Akademisyenler İçin Yapay Zekâ Destekli İş Güvenliği Algı Ölçeği: Geliştirme, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Year 2025, Volume: 28 Issue: 2, 567 - 578, 30.11.2025

Serenay Çalış

Abstract

Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, yapay zekânın yaşamın her alanına entegre edilmesini mümkün kılmıştır. Özellikle hızlı yaşama, zamanı verimli kullanma, yorgunluktan kaçınma ve düşünsel yükü azaltma isteği, yapay zekânın farklı alanlarda tercih edilme oranını artırmıştır. Çalışma hayatında da sıkça başvurulan yapay zekâ uygulamaları, eksik kalan noktaları tamamlayan ve hatta daha ileri öneriler sunan özellikleriyle öne çıkmaktadır. Bu uygulamalar, iş güvenliği süreçlerinde de etkin rol oynamakta; risklerin tespitinden prosedürlerin hazırlanmasına, gerekli her türlü iş güvenliği dokümantasyonunun oluşturulmasına kadar uzmanlara ve yetkililere destek sağlamaktadır. Bu çalışmada, yapay zekâ desteğiyle akademisyenlerin iş güvenliği algısını ölçmeyi amaçlayan likert tipi anket ölçeğinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Araştırmada, ChatGPT yapay zekâ uygulaması kullanılarak “Akademisyenlerin iş güvenliği algısını ölçebilecek anket soruları hazırlar mısın?” komutu verilmiştir. Ölçeğin geçerliliğini test etmek amacıyla pilot uygulama gerçekleştirilmiştir. Anketin uygulanabilmesi için Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Etik Kurulu’ndan onay alınmıştır. Google Forms üzerinden hazırlanan anket hem sosyal platformdaki akademik gruplar aracılığıyla hem de üniversitenin dokümantasyon sistemi üzerinden akademik personele ulaştırılmıştır. Araştırmaya 54 akademisyen katılmış olup, yapay zekânın ölçek geliştirme sürecindeki etkinliğini ortaya koymak amacıyla analizler yapılmıştır. Bu kapsamda faktör ve geçerlik ile güvenirlik analizleri gerçekleştirilmiştir. Analizler SPSS 26.0 ve AMOS 26.0 programları kullanılarak yapılmıştır. Sonuç olarak, ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu belirlenmiştir.

Keywords

Yapay Zekâ , Ölçek , Akademisyen , İş Sağlığı ve Güvenliği

Artificial Intelligence Supported Occupational Safety Perception Scale for Academics: Development, Validity, and Reliability Study

Abstract

Advancements in information technology have facilitated the integration of artificial intelligence (AI) into all aspects of life. The increasing demand for faster living, efficient time management, reduced fatigue, and decreased cognitive effort has led to wider adoption of AI across various fields. In professional environments, AI applications address existing gaps and offer enhanced solutions, playing a vital role in occupational safety by assisting experts with risk identification, procedure development, and documentation. This study aimed to develop a Likert-type questionnaire scale, supported by AI, to assess academics’ perceptions of occupational safety. Using the ChatGPT AI tool, the prompt “Can you prepare survey questions to measure academics’ perceptions of occupational safety?” was employed. A pilot survey was conducted for validity testing, with ethical approval obtained from the Niğde Ömer Halisdemir University Ethics Committee. The questionnaire was distributed to academic staff via social academic groups and the university’s documentation system through Google Forms. Fifty-four academics participated, and factor, validity, and reliability analyses were performed using SPSS 26.0 and AMOS 26.0. Findings demonstrated that the developed scale is a valid and reliable instrument for measuring occupational safety perceptions among academics.

Keywords

Artificial İntelligence , Scale , Academics , Occupational Health and Safety

References

• Agrawal, A., McHale, J., & Oettl, A. (2024). Artificial intelligence and scientific discovery: A model of prioritized search. Research Policy, 53(5), 1-16. https://doi.org/10.1016/j.respol.2024.104989
• Alan, B., Zengin, F., & Keçeci, G. (2024). Yapay zekâ tutum ölçeği (YZTÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 13(4), 789-800. https://doi.org/10.30703/cije.1327949
• Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: Teorik bir çerçeve. Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 64-84.
• Altıntaş, F. F. (2021). Ekonomik özgürlük performansı faktörleri arasındaki ilişki: Doğrulayıcı faktör analizi ile bir uygulama. IKSAD Journal, 7(27), 1-13. https://doi.org/10.31623/iksad072701
• Aytaç M., & Öngen B. (2012). Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 5, 14-22.
• Çalışkan, A. (2021). Örgütsel güven. Bir ölçek geliştirme çalışması. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 42-59.
• Evci, N. & Aylar, F. (2024). Derleme: Ölçek geliştirme çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. The Journal of Social Sciences, 4(10), 389-412. 10.16990/SOBIDER.3386
• Gül, H. (2021). Bilim ve Araştırma Etiği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, 103-120. https://doi.org/10.30794/pausbed.803111
• Gül, Y. E. (2023). Bilimsel Araştırmalarda Yaklaşım ve Tasarıma Kuramsal Bir Bakış. Social Sciences Research Journal, 12(1), 53-62.
• İşcan, H. & Dursun Kaygısız A. (2024). Yapay zekâ: Alt dalları ve uygulama alanları. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(4), 201-234. DOI: https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1574207
• Karaman, M. (2023). Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizi: Kavramsal Bir Çalışma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(1), 47-63. https://doi.org/10.29131/uiibd.1279602
• Kaya, M. F. (2013). Sürdürülebilir kalkınmaya yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 175-193.
• Kılıç, F., Yavuz Konokman, G., & Yanpar Yelken, T. (2018). Yaratıcı öğrenme ortamı değerlendirme ölçeği geliştirme: Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi. Kastamonu Education Journal, 26(4), 1359-1370. doi:10.24106/kefdergi.368886.
• Kline P. (1994). An easy guide to factor analysis. Routledge.
• Menteş, N., & Şengün, H.İ. (2022). İkinci mertebe doğrulayıcı faktör analizi ile retroürün tercihinde etkili olan unsurların belirlenmesi. bmij, 10(1), 192-207. https://doi.org/10.15295/bmij.v10i1.1987
• Odabaş, H. (2003). Kurumsal bilgi yöntemi. Türk kütüphaneciliği, 17(4), 357-68.
• Olcay, Z. F. (2021). İş sağlığı ve güvenliği kültürü ölçeği; geçerlik ve güvenirlik çalışması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (23), 678-685. https://doi.org/10.31590/ejosat.892845
• Önen, Z., & Aslan, M. (2025). Örgütsel saygınlık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (63), 1137-1160, https://doi.org/10.53444/deubefd.1590702.
• Öner Armağan, F. & Demir, N. (2019). Astronomiye yönelik tutum ölçeği geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Social Sciences Studies Journal, 5(35), 2718-2731. DOI : 10.26449/sssj.1497
• Orhan, Ü. G., Gel, M., Şahin, Ş. & Kılıç, A. (2024). Öğrenme kültürü ölçek geliştirme çalışması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 471-483. https://doi.org/10.17556/erziefd.1380429.
• Öztop, F. & Buluç, B. (2022). Matematik öğrenme sürecinde dijital teknoloji kullanımı ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(2), 997-1023. https://doi.org/10.17152/gefad.1111742
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma. Anı Yayıncılık.
• Stevens, J. P. (2009). Applied multivariate statistics for the social sciences. Routledge/Taylor & Francis Group.
• Şahin, M.G., & Boztunç Öztürk, N. (2018). Eğitim alanında ölçek geliştirme süreci: Bir içerik analizi çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 191-199. doi:10.24106/kefdergi.375863
• Üzmez, S. S., & Büyükbeşe, T. (2021). Dijitalleşme sürecinde bilgi yönetiminin işletmelerin teknoloji uyumuna etkileri. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 16(2), 117-127. https://doi.org/10.54860/beyder.1028117
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Zamur Tuncer, R. (2024). Sosyal bilimlerde toplumsal kanaat, eğilim ve beklentiyi çözümleyici bir teknik olarak ölçek geliştirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26 (2), 646-675. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1393972