İran’ın Avrupa ile İlişkilerinde Şiilik Boyutu: Almanya-Fransa-İngiltere Örneği

Year 2023, , 88 - 104, 31.12.2023

Orhan Karaoğlu

https://doi.org/10.48203/siader.1367472

Abstract

Din olgusu birey, toplum ve devlet bakımından çok boyutlu bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bireysel olarak insana etkileri olduğu gibi toplumsal ve uluslararası ilişkiler bağlamında da etkileri mevcuttur. Devletler bakımından ise din, devletlerin iç ve dış politikasına etkileri olan bir fenomen olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle 21. yüzyılda dinin uluslararası ilişkileri çeşitli alanlarda etkilemeye başladığını görmekteyiz. Son yıllarda Uluslararası İlişkiler disiplini ile ilişki kurmaya başladığı bir diğer alan da din olmuştur. Bilhassa dış politika karar alma süreçleri incelendiğinde dinî inançların, din temelli örgütlerin devlet yöneticilerinin karar alma süreçlerinde etkili olduğu görülmektedir. İslam Mezhepleri ve özelinde Şiîlik, son yıllarda küresel ve bölgesel boyuttaki etkileri sebebiyle çok tartışılan bir olgu olmuştur. Pers İmparatorluğu’ndan miras alınan Fars milliyetçiliğinin etkilediği bakış açısının yanı sıra Şiîlik, günümüz İran’ının jeopolitik ve jeokültürel eğilimlerini önemli derecede etkilemiş ve etkilemeye devam etmektedir. Siyasallaşmasıyla birlikte Şiîlik, İran’ın milli kimliğinin oluşmasında ve korunmasında önemli rol oynayan faktörlerden biri belki de en önemlisi haline gelmiştir. Bu bağlamda etrafındaki diğer medeniyetlerden farklı sosyo-kültürel bir sistem oluşturan İran Şiîliği, Şah İsmail döneminden itibaren Fars milliyetçiliği ile iç içe geçerek günümüz İran’ının güvenlik ve dış politikası üzerindeki temel belirleyici unsur haline gelmiştir. İran çeşitli bölgelerde Ortadoğu, Afrika, Orta Asya- Şiî vekilleri aracılığıyla Şiî toplulukları etkilemiş ya da siyasi alanda gelecek vaat eden kitleleri Şiîleştirme çalışmaları yapmıştır. Avrupa’da da İran’ın Şiî Müslümanlar üzerinde etkileri bulunmaktadır. Buradaki Şiî topluluklarla olan ilişkisi İran’ın dış politika bağlamında Avrupa ülkeleriyle olan ilişkilerinde önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Almanya’da Şiîlik faaliyetleri İranlı iş insanlarının uzun yıllardır yaşadığı Hamburg’da bir dernek üzerinden yürütülmektedir. Hamburg İslam Merkezi, kendisini Almanya başta olmak üzere Avrupa’daki Şiîlerin “dava vekili” olarak nitelendirmektedir. Almanya’daki Şiîleri ve örgütlenmelerin tek bir merkezde yoğunlaşması tamamen İran’ın “dünyadaki Şiîleri kendi yönetimi altında birleştirme ve Şiîliği (Velâyet-i fakîhinancını) tek merkezden yayma” amacı ile örtüşmektedir. Fransa’da yaklaşık 200.000 Şiî yaşamaktadır. Şiîlik temelinde Dinî faaliyetlerde bulunduğu belirlenen 10 dernek ve kültür merkezi ülkede İran adına faaliyetlerde bulunmaktadır. Şiîler ise hâlihazırda İngiltere’deki toplam Müslüman oranının %10’unu oluşturmaktadır. 1980’lerden itibaren İngiltere’de Fars toplum merkezleri kurulmaya başlanmıştır. İranlı şahıslar, İngiltere’de ticaret, sağlık, kültür, din gibi birçok alanda dernek kurmuşlardır. Bu dernekler üzerinden Şiîliğin İngiltere’deki Müslüman topluluklar ile yayılması amaçlanmakta olduğu tahmin edilmektedir. İran bu gruplar eliyle Avrupa’da aktif olmaya çalışmaktadır ve İran’ın Avrupa ile ilişkilerinde Şiîlik önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

Keywords

İran, Şiilik, Almanya, Fransa, İngiltere

The Shiism Dimension in Iran's Relations with Europe: The Example of Germany-France-United Kingdom

