Yeşilçam ve Hollywood Klişeleri Çerçevesinde Arabesk (1988) ve Amerikalı (1993) Filmlerine Dair Betimsel Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 3, 135 - 158, 30.01.2024

Mustafa Özer Özkantar , Perihan Çinar

Öz

Türkiye, sinemanın icadından kısa bir süre sonra sinema ile tanışmasına karşın, gerek ülkenin sinema politikalarının olmayışı, gerekse sinemanın salt bir eğlence aracı olarak görülmesi sebebiyle sinema noktasında uzun zaman büyük bir atılım gerçekleştirememiştir. Buna karşın, 1950'li yıllarda Türkiye’de sinemanın izleyici tarafından fark edilmesiyle beraber, geneli ticaret odaklı bir sinema anlayışından söz edilmesi mümkündür. Bununla beraber, dünyanın en önemli film üretim endüstrilerinden biri olan Hollywood’un da karlılık noktasında Yeşilçam’a benzediği ifade edilebilir. Bu noktada bu araştırmanın iki temel amacı bulunmaktadır. İlki Türk Sineması’nda 1990’lı yıllara kadar sürekli olarak aynı konuların, karakterlerin sunulması ve yıldız sistemi ile ilerlenmesi gibi etkenlerin oluşturduğu klişelerin ele alınması, ikincisi Amerikan Sinemasında özellikle tür filmlerinde işlenen klişelerin karşılaştırmalı olarak analiz edilmesidir. Dolayısıyla Ertem Eğilmez’in 1988 yapımı Arabesk ve Şerif Gören 1993 yapımı Amerikalı filmleri sinematik anlatıya eklemlenen klişeler çerçevesinde belirli kategoriler oluşturularak incelenmiştir. Yöntem olarak ise bu iki filmi detaylandırmak adına nitel araştırma yöntemlerinden betimsel analiz kullanılmıştır. Bu noktada Arabesk filmi Yeşilçam klişeleri bağlamında, Amerikalı filmi ise Hollywood klişeleri bağlamında ele alınmıştır. Sonuç olarak ise Arabesk ve Amerikalı filmlerinin Yeşilçam ve Hollywood’un anlatı araçları ve ticari kaygılar göz önünde bulundurulduğunda benzer endişeler ile üretimler yaptığı neticesine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Yeşilçam, Hollywood, Arabesk, Amerikalı

Etik Beyan

Bu çalışma etik beyan gerektiren çalışmalar arasında bulunmamaktadır.

A Descrıptıve Analysıs of The Fılms Named Arabesk (1988) And Amerikalı (1993) In The Framework Yeşilçam And Hollywood Cınema Clıches

Öz

Although Turkey became acquainted with cinema shortly after its invention, it was unable to make a major breakthrough in cinema for a long time due to the lack of cinema policies in the country and the fact that cinema was seen as a mere means of entertainment. On the other hand, it is possible to talk about a commercially oriented understanding of cinema in Turkey in the 1950s, when cinema was recognized by the audience. In addition, it can be stated that Hollywood, one of the most important film production industries in the world, is similar to Yeşilçam in terms of profitability. At this point, this research has two main aims. The first one is to examine the clichés in Turkish Cinema until the 1990s, which are caused by factors such as the presentation of the same subjects and characters and the star system, and the second one is to comparatively analyze the clichés in American Cinema, especially in genre films. Therefore, Ertem Eğilmez's Arabesk (1988) and Şerif Gören's Amerikalı (1993) are analyzed by creating certain categories within the framework of clichés inserted into the cinematic narrative. As a method, descriptive analysis, one of the qualitative research methods, was used to elaborate on these two films. At this point, the Arabesk was analyzed in the context of Yeşilçam clichés and Amerikalı was analyzed in the context of Hollywood clichés. As a result, it was concluded that Arabesk and Amerikalı films were produced with similar concerns considering the narrative tools and commercial concerns of Yeşilçam and Hollywood.

