Şakir Sırmalı’s Influence on Discourse About Film in the 1950s

Yıl 2010, Cilt: 1 Sayı: 1, 5 - 44, 10.05.2019

Tunç Yıldırım

Öz

This article examines the history of Turkish cinema from a cultural perspective. By drawing on articles written by the director Şakir Sırmalı and certain polemical responses to them, it evaluates his impact on film circles in Turkey in the 1950s. Sırmalı was excluded from professional and critical circles while attempting to raise awareness of problems within the Turkish film industry. His professional career as a director and producer ended abruptly, because his distinctive film-making style did not suit the cultural, social, and economic conditions of the film industry at the time.

Anahtar Kelimeler

Şakir Sırmalı, Falih Rıfkı Atay, Adnan Ufuk (Nijat Özön), Yılmaz Gruda, Semih Tuğrul, Halit Refiğ, Metin Erksan, Lütfi Akad, Burhan Arpad, Unutulan Sır (Forgotten Secret, 1947), Efelerin Efesi (The King of Social Bandits, 1952), Vahşi İntikam (Violent Revenge, 1955), Kamelyalı Kadın (The Lady of the Camellias, 1957), official (Ankara) censorship, tax reduction, Association of Turkish Film Friends

1950'LER SİNEMA ORTAMINDA ŞAKİR SIRMALI'NIN SÖYLEMİNİN ETKİSİ

Öz

Türk sinema tarihine kültürel bir perspektiften bakan bu makale, tartışmalı bir yönetmen olan Şakir Sırmalı’nın entelektüel söyleminin 1950’ler sinema ortamındaki etkisini, onun yazılı metinleri ve ona karşı yazılan metinler etrafında inceleyip ortaya koymaktadır. Amaç, Sırmalı’nın söyleminin Türk sinema ