ÜMİT ÜNAL SİNEMASINDA ULUSAL ALEGORİ

Yıl 2012, Cilt: 3 Sayı: 2, 35 - 59, 30.04.2019

Ece Özdemir

Öz

Bu çalışmada, Fredric Jameson’ın Üçüncü Dünya’dan gelen metinlerin okuması için önerdiği ulusal alegori kavramı aracılığıyla Ümit Ünal’ın 9 , Ara ve Nar filmlerinin alegorik yapısının çözümlenmesi amaçlanmıştır. Ünal’ın bu üç filminde Türkiye’nin kolektif benliğini vatandaşların bireysel benliğine eşitlediği önermesinden yola çıkılarak, yönetmenin bilinçli olarak kurduğu alegorik yapıda bir Türkiye alegorisi aranmaktadır. Filmlerdeki alegorik yapı, Jameson’ın üçüncü dünya aydınının zorunlu olarak politik ve siyasal olacağına dair geliştirdiği söylemini de onaylarcasına, Türkiye’ye dair toplumsal söylemler üretir. Ünal’ın filmleriyle yansıttığı bu ilk bakışta fazlaca bireysel görünen söylemlerin toplumsal anlamları ise Jameson’ın önerdiği alegorik okuma biçimiyle yüzeye çıkarak, Ünal sinemasını bir kolektif benlik sineması olarak yeniden düşünmemize imkan sağlar.

Anahtar Kelimeler

Ulusal alegori, kolektif benlik, yabancılaşma, tekinsiz, bastırılanın geri dönüşü

National Allegory in Ümit Ünal’s Cinema

Öz

This study analyses allegoric structures in Ünal’s films 9, Ara, and Nar using the national allegory concept suggested by Frederic Jameson for reading Third World texts. In these three films by Ünal, a Turkish allegory is sought in the allegoric structure consciously established by the director in reference to the proposal that Turkey’s collective ego is equal to the individual egos of its citizens. The presence of a national allegorical structure in the films produces some social discourse concerning Turkey, confirming Jameson’s claim that Third World intellectuals have to become political. Social meanings of the discourse reflected in Ünal’s films, which seemed individualistic at first glance, are brought to the surface by the sort of reading proposed by Jameson and enable us to reconsider Ünal’s work in terms of collective ego.

