.20 and 0.96, and average item difficulty of the scale was found to be 0.61±0.18. The scale was evaluated on the basis of quarter points of 21 items. Accordingly, 25th percentile of 21 items was 5.25, 50th percentile was 10.25, and 75th percentile was 15.75. Score classification less than 5 means “low” knowledge level, between 6 and 11 “intermediate”, between 11 and 15 “good” and between 16 and 21 “very good”.

Conclusions: Hereby, this scale was found to be highly valid and quite reliable to be used in order to determine the food-drug interaction knowledge levels of health care professionals.

Anahtar Kelimeler

Food-drug interaction, health personnel, validity and reliability, scale

Kaynakça

• [1] Pınar, N. 2012. Ülkemizde İlaç Harcamaları. Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi, 19(1), 1-7.
• [2] Sağır, M., Parlakpınar, H. 2014. Akılcı İlaç Kullanımı. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilim Derg, 3(2), 32-35.
• [3] Aydın, B., Gelal, A. Akılcı İlaç Kullanımı: Yaygınlaştırılması ve Tıp Eğitiminin Rolü. 2012. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 26(1), 57-63.
• [4] Li, Z., Vachharajani, N. N., Krishna, R. 2002. On the assessment of effects of food on the pharmacokinetics of drugs in early development. Biopharm Drug Dispos, 23(4), 165-171.
• [5] Boullata, J. I. 2010. An Introduction to Drug-Nutrient Interactions. Ss 3-26. Boullata, J. I., Armenti, V. T., ed. 2010. Handbook of Drug-Nutrient Interactions (2nd ed), Humana Press, Totowa, NJ, 821s.
• [6] Boullata, J. I. 2013. Drug and nutrition interactions: not just food for thought. J Clin Pharm Ther, 38(4), 269-271.
• [7] Santos, C.A., Boullata, J. I. 2005. An Approach to Evaluating Drug-Nutrient Interactions. Pharmacotherapy, 25(12), 1789-1800.
• [8] Boullata, J. I., Hudson, L.M. 2012. Drug-nutrient interactions: a broad view with implications for practice. J Acad Nutr Diet, 112(4), 506-517.
• [9] Aksoy, M. 2016. Makro Besinlerle İlaç Etkileşimi. ss103-134. Aksoy, M., ed. 2016. Beslenme ve İlaç Etkileşimi, İstanbul Tıp Kitapevi, İstanbul, Türkiye, 667s.
• [10] Tschanz, C., Stargel, W.W., Thomas, J. A. 1996. Interactions Between Drugs and Nutrients. ss. 1-26. August, J. T., Anders, M. W., Murad, F., Coyle. J. T., ed. 1996. Advances in Pharmacology (vol 35), Academic Press, USA, 394s.
• [11] Conner, K. G. 2013. Drug–Nutrient Interactions. ss. 90-98. Caballero B, ed. 2013. Encyclopedia of Human Nutrition (3rd ed), Academic Press, Waltham, 369s.
• [12] Mintzer, S., Skidmore, C. T., Sperling, M. R. 2012. B-vitamin deficiency in patients treated with antiepileptic drugs, Epilepsy Behav, 24(3), 341-344.
• [13] Torkashvand, M., Gholivand, M. B., Taherpour, A. A., Boochani, A., Akhtar, 2017. A. Introduction of a carbon paste electrode based on nickel carbide for investigation of interaction between warfarin and vitamin K1. J Pharm Biomed Anal, 139, 156-164.
• [14] Frankel, E. H. 2003. Drug interactions: Basic concepts. ss.25-32. McCabe, B. J., Frankel, E. H., Wolfe, J. J., ed. 2003. Handbook of Food-Drug Interactions. CRC Press, Boca Raton, FL, 566s.
• [15] Karahan, A., Isik, S. A., Kav, S., Abbasoglu, A. 2015. Oncology nurses awareness of drug interactions. Asia Pac J Oncol Nurs, 2(4), 271–275.
• [16] Jarosz, M., Wolnicka, K. 2011. Relations between occurrence of the risk of food-drug interactions and patients’ socio-demographic characteristics and selected nutrition habits. Polish J Food Nutr Sci, 61(3), 211-218.
• [17] Benni, J. M., Jayanthi, M. K., Tubaki, B. R., Renuka, M. 2012. Knowledge and awareness of food and drug interactions ( FDI ): a survey among health care professionals. Int J Pharmacol Clin Sci, 1(4), 97-105.