Anahtar Kelimeler

Cinema, Yeşilçam, Hollywood, Arabesk, Amerikalı

Kaynakça

• Abisel, N. (1995). Popüler Sinema ve Türler. İstanbul: Alan Yayıncılık
• Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix Yayınları
• Adanır, O. (2003). Sinemada Anlam ve Anlatım. (2. Basım). İstanbul: ALFA Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.
• Ayça, E. (1996). Yeşilçam’a Bakış. S. M. Dinçer (Ed.) Türk Sineması Üzerine Düşünceler içinde (s. 129-148). Ankara: Doruk Yayınları
• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Başol, Ö. (2010). Senaryo Kitabı Senaryo Yazım Teknikleri ve Film Örnekleri. İstanbul: Pana Film Yayınları
• Bazin, A. (1966). Çağdaş Sinemanın Sorunları. (N. Özön, Çev.) Ankara: Bilgi Yayınevi
• Betton, G. (1990). Sinema Tarihi: Başlangıcından 1986’ya Kadar. (Ş. Tekeli, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları
• Esen, Ş. (1996). Türk Sinema Endüstrisi Oluşmalı. Türk Sineması Üzerine Düşünceler, S. M. Dinçer (Ed.) içinde (s. 25-30). Ankara: Doruk Yayınları
• Field, S. (2013). Senaryo: Senaryo Yazımının Temeller. (Ş. Erol, Çev.) İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti
• Holmlund, C. (2008). American Cinema of the 1990s: Themes and Variations. Rutgers University Press; None edition
• Kırel, S. (2012). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi
• Monaco, J. (2002), Bir Film Nasıl Okunur: Sinema Dili, Tarihi ve Kuramı, (E, Yılmaz, Çev.) İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Onaran, A. (1994). Türk Sineması. İstanbul: Kitle Yayınları
• Oran, B. (1996). Yeşilçam Nasıl Doğdu, Nasıl Büyüdü, Nasıl Öldü ve Yaşasın Yeni Sinema. S. M. Dinçer (Ed.) Türk Sineması Üzerine Düşünceler içinde (s. 277-291) Ankara: Doruk Yayınları
• Okyay, S. (1996). Bugünden Yarına Türk Sineması. M. Dinçer (Ed.) Türk Sineması Üzerine Düşünceler, içinde (s. 223-231) Ankara: Doruk Yayınları
• Öngören, M. (1996). Sinemamız ve Kurtuluşu. S. M. Dinçer (Ed.) Türk Sineması Üzerine Düşünceler içinde (s. 232-242) Ankara: Doruk Yayınları
• Özarslan, Z. (2015). Sinema Kuramları-I Beyazperdeyi Aydınlatan Kuramcılar. İstanbul: Su Yayınevi
• Özön, N. (1985). Sinema: Uygulayımı – Sanatı – Tarihi. İstanbul: Hil Yayını.
• Scognamillo, G. (1987). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Metis Yayın
• Teksoy, R. (2009). Rekin Teksoy’un Sinema Tarihi. İstanbul: Oğlak Yayıncılık ve Reklamcılık Ltd. Şti.
• Yakın, O. (2015). Günah, Kefaret, Kurtuluş ya da Cehennem: Abel Ferrara’dan Bad Lieutenant, Doğu-Batı Dergisi, 73, 37-60.
• Yalınay, D. (2012). 1990 sonrası Hollywood Sineması romantik aşk filmlerinde aşk söylemi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, T. (2015a). Türk Sinema Tarih Yazımı ve Türler: Yeşilçam’ın Standart Türlerine Giriş Tarihi Filmler-Komediler-Polisiyeler (1948-1959), Doğu-Batı Dergisi, 73, 209-242.
• Yıldırım, T. (2015b). Türk Sinema Tarih Yazımı ve Türler: Yeşilçam’ın Standart Türlerine Giriş Melodramlar -Köy Filmleri (1948-1959), Doğu-Batı Dergisi, 74, 29-66.
• Yılmaz, E. (2008) Sinema ve İdeoloji İlişkileri Üzerine. B. Bakır, Y. Ünal ve S. Saliji (Ed.), içinde Sinema İdeoloji Politika (s. 63-85) Ankara: Nirengi Kitap
• Zıraman, Z. (2015). 1990 Sonrası Türkiye Sineması ve Reha Erdem Filmleri, Doğu-Batı Dergisi, 74, 67-85.