Özel Gereksinimli Öğrencilere Yönelik Öğretmen Tutumlarının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 39 - 53, 30.04.2024

Senem Akıncı Düzel , Nesrin Girgin Akın

Öz

Bu çalışmada öğretmenlerin özel gereksinimli çocuklara yönelik tutumları belirlenen değişkenler açısından ölçmek amaçlanmıştır. Tarama modelinin tercih edildiği araştırmada veri toplama aracı olarak “Öğretmenlerin Özel Gereksinimli Öğrencilere Yönelik Tutumu Ölçeği” kullanılmıştır. İstanbul ilinde bulunan Kadıköy, Üsküdar ve Ümraniye ilçelerinde 2023-2024 eğitim öğretim döneminde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi okullar, Milli Eğitim Balanlığı’na bağlı özel okullar ile Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde görev yapan öğretmenler çalışmaya dahil edilmiştir. Öğretmenlerin, cinsiyet, yaş, kıdem, branş, görev yaptıkları okul/sınıf türü ve özel eğitime yönelik destek eğitim alma durumları değişkenlerinin özel gereksinimli çocuklara yönelik tutumları üzerindeki etkisine bakılmıştır. Verilerin online ve öğretmenlerle yapılan yüz yüze görüşmelerde toplandığı çalışmaya toplamda 208 öğretmen katılmıştır. Toplanan verilerin istatistiksel analizi SPSS v27 paket programında yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda öğretmenlerin branşına göre özel eğitim öğretmenlerinin, sınıf türüne göre ise özel eğitim sınıfında görev yapan öğretmenlerin tutumlarında anlamlı olarak farklılık olduğu bulunmuştur.Öğretmenlerin cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, görev yaptığu kurum ve destek eğitim alma durumlarına göre ise anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür. Çalışma sonucunda elde edilen bulgulara bakıldığında özel gereksinimli çocukların eğitiminde özel eğitim öğretmenlerinin ve özel eğitim sınıflarının önemi öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Özel Eğitim, Özel Gereksinimli Bireyler, Öğretmen Tutumları