Anahtar Kelimeler

National allegory, collective ego, alienation, uncanny, return of the repressed

Kaynakça

• Ahıska, M. (1992). Metropol ve Korku. Defter, 19, 118-129.
• Ahmad, A. (1995). Jameson'ın “öteki” retoriği ve ulusal alegori, (İdil Eser, Çev.). Kültür ve Toplum, 1, 39-63.
• Aydınlı, S. (2012). Nar: Anlatılan Senin Hikayendir. Yeni Film, 25, 8-11.
• Ayhan, E. (2011). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Abdullah Efendi’nin Rüyaları” Hikayesinde Ulusal Alegori. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Barthes, R. (2003). Çağdaş Söylenler (T. Yücel, Çev.). İstanbul: Metis. Bauman, Z. (1991). Modernity and Ambivalence. New York: Cornell University Press.
• Benjamin, W. (2003). The Origin of German Tragic Drama. Londra: Verso.
• Belge, M. (1998). Edebiyat Üzerine Yazılar. İstanbul: İletişim.
• Berman, M. (2011). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (Ü. Altuğ & B. Peker, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Bewes, T. (2008). Şeyleşme (D. Soysal, Çev.). İstanbul: Metis. Butler, J. (2005). Kırılgan Hayat (B. Ertürk, Çev.). İstanbul: Metis.
• Cantek, L. & Cantek, F. (2009). Siyasi Muhalefetin Bir Biçimi Olarak Tahkir: Erken Cumhuriyet Dönemi Politik Mizahında Kadınlık Haller ve Kadınsı Erkekler. Toplum ve Bilim, 116, 55-82.
• Çelenk, S. Popüler Bilicilik Biçimleri: Belirsiz Bir Gelecekten İpuçları. İD. http://ilef.ankara.edu.tr/id/yazi.php?yad=1342
• De Man, P. (2008). Körlük ve İçgörü (F. B. Aydar & C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Metis.
• Ekinci, E. (2012). Biraz Geç Oldu İki Gözüm. Radikal Gazetesi. http:// www.radikal.com.tr/Radikal.aspx? aType=RadikalEklerDetayV3&ArticleID=1091531&CategoryID=79
• Foucault, M. (1994). Seçme Yazılar 2 (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, M. (2000). Seçme Yazılar 4 (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Freud, S. (1917). Yas ve Melankoli (R. Uslu & O. E. Berksun, Çev.). http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/21/64/608.pdf
• Freud, S. (1919). Das Unheimliche http://www-rohan.sdsu.edu/amtower/ uncanny.html
• Freud, S. (2011). Uygarlığın Huzursuzluğu (H. Barışcan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Girard, R. (2007). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat (A. Etensel İdem, Çev.). İstanbul: Metis.
• Göle, N. (2008). Modern Mahrem. İstanbul: Metis.
• Göktürk, İ. & Günalan, M. (2006). Modern ve Geleneksel Değerler Arasında Yabancılaşan İnsan. Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi http://iibfdergi.kmu.edu.tr/userfiles/file/aralik2006/10.pdf
• Gürbilek, N. (2007). Kör Ayna, Kayıp Şark. İstanbul: Metis.
• Gürbilek, N. (2008). Sunuş. W. Benjamin, Son Bakışta Aşk (7-38). İstanbul: Metis.
• Gürbilek, N. (1995). Yer Değiştiren Gölge. İstanbul: Metis.
• Gürbilek, N. (2004). Kötü Çocuk Türk. İstanbul: Metis.
• Jameson, F. (2006). Marksizm ve Biçim (M. H. Doğan, Çev.). YKY: İstanbul.
• Jameson, F. (2008). Modernizmin İdeolojisi (K. Atakay & T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Köksal, Ö. (2012). Makine ve Kirpi. U. T. Arslan (Haz.), Bir Kapıdan Gireceksin (s. 233-241). İstanbul: Metis.
• Najmabadi, A (2009). Sevgili ve Ana Olarak Erotik Vatan: Sevmek, Sahiplenmek, Korumak (T. Güney & E. Gen, Çev.). A.G. Altınay (Der.), Vatan Millet Kadınlar (s. 129-165). İstanbul: İletişim.
• Özçınar Eşli, M. (2012). Arada Kalmak. İstanbul: Su.
• Özdemir, E. (2012). Söyleşi: 9’dan Nar’a Ünal Sineması. Sekans Sinema Yazıları Seçkisi, 6, 28-33.
• Sancar, S. (2004). Otoriter Türk Modernleşmesinin Cinsiyet Rejimi. http://kasaum.ankara.edu.tr/gorsel/dosya/1216284724Otoriter_turk_modernlesmesinin_cinsiyet_rejimi.pdf
• Sancar, S. (2009). Erkeklik: İmkansız İktidar. İstanbul:Metis. Shayegan, D. (2010). Yaralı Bilinç (H. Bayrı, Çev.). İstanbul: Metis.
• Scheler, M. (1994). Ressentiment, Milwaukee: Maquette University Press. Sennett, R. (2011). Karakter Aşınması (Barış Yıldırım, Çev.). İstanbul: Metis.
• Şerifsoy, S. (2009). Aile ve Kemalist Modernizasyon Projesi, 1928-1950. A.G. Altınay (Der.), Vatan Millet Kadınlar (s. 167-200). İstanbul: İletişim.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev. İstanbul: Metis.
• Yeğen, M. (2009). Kürt Meselesi: Niye Var?. Radikal Gazetesi. http:// www.radikal.com.tr/Radikal.aspx? aType=RadikalEklerDetayV3&ArticleID=940662&CategoryID=42
• Yuval-Davis, N. (2007). Cinsiyet ve Milliyet (A. Bektaş, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Wayne, M. (2009). Politik Film, Üçüncü Sinemanın Diyalektiği (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Yordam.
• Žižek, S. (1996). Müstehcen Efendi (M. Yılmazer, Çev.) Toplum ve Bilim, Güz/70, 63-76.