BALTA LİMANINDAN MONDROSA OSMANLI’DA EKONOMİK YAPI VE DIŞ TİCARET (1838-1918)

Year 2020, Volume: 9 Issue: 5, 110 - 124, 31.12.2020

Ramazan Avdar Reyhan Avdar

Abstract

Osmanlı Devleti Tanzimat ve sonrasında idari, hukuki, siyasal ve sosyal reformlarının dışında ekonomik gelişme, ilerleme ve kalkınmayı sağlamak amacıyla bazı teşvik tedbirlerini uygulamaya başlamıştır. Fakat 1838 yılında İngiltere ve sonrasında diğer Avrupalı ülkeler ile yaptığı ticaret anlaşmalarının neticesinde Osmanlı İmparatorluğu adeta Avrupalı ülkelerin ürünlerinin istilasına ve talanına uğradı bunun sonucunda henüz fazla gelişmemiş olan Osmanlı sanayisi çökmeye ve bütçesi de açık vermeye başladı. Bu durum da 1854’lerden sonra başlayan dış borçlanmalara sebep oldu. Aldığı bu yüklü borçları yatırım faaliyetlerine dönüştüremeyen Osmanlı yönetimi 1875 yılında borçlarını ödeyemeyeceğini açıklayınca bunu takiben 1881 yılında alacaklıları temsilen Duyun-u Umumiye idaresi kuruldu. Osmanlı Devleti 1881-1914 arası dönemde gelirlerinin bir miktarını dış borç ödemeleri için bu kuruluşa bırakmak zorunda kaldı. Bu dönem zarfında ulaştırma, elektrik, bankacılık ve madencilik gibi karlı ve getirisi yüksek yatırımları tercih eden yabancı sermaye girişinde çok önemli artışlar oldu. 1880’li yıllara kadar Osmanlı siyasi ve ekonomik hayatında var olan İngiliz ve Fransız etkisi yerini Alman hegemonyasına bıraktı. İttihat ve Terakki döneminde de artarak devam eden bu durum neticesinde Osmanlı’da Alman yatırımlarında çok önemli artışlar meydana geldi. Bu olaylar neticesinde Osmanlı Devleti son yıllarında artık yarı sömürge bir devlet konumundaydı.

Keywords

Duyun-u Umumiye

References

• Akşin, S, (1998). Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi, İmaj Yayınevi, Ankara.
• Anbar, A. (2009), ‘’Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’yla Finansal Entegrasyonu: 1800-1914’’, Maliye ve Finans Yazıları Dergisi, s.18-23, 23(84), İstanbul.
• Aslan, S. ve A. Yılmaz. (2001). ‘’Tanzimat döneminde Osmanlı bürokratik yapı ve düşüncesinin değişimi’’. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 2(1), 287-297. Sivas.
• Avcıoğlu, D. (1984), Türkiye’nin Düzeni, Dün, Bugün, Yarın, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Çadırcı, M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Çadırcı, M. (1997), Tanzimat Döneminde Anadolu Kent’lerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı (2. Baskı), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Eldem, V. (1994). Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Erdoğan A. (1981). Uluslararası Ekonomik İlişkiler, Gür yay Matbaası, İstanbul.
• Eşiyok, A. (2010), ‘’Osmanlı İmparatorluğu’nun Dünya Ekonomisine Eklemlenmesinde Bir Dönüm Noktası: 1838 Serbest Ticaret Anlaşması’’, Mülkiye Dergisi, s.68-69, 34(26), Ankara.
• Göçek, M. (1999), Burjuvazinin Yükselişi İmparatorluğun Çöküşü Osmanlı Batılılaşması ve Toplumsal Değişme (1. Baskı), Ayraç Yayınevi, Ankara.
• Gündüz Ö. (1969). ‘’XX. Yüzyıl başlarında Osmanlı maden üretiminde Türk, Azınlık ve Yabancı Payları’’, S.B.F. 1969, s.803- 892.
• Güran, T. (2003). Osmanlı Mali İstatistikleri Bütçeler 1841-1918, DİE, Ankara.
• İnalcık, H. (1996), Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi Üzerine Arşiv Çalışmaları, İncelemeler, Eren Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi: 1300 – 1600, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• İnalcık, H. (2006). Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1500-1914, Eren Yayınları, İstanbul.
• Karpat, H. (2002), Osmanlı Modernleşmesi (1.Baskı), A. Zorlu Durukan, Kaan Durukan (Çev.), İmge Kitabevi, Ankara.
• Kazgan, H. (1995a), ‘’Borçlarına Sadık Ülke Türkiye’’, Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 13-15.
• Kıray, E. (1993). Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar. İletişim Yayınevi, İstanbul.
• Memiş, N. (2008). 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Ekonomik Yapı ve Dış Ticaret, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi s.59-110, Erzurum.
• Önsoy, R. (1988), Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayi ve Sanayileşme Politikası (1.Baskı), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Özcan, R. (2005). ‘’Osmanlı Devleti’nde XVII. Yüzyılda Yapılan Sikke Tashihleri’’. Türkiyat Araştırmaları Dergisi (17),s.237-266. Erzurum.
• Pamuk, Ş. (1983), ‘’Osmanlı Zanaatlarının Yıkılışı: Pamuklu Tekstil Örneği; 1826–1913’’, Toplum ve Bilim, (23), s.75-99.
• Pamuk, Ş. (1997). 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi: 1500-1914. Gerçek Yayınevi. İstanbul.
• Pamuk, Ş. (2001), ‘’Bağımlılık ve Büyüme: Küreselleşme Çağında Osmanlı Ekonomisi’’, Doğu Batı, (17), s.35-42.
• Tarık G. (1998). ‘’Cumhuriyet’imizin 75. Yıldönümünde Dış Ticaretimizin Geçmişi ve Bugünü’’, Dış Ticaret Dergisi, Özel Sayı, s. 1-6. Ankara.
• Tevfik Ç. (2001). ‘’Milli Mücadeleye Başlarken Sayılarla Durum ve Genel Görünüm’’, (1), s.33. İstanbul.
• Toprak, Z. (1981). ‘’Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar II’’, ODTU Gelişme Dergisi 1979-1980 Özel Sayısı, s.220-222. Ankara.
• Toprak, Z. (2004), Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Doğan Kitap Yayınları, İstanbul.
• Tunaya T. (2000), Türkiye’de Siyasal Partiler, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Türel, O. (2001), ‘’Trajik Monologlar veya Mali Sorumsuzluğun İki Yüzyılı’’, Mülkiye, (25), s.31-74.