Ordunun Sağlığını Etkileyen Önemli Bir Etmen: Beslenme, Yiyecek Tedarik Zinciri ve Askerlerin Beslenme Sorununa Bakış

Year 2020, , 17 - 22, 30.12.2020

Ülker Tunca , Mustafa Saygın

https://doi.org/10.17343/sdutfd.698810

Abstract

Beslenme, ele alınması gereken en önemli sorunlardan biri olması 1. Dünya savaşında da ve peşinden İstiklal Harbinde de maalesef devam etmiştir. 1. Dünya savaşında açılan birçok cephedeki sıhhi malzeme ve erzak tedarikinin büyük kısmı İstanbul’daki depolardan temin edilmiş sonraki dönemde Bağdat, Musul, Diyarbakır, Elazığ hattı üzerinden transferlerle sağlanmaya çalışılmış. Temmuz 1922'de beslenmesi gereken 200 000''ni aşan insan ve 78800 hayvan mevcutlarına karşılık tümen, kolordu, ordu, cephe ve menzil depolarında bulunan yiyecek maddelerinin toplamı; 1317 ton ekmeklik, 111 ton yemeklik, 421 ton etlik ve 495 ton yemlik olarak kayıtlarda çıkar. Bir kolordu için beslenme gideri; günlük 17 ton ekmeklik, yedi ton yemeklik ve 25 ton yemliktir. Süvari kolordusu için ise; günde altı ton ekmeklik, iki ton yemeklik ve 32 ton yemlik hesap edilmektedir. İstiklal Harbinde Afyonkarahisar’da toplanan sıhhi malzeme ve erzak Ankara, Sivas, Konya, Erzurum, Diyarbakır depolarına nakledilmiştir. Burada en zayıf halka nakliye sistemi olduğu için istenilen zamanda istenilen yere malzeme tedariki mümkün olamamıştır. Ayrıca bu işle vazifeli olanları da yaralı nakliye ile görevlendirilmesi durumu daha da kötü bir hale getirmiştir. Yunan ordusu Sakarya'dan çekilmesi sırasında önlerine rastladıkları kara ve demiryolu köprülerini tahrip ettiğinden Sakarya batısına geçmiş olan Garp Cephesi birliklerinin Ankara'dan erzak tedariki zor durumda kalmıştı. Bu bakımdan 100.000 insan, 25.000 hayvanın beslenmesi için Garp Cephesinin Ağustos ayı son haftasında yalnızca 4 günlük ekmeklik ve 10 günlük yemekliği kaldığını raporlarda okumaktayız.
Garp Cephesi beslenme problemin yanında bulaşıcı hastalıklarla mücadelelerde de önemli yol kat etmişti. Kıtaat arasında Aralık ayında birdenbire skorbüt (C vitamini eksikliği) vakası baş göstermiş ise de Adana ve Antalya'dan bol miktarda sebze, sirke, limon ve narenciye çekilerek birliklere dağıtılmış bu hastalığın kısa zamanda önüne geçilmiştir. Burada Hilâl-i Ahmer (Kızılay) Cemiyetinin üstün gayretlerine de değinmek gerekmektedir. Savaş şartları nedeniyle yer yer işgal edilmiş bir ülke, yorgun bir halk ve yoksulluk içinde iken olumsuz görülen durumlara karşı verilen hizmetlerin hangi şartlar ve fedakârlıklar altında yapıldığı her zaman hatırlanması gereken bir borç olarak üzerimizde taşımalıyız.

Keywords

Milli Mücadele, Beslenme, C Vitamini

References

• 1. https://www.academia.edu/32377002
• 2. https://www.academia.edu/6311709
• 3. Beylik U, Kayral İH, Çıraklı Ü. 13. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türk sağlık sisteminin gelişim süreci üzerine bir derleme. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 2015;2(4):183-189.
• 4. https://www.kizilay.org.tr
• 5 Sezer C, Metin Ö. Balkan Savaşlarından Milli Mücadeleye Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin Yardım Faaliyetleri (1912-1922). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi.2013;32(54):167-182. 6. Çapa M. Kızılay (Hilâl-İ Ahmer) Cemiyeti (1914-1925). Ankara: Türkiye Kızılay Derneği Yayınları; 2010.
• 7. Dervişoğlu FM. Milli Mücadele’de sağlık teşkilatına bir bakış. Sivas: Öz Emek Matbaa; 2007.
• 8. Güneş G. Milli Mücadele Yıllarında Aydın Sancağında Yaşanan Sağlık Sorunları ve Alınan Önlemler. İzmir Araştırmaları Dergisi. 2017;3(7):43-66.
• 9. Tok F. Antep Savunmasında Sağlık Hizmetleri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(3):138-146.
• 10. Köylü M. 1999-1922 döneminde Türk ordusu ikmal sistemi ile yunan ikmal sisteminin karşılaştırılması [doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi; 2006.
• 11. Başaran M. Aydın’ın işgalinde Heyet-i Milliyelerin sağlık sorunlarına bakışı. ÇTTAD. 2006;V/12:67–80.
• 12. Sarıkoyuncu A, Tomalı A. Milli Mücadele Döneminde Denizli Sağlık Hizmetleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2019;34:1-20.
• 13. Torun S, Kadıoğlu S, Uzel İ, Yılmaz N. Kırım Savaşı’nda İskorbüt İlleti. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2012;2(2):10-20.
• 14. Yuca SA, Yılmaz C, Cemek M, Cesur Y, Çaksen H. Skorbüt Doğu Anadolu Bölgesinde Halen Önemli Bir Problemdir. Turkiye Klinikleri J Pediatr. 2010;19(3):259-64.
• 15. Jacob RA, Sotoudeh G. Vitamin C Function and Status in Chronic Disease. Nutr Clin Care. 2002; 5 (2):66-74.
• 16. Şimşek I, Yumuturuğ S. Vitamin C Contents of Dried and Fresh Forms of Some Vegetables. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. 1988;18(1):87-91.
• 17. MacKay D, Miller AL. Nutritional Support for Wound Healing. Altern Med Rev. 2003; 8(4):359-77.
• 18. İstiklâl Harbi Sıhhi Raporu, s.28-30.
• 19. Türk İstiklâl Harbi, C.VII. Ankara: Genelkurmay Harp Tarihi Bşklığı Yayıncılık; 1975. s.563-567.