Kaynakça

• Alisinanoğlu, F. (2003). Çocukların denetim odağı ile algıladıkları anne tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (çocukların denetim odağı ile anne tutumları). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 0-0.
• Aker, G. (2014). Öğretmen adaylarının kaynaştırma eğitimi hakkındaki tutumları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Akyıldız, S. (2017). Öğretmen adaylarının engelli bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17(39), 141-169.
• Atik, S., Düzdemir, M. (2023). Öğretmenlerin özel gereksinimli öğrencilere yönelik tutumu ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(2), 310-332.
• Bozarslan, B. & Batu, E. S. (2014). Özel anaokullarında çalışan eğiticilerin okulöncesi dönemde kaynaştırma ile ilgili görüş ve önerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 86-108.
• Dias, P.C. & Cadime, I. (2018). Preschool teachers' perceptions about inclusion in preschool education: The role of experience and qualifications. Ensaio Avaliação e Políticas Públicas em Educação 26(98):91-111.
• Danyoli, A. (2017). Danyoli, A. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Ekinci, H., Çavdar, M., Ekinci, Ş. & Reşitoğlu Çavdar, H. (2022). İlkokul Öğretmenlerinin Özel Öğrenme Güçlüğü Çeken Öğrencilere Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(12), 84-100.
• Ertuğrul, H. (2005). Ailede ve okulda çocuk eğitimi. (26.Baskı). İstanbul: Nesil
• Crea, T. M. Klein, E. K., Okunoren, O., Jimenez, M. P., Arnold, G., S., Kirior, T., Velandria, E. & Bruni, D. (2022). Inclusive education in a refugee camp for children with disabilities: How are school setting and children’s behavioral functioning related? Crea et al. Conflict and Health (2022) 16:53.
• Çaplı, O. (1993). Çocukların gençlerin eğitimi. Geri zekalı çocukların eğitimi. İçinde, Kimliğimize biçim veren etkiler. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Çolak, M., & Çetin, C. (2014). Öğretmenlerin engelliliğe yönelik tutumları üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(1), 191-211
• Çitil, M., Karakoç, T., & Küçüközyiğit, M. S. (2018). Özel eğitim lisans dersinin öğretmen adaylarının bilgi düzeylerine ve engellilere yönelik tutumlarına etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 815-833.
• Savi Çakar, F. (2019). Yaşam dönemleri ve uyum sorunları. F. Savi-Çakar (Ed.) Uyum ve davranış problemlerinin doğasını anlamak. (5.Baskı) Ankara: Pegem Akademi
• Slavkovic, M. & Memisevic, H. (2019). Comparison of special education preschool program and inclusive preschool program for math achievement. Problems of Education in the 21st Century 77(1):156-164.doı:10.33225/pec/19.77.156.
• Şan, S. (2021). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan 3-6 Yaş Çocukların Kaynaştırmasına Yönelik Okul Öncesi Öğretmenlerinin Tutumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Şaukat, S. (2022). Of children Challenges for education with disabilities in Pakistan. October 2022 Intervention in School and Clinic. doı: 10.1177/10534512221130082.
• Karlsudd, P. (2021). Promoting diversity and belonging: Preschool Staff’s Perspective on Inclusive Factors in the Swedish Preschool. Education Sciences 11(3):104.
• Kargın, T. (2001). Farklı eğitim özgeçmişlerine sahip öğretmenlerin işitme engelli çocuklara yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılması. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 34(1), 93-104.
• Kardeş, S., & Taşkın, N. (2020). Okul öncesi öğretmen adaylarının özel gereksinimli çocuklara yönelik algıları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 51-73.
• Kargın, T. (2004). Baş makale: Kaynaştırma: Tanımı, gelişimi ve ilkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2) 1-13.
• Karakoç, A. (2023). Ücretli öğretmenler için özel eğitim uygulamaları kursiyerlerinin özel eğitim ihtiyacı olan bireylere yönelik tutumları ve öğretmenlik mesleğine ilişkin öz yeterlik inançları. International Social Sciences Studies Journal, (eISSN:2587-1587) Vol:9, Issue:112; pp:7171-7183.
• Tan, R., Schwab, S. & Perren, S. (2022). Öğretmenlerin akran sosyal etkileşimleri hakkındaki inançları ve bunların Çin'deki kapsayıcı anaokullarındaki uygulamalarla ilişkileri. Uluslararası Erken Yıllar Eğitimi Dergisi, 30(2), 463-477.
• Özcan, İ., & Karaoğlu, İ. B. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik duyguları, tutumları, kaygıları ile öğretmen yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(4), 1366-1385.
• Özer, D., Baran, F., Aktop, A. & Nalbant, S. (2006). Beden eğitimi öğretmenlerinin zihinsel engelli çocuklara ilişkin tutumlarının incelenmesine yönelik bir ön çalışma. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(1), 3-8.
• Madhamani, A. & Joseph, A. (2021). Assessment of knowledge and awareness of public school teachers towards learning disabilities in children- an ınstitutional based cross-sectional study in dharmapuri district, tamil nadu. 2021 Journal of Family Medicine and Primary Care. doı: 10.4103/jfmpc.jfmpc_1869_20.
• Mackenzie, R. J. (2013). Çocuğunuza Sınır Koyma (Çev. H. Argüç) Becerinin öğretilmesi: En iyi neyin işe yaradığı göstermek. İstanbul: Yakamoz
• Novović, T. & Mićanović, V. (2018). мишљења васпитача и стручних сарадникао квалитету инклузивне праксе у црногорскимпредшколским установама. doı: 10.5937/nasvas1802357N.
• İnce, M., Durdukoca, Ş. F., & Cumalı, D. (2023). Öğretmen Adaylarının Özel Gereksinimli Öğrencilerine Yönelik Tutumlarının Tespit Edilmesi. Buca Faculty of Education Journal/Buca Egitim Fakültesi Dergisi, (56).911-928.
• Upadhayay, N. B. & Kakar, Q. (2021). Access to schools and learning outcomes of children with disabilities in Pakistan. International Journal of Inclusive Education doı: 10.1080/13603116.2021.2008535.
• Uçar, D. E., Yıldızer, G., Özböke, C., Yılmaz, İ., & Kocaekşi, S. (2019). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının öğretmenlik branşları ve cinsiyetleri açısından incelenmesi: Anadolu üniversitesi örneği. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6(1), 1-13.
• Ünal, F., & İflazoğlu Saban, A. (2014). Kaynaştırma uygulamasının yapıldığı sınıflarda, öğretmenlerin kaynaştırmaya yönelik tutumları-I. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 388-405.
• Parasuram, K. (2006). Variables that affect teachers’ attitudes towards disability and inclusive education in Mumbai, India. Disability & Society, 21(3), 231-242.
• Pesen, A., & Demirhan, M. (2021). Öğretmenlerin özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 141-158.
• Lereya, S. T., Cattan, S., Yoon, Y., Gilbert & R. Deighton, J. (2022). How does the association between special education need and absence vary overtime and across special education need types? European Journal of Special Needs Education, doı: 10.1080/08856257.2022.2059631.
• Levine, M. (2005). Her çocuk başarabilir. Z. Babayiğit (Çev.) Farklı olma hakkı. Her türlü zihin yapısına uyun okullar (3.Baskı/2002) İstanbul: Boyner Yayınları
• Laçin, E. & Güldenoğlu, B. (2022). Sınıflarında özel gereksinimli çocuk olan okulöncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık bilgi düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 100- 128.
• Yanardağ, R., Konal, İ., & Baş, Ç. (2023). Öğretmenlerin kaynaştırma eğitimine yönelik tutumlarının sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi. Toplumsal Politika Dergisi, 4(1), 42-51.
• Yaralı, D. (2016). “Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi”. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 17, 2. 431-456.
• Yörükoğlu, A. (2013). Çocuk ruh sağlığı. (33.Baskı) İstanbul: Özgür Yayınları
• Zağli, Ü. (2010). Sakarya ilinde görev yapan okul öncesi öğretmenlerin zihinsel engelli çocukların kaynaştırma yoluyla eğitimlerine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.