Bazı Makarnalık Buğday (T. Durum Desf.) Melezlerinde Verim Özelliklerinin Diallel Analizi

Year 2002, Volume: 16 Issue: 30, 70 - 78, 25.12.2002

Necdet Akgün Ali Topal

Abstract

Bu çalışmada, bir buğday çeşidi (Çakmak-79) ve üç yerel populasyon (Ahmet buğdayı, Dallı buğday ve İri buğday) olmak üzere 4 makarnalık buğday genotipi ile bunların resiprokal 12 F1 melezinden oluşan populasyonda çeşitli verim özelliklerinin kalıtımı araştırılmıştır. Denemede; ebeveynler ve melezlere ait bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık sayısı, başakta dane sayısı, başakta dane ağırlığı ve tek bitki verimi özellikleri ele alınmıştır. İncelenen özelliklerden başak uzunluğu için eklemeli gen etkisi, bitki boyu, başakta başakcık sayısı ve başakta dane sayısı için hem eklemeli ve hemde eklemeli olmayan gen etkisi, başakta dane ağırlığı ve tek bitki dane verimi için ise eklemeli olma-yan gen etkisi tespit edilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarında Çakmak-79 çeşidinde başakta dane sayısı, başakta dane ağırlığı ve tek bitki dane verimi özelliklerinde, Dallı buğdayda bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık sayısı, başakta dane sayısı ve başakta dane ağırlığı özelliklerinde, İri buğdayda ise bitki boyu ve başak uzunluğu özelliklerinde GKK değerleri önemli bulunmuştur. Populasyonda ele alınan tüm karakterler için heterosis ve heterobeltiosis etkisi gösteren kombinasyonlar tespit edilmiştir. Dar anlamda kalıtım derecesi başak uzunluğu için en yüksek (0.80) bulu-nurken, diğer özellikler için bu değer 0.17 ile 0.61 arasında değişmiştir.

Keywords

Diallel analiz, makarnalık buğday, verim özellikleri, GKK, ÖKK, resiprokal etki, kalıtım derecesi, heterosis, heterobel-tiosis

Diallel Analysis of Yield Traits in Some Durum Wheat (T. Durum Desf.) Crosses

Abstract

In this study, the inheritance of various yield traits in the population of 4x4 full diallel crosses of one variety (Cakmak-79) and the three local populations (Ahmet, Dallı and İri) in durum wheat were investigated.In this research; plant height, spike length, spikelet number per spike, kernel number per spike, kernel weight per spike and grain yield per plant were observed in all parents and their hybrid progenies. Additive gene actions were found to be significant for spike length, while both additive and non-additive gene action was determined to be significant for plant height, spikelet number per spike and kernel number per spike, non-additive gene actions were found to be significant for kernel weight per spike and grain yield per plant. GCA effects were obtained to be significant for kernel number per spike, kernel weight per spike and grain yield per plant in Çakmak-79 cultivar, for plant height, spike length, spikelet number per spike, kernel number per spike and kernel weight per spike in Dallı wheat and for plant height and spike length in İri wheat. The hybrid combinations which had significant heterosis and heterobetiosis effects were found for all traits observed. Narrow-sense heritability value ranged from 0.17 and 0.61 for all traits while spike length had the highest narrow-sense heritability value (0.80).

Keywords

Diallel analysis, durum wheat, yield traits, GCA, SCA, resiprocal effect, heritability, heterosis, heterobeltiosis