• [18] Büyüköztürk, Ş. 2002. Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 32, 470-483.
• [19] Boullata, J. I., Armenti, V. T. 2010. Handbook of Drug-Nutrient Interactions. 2nd completely revised and enlarged edition. Humana Press, Totowa, NJ. 818s.
• [20] Mccabe, B. J., Frankel, E. H., Wolfe, J.J. 2003. Handbook of Food-Drug Interactions. CRC Press, Boca Raton, FL, 566s.
• [21] De Boer, A., Van Hunsel, F., Bast, A. 2015. Adverse food-drug interactions. Regul Toxicol Pharmacol, 73(3), 859-865.
• [22] Yurdugül, H. 2005. Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV Ulus Eğitim Bilim Kongresi, 28–30 Eylül, Denizli, 1-6.
• [23] Pekince, P., Dağlıoğlu, H. E. 2017. Sayma İlkeleri Testi’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. İlköğretim Online, 16(2), 765-781.
• [24] Ayvacı, H.Ş., Durmuş, A. 2016. Bir Başarı Testi Geliştirme Çalışması : Isı ve Sıcaklık Başarı Testi Geçerlik ve Güvenirlik Araştırması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Derg, 35(1), 87-103.
• [25] Evcili, F., Gölbaşı, Z. 2017. Cinsel Sağlık Bilgi Testi: Geliştirme, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilim Derg, (1), 29-33.
• [26] Couris, R. R., Tataronis, G. R., Dallal, G. E., Blumberg, J. B., Dwyer, J. T. 2000. Assessment of Healthcare Professionals’ Knowledge About Warfarin-Vitamin K Drug-Nutrient Interactions. J Am Coll Nutr, 19(4), 439–45.
• [27] Radwan, A., Sweileh, A., Shraim, W., Hroub, A., Elaraj, J., Shraim, N. 2018. Evaluation of community pharmacists’ knowledge and awareness of food–drug interactions in Palestine. Int J Clin Pharm, 40(3), 668–75.
• [28] Qassim, S., Metwaly, Z., Shamsain, M., Al Hariri, Y. 2014. Reporting Adverse Drug Reactions: Evaluation of Knowledge, Attitude and Practice among Community Pharmacists in UAE. IOSR J Pharm, 4(4), 17-23.
• [29] Balcı Alparslan, G. 2009. P0162 Nurses’ Knowledge About Food-Drug Interaction. Paper presented at: 8th Congress of the European Federation of Internal Medicine, 27-30 May, European Federation of Internal Medicine, 20(1), 59–60.
• [30] Moinuddin, K., Ali, S., Al-Aqqad, A. Q., Salem, S., O., Al-Dossari, M. A., Ananzeh, A. M., Bin Baqar, J. 2018. Knowledge and Attitude of Health-Care Professionals Toward Adverse Drug Reactions Reporting at King Saud Medical City. J Pharm Bioallied Sci, 10(1), 29-34.
• [31] Lan, Y-H., Wang, K-WK., Yu, S., Chen, I-J., Wu, H-F., Tang, F-I. 2014. Medication errors in pediatric nursing: Assessment of nurses’ knowledge and analysis of the consequences of errors. Nurse Educ Today, 34(5), 821-828.
• [32] Oguz, E., Alasehirli, B., Demiryurek, A. T. 2015. Evaluation of the attitudes of the nurses related to rational drug use in Gaziantep University Sahinbey Research and Practice Hospital in Turkey. Nurse Educ Today, 35(2), 395-401.
• [33] Hanafi, S., Torkamandi, H., Hayatshahi, A., Gholami, K., Shahmirzadi, N. A., Javadi, M. R. 2014. An educational intervention to improve nurses’ knowledge, attitude, and practice toward reporting of adverse drug reactions. Iran J Nurs Midwifery Res, 19(1), 101-106.
• [34] Enwerem, N. M., Okunji, P. 2015. Knowledge, attitudes and awareness of food and drug ınteractions among nurses with different levels of experience. International J Nurs, 2(1), 1–9.
• [35] Moradi, Y., Rahmani, A. R., Gholipour, K. H., Mirzaie, R., Samadi, N., Al-Sharaa, S. A. 2016. Nurses’ pharmacology knowledge of food-drug interactions in Ayatollah Taleghani Hospital of Orumieh, Iran. J Chem Pharm Sci, 9(3), 1083-1087.