Su Kemerlerinin Ötesinde: Kırsalda Roma Yaşamı ve Mimarisi

Yıl 2025, Sayı: XV, 33 - 54, 16.05.2025

Fikret K. Yegül

Öz

İtalya’da ve Anadolu’da son yıllarda yapılan arazi çalışmaları, Roma dünyasında kırsal ve kent arasındaki sosyo-ekonomik bağlantılar konusunda aydınlatıcı sonuçlar vermektedir. İtalya’nın Toskana bölgesinin güneyinde disiplinli bir ekip tarafından yapılan bir çalışma, bize kırsal arazilerin yoğun ancak geçici ve mevsimlik tarımsal kullanımının geniş bir modeli hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bu çalışmadaki sekiz kırsal alandan hiçbirinde kalıcı yerleşim yerleri, villalar veya köyler ile karşılaşılmamış, buna karşın kapsamlı tarım tesisleri (basit çiftlik yapıları, iş istasyonları, barınaklar, tahıl ve hayvan yemi depoları, fırınlar, presler ve sulama sistemleri) saptanabilmiştir. Geçici tarım istasyonlarını işgal eden bu mevsimlik topluluklar, gelişmiş bir yaşam standardına sahip, hayvancılıkla, bağcılıkla, çömlekçilikle uğraşan, ticaret yapabilen ve makul bir maddi zenginliğe sahip görünmektedirler. Benzer geçici yerleşimler, Batı Anadolu’daki kırsal yaşamın omurgasını oluşturuyordu; ancak kırsal yaşama ışık tutan kapsamlı çalışmaların Dağlık Kilikia’nın iç kısımlarında ve kıyı liman şehirlerinde yapılmış olduğunu görüyoruz. Göksu Nehri Vadisi (Calycadnum), Isauria ve Via Sebaste boyunca sürdürülen bu arkeolojik araştırmalar ve Olba’daki tarımsal vadi yerleşimleri Kilikia kırsalındaki yaşamın aydınlatılmasına katkıları olan önemli örneklerdir. Bu bölgelerin köylüleri, tarım için teraslarla araziyi şekillendirmede, sulama için yamaçları geliştirmede, uzun veya kısa süreler için basit çiftlik yapıları kurmada üstün beceri ve ustalık sergilemişlerdir. Olba’dan olağanüstü bir buluntu, lüksün ve “iyi yaşamın” temsilcilerini resmeden güzel bir mozaiğe sahip olan ve “iyi yaşamı” kırsala taşıyan bir Roma villası olmuştur. İster Dağlık Kilikia’nın yüksek yaylalarında ister Hermus Vadisi’nin yumuşak düzlüklerinde olsun, hareketli bir yol, iletişim ve ticaret ağının varlığı, kırsal ve kentsel alanlar arasında karşılıklı yarara, karşılıklı “iyi yaşama” yönelik bağımlılığın göstergesidir.

Anahtar Kelimeler

Kırsal, Kentsel, Roma Köyleri, Tarım, Kilikia

Kaynakça

• Altınoluk 2013 Altınoluk, S., Hypaipa. A Lydian City During the Roman Imperial Period, Ege Yayınları, İstanbul.
• Aydınoğlu- Mörel 2017 Aydınoğlu, Ü., A. Mörel, “Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent Sempozyumu Üzerinde Bir Değerlendirme.” In Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent/Rural Settlement and Urban Development in the Mediterranean during Antiquity, eds. Ü. Aydınoğlu and A. Mörel (Symposium Proceedings , 4-7 April 2016, Mersin): 1-4.
• Becker 2013 Becker, J.A., “Villas and Agriculture in Republican Italy.” In A Companion to the Archeology of the Republic, ed. J. D. Evans (Oxford, Wiley-Blackwell), 309-322.