Abstract

The phenomenon of religion appears as a multidimensional element in terms of individual, society and state. It has effects on people individually as well as in the context of social and international relations. In terms of states, religion appears as a phenomenon that affects and determines the domestic and foreign policies of states. Especially in the 21st century, we see that religion has begun to affect international relations in various areas. Another area where International Relations has begun to establish relations in recent years has been religion. Especially when foreign policy decision-making processes are examined, it is seen that religious beliefs, religion-based organizations and non-governmental organizations are effective in the decision-making processes of state administrators. The issue of Islamic Sects, and Shi’ism in particular, has been a much-discussed phenomenon in recent years due to its global and regional effects. Along with the Persian perspective inherited from the Persian Empire, Shi'ism has significantly influenced and continues to influence the geopolitical and geocultural education of today's Iran. With its politicization, Shiism has become one of the factors that play an important role in the creation and preservation of Iran's national identity, perhaps the most important. In this context, Iranian Shiism, which creates a socio-cultural system different from other civilizations around it, has become the main determinant on the security and foreign policy of today's Iran by intertwining with Persian nationalism since the reign of Shah Ismail. Iran has influenced Shiite communities in various regions - the Middle East, Africa - Central Asia - through its Shiite proxies, or has worked to Shiite the promising masses in the political field. Iran also has an influence on Shiite Muslims in Europe. Its relationship with the Shiite communities here appears as an important element in Iran's relations with European countries in the context of foreign policy. Shiite activities in Germany are carried out through an association in Hamburg, where Iranian business people have been living for many years. The Islamic Center of Hamburg describes itself as the "case representative" of the Shiites in Europe, especially in Germany. The concentration of Shiites and organizations in Germany in a single center is entirely in line with Iran's aim of "uniting the Shiites of the world under its rule and spreading Shiism (the belief in velayat-e faqih) from a single center". Approximately 200,000 Shiites live in France. Ten associations and cultural centers, which have been identified as carrying out religious activities on the basis of Shiism, are active in the country on behalf of Iran. Shiites currently constitute 10% of the total number of Muslims in the UK. Persian community centers have been established in the UK since the 1980s. Iranian individuals have established associations in the UK in many fields such as trade, health, culture and religion. It is estimated that these associations aim to spread Shiism among Muslim communities in the UK. Iran is trying to be active in Europe through these groups and Shiism is an important element in its relations with Europe.

Keywords

Iran, Shiism, Germany, France, UK

References

• Adıbelli, Barış. İran Jeopolitiği. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları, 2017.
• Bakhtiari, Mohammed Javad - Fariba Hossein Nia Salimi. “UK and EU-Iran Relations”. Iranian Review of Foreign Affairs, 4 (2013), 135-164.
• BBC. “Iranian politicians call for UK ambassador recall”. (13 December 2010). https://www.bbc.com/news/world-middle-east-11980421
• DAS. “Islamische Zentrum Hamburg” und radikale schiitische Netzwerke in Deutschland“. AJC Berlin Reports, 2019.
• Fereci-Rad, Abdurrıza vd. “Jeopolitik-i Şia ve Siyaset-i Harici-yi Cumhuri-yi İslami; “Berresi-yi Moredi-yi Tesir-i Du Ceng-i İsrail Ba Hizbullah ve Hamas, Ber Revabıt-ı İran ve Cumhuri-yi Azerbaycan”. Cultural Geography of The Islamic World 2/12 (2012), 30.
• https://css.ethz.ch/content/dam/ethz/special-interest/gess/cis/center-for-securities-studies/resources/docs/ISPSW_657_Leemhuis.pdf
• Jalilvand, David Ramin. EU–Iran Relations: Iranian Perceptions and European Policy. Istanbul: PODEM, 2018. Karaoğlu, Orhan. Teopower Olarak Şiilik ve İran Dış Politikası. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2021.
• Langer, Robert-Benjamin Weineck. “Shiite “Communities of Practice” in Germany: Researching Multi-Local, Heterogeneous Actors in Transnational Space”. Journal of Muslims in Europe 6 (2017), 216-240.
• Leemhuis, Remko. “Hezbollah in Germany and Europe“. Berlin: The Institute for Strategic, Political, Security and Economic Consultancy”. 2019.
• Motadel, David. Iran and the Aryan myth. Ansari Ali, (ed.) Perceptions of Iran: history, myths and nationalism from medieval Persia to the Islamic Republic. 37/119-145, International Library of Iranian Studies, London: I.B. Tauris Publishers, 2014.
• Nejad, Ahmad Fazli vd. “Cultural Relations between Germany and Iran and its Impacts on Intellectual Movement in Iran”. Journal of History Culture and Art Research 6 (2017), 62-72.
• Nejad, Ali Fathollah. “German–Iranian Relations after the Nuclear Deal: Geopolitical and Economic Dimensions”. Insight Turkey 18 (2016), 59-77.
• Perthes, Volker. German Economic Interest and Economic Cooperation With the Mena Countries, Germany and the Middle East. Interests and Options. Berlin: Heinrich Böll Foundation, 2003.
• Posch, Walter. ''Ideology and Strategy in the Middle East: The Case Of Iran''. Global Politics and Strategy 59 (2017), 69-98.
• Pourarian, Foad-Payam Nikpour Badr. “Ontology of Iranian-French Cultural Relations: With an Emphasis on Contemporary Iranian History Prior to the Islamic Revolution”. Journal of History Culture and Art Research 6 (2017), 19-31.
• Reuters Staff. “Eight local British embassy staff held in Iran: media”. (28 June 2009). https://www.reuters.com/article/us-iran-britain-embassy/eight-local-british-embassy-staff-held-in-iran-media-idUSTRE55R0KN20090628.
• Shanneik, Yafa vd. “Mapping Shia Muslim Communities in Europe: Local and Transnational Dimensions: An Introduction to the Special Issue”. Journal of Muslims in Europe 6 (2017), 145-157.
• Therme, Clement. French-Iranian Relations: Between Ideological Confrontation and Realpolitik, Iran and the International Arena: Challenges and Opportunities. Sima Shine (ed.), INSS, 2021.