Şii Şair Hasan Kâşî’nin Farsça Divanı ve Hz. Ali Methiyeleri

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 44 - 63, 30.06.2025

Hümeyra Demir

https://doi.org/10.48203/siader.1696316

Abstract

Bu çalışma, VII./XIII. ve VIII./XIV. yüzyıl İslam edebiyatının önde gelen Şiî şairlerinden Kemâleddîn Hasan Kâşî’nin Farsça Dîvânı’nı ve özellikle Hz. Ali’ye yönelik methiyelerini incelemektedir. Şiîliğin İran’da yaygınlaşma sürecinde etkili bir figür olarak öne çıkan Kâşî, şiiri yalnızca estetik bir sanat formu olarak değil, aynı zamanda mezhebî bir tebliğ aracı olarak da kullanmıştır. Hasan Kâşî’nin hayatı hakkında sınırlı bilgi bulunsa da şiirlerinden hareketle onun zühd ve takva ehli bir hayat sürdüğü, maddi imkânsızlıklar içinde yaşamasına rağmen edebiyatı Şiî inanç sistemine hizmet için kullandığı anlaşılmaktadır. Şairin Dîvân’ı kaside, gazel, rubai, terkîb-i bend, tercî-i bend ve musammat gibi çeşitli nazım şekilleri içermektedir. Bu şiirlerde Hz. Ali’nin faziletleri ve Ehl-i Beyt sevgisi öne çıkarken, Kur’an ayetleri, hadisler ve tarihsel rivayetlerle bir araya getirilen zengin bir dinî içerik dikkat çekmektedir. Kâşî’nin sade ve halkın anlayabileceği bir dil kullanması, onun eserlerinin geniş kitleler tarafından benimsenmesini sağlamış; özellikle meddahlar aracılığıyla şiirleri Şiîliğin halk tabanında yayılmasına katkı sunmuştur. Şairin Dîvân’ı, yalnızca edebî değil, aynı zamanda tarihî ve mezhebî açıdan da önemli bir kaynak niteliğindedir. Çalışma, aynı zamanda Türk akademik literatüründe Hasan Kâşî ve Dîvân’ı üzerine yapılmış ilk çalışma mahiyetindedir.

Keywords

Türk-İslam Edebiyatı , Kâşî , Farsça Divan , Methiye , Hz. Ali

Shiite Poet Hasan Kāshī’s Persian Dīwān and the Praises of Ali

Abstract

This study analyzes the Persian Dīwān of Kamāl al-Dīn Hasan Kāshī, one of the prominent Shiʿite poets of the Islamic literature of the VIIth/XIIIth and VIIIth/XIVth centuries, and especially his eulogies to the Prophet 'Ali. Kāshī, who came to prominence as an influential figure in the process of the spread of Shiʿism in Iran, used poetry not only as an aesthetic art form but also as a means of sectarian proselytization. Although there is limited information about the life of Hasan Kāshī, it is understood from his poems that he led a life of asceticism and piety, and used literature to serve the Shi'i belief system despite living in material poverty. The poet's Dīwān contains various forms of verse such as qasida, ghazal, rubai, terkīb-i band, tercī-i band and musammat. While the virtues of Hazrat Ali and the love of Ahl al-Bayt are prominent in these poems, a rich religious content, combined with Qur'anic verses, hadiths, and historical narratives, draws attention. Kāshī's use of a simple and accessible language enabled his works to be embraced by the masses, and his poetry, especially through the mediums, contributed to the popularization of Shi'ism. The poet's Dīwān is not only a literary but also an important historical and sectarian source. This is also the first study on Hasan Kāshī and his Dīwān in Turkish academic literature.

Keywords

: Turkish-Islamic Literature , Kashi , Persian Diwan , Eulogy , Ali

References

• Âtifî, Hasan. “Mukaddime”. Dîvân-ı Hasan Kâşî. 21-50. Tahran: Kitâbhâne-i Müze ve Merkez-i İsnâd-ı Meclis-i Şûrâ-yi İslâmî, 2. Basım, 1388/2009.
• Çiftçi, Hasan. “Methiye (Fars Edebiyatı)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/408-410. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Ertem, Davut. “Ali̇ Salâhaddi̇n’i̇n Şi̇i̇rleri̇nde Ehl-i Beyt Sevgi̇si̇”. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi 8/16 (2022), 339-355.
• Güfta, Hüseyin. “Divan Şiirinde İlim ve İrfan Timsâli Hz. Ali”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 8/24 (Aralık 2002), 69-102.
• Gültekin, İbrahim. “Kasidelerde Hz. Ali ve Hz. Ali’ye Dair Unsurların Kullanımına Yönelik Tespit ve Değerlendirmeler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 62 (2012), 17-44.
• Haddâd Âdel, Golamali. “Hasan Kâşî Şia-yi Karn-i Heftom ve Heştom”. Ayine-i Pejuhiş 21/121 (ts.), 24-29.
• Kâşî, Kemaleddin Hasan b. Mahmud. Divân-ı Hasan Kâşî. haz. Seyyed Abbas Restâhîz. Tahran: Kitâbhâne-i Müze ve Merkez-i İsnâd-ı Meclis-i Şûrâ-yi İslâmî, 2. Basım, 1388/2009.
• Keleş, Reyhan. “Örneklerle Türk Edebiyatı’nda Medhiye”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 22 (2009), 215-233.
• Mihrâverân, Mahmud - Nimetî, Ferecullah. “Mecme’u’l-Bahreyn-i Ma’nî: Berresî-yi Şîve-i Şâ’irî ve Mezâmîn-i Şiî Hasen-i Kâşî”. Mecelle-i Târîh-i Edebiyyat 3/69 (1391/2012), 119-139.
• Shakib Asım, M. “Sâhi̇b b. Abbâd’in Şi̇i̇rleri̇nde Hz. Ali̇’ye Yöneli̇k Medi̇hler”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44 (2020), 153-170.
• Şemseddîn Sâmî. Kâmûsu’l-A’lâm. İstanbul: Mihran Matbası, ts.
• Yıldıran Sarıkaya, Meliha. Türk-İslâm Edebiyatında Hz. Ali. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora, 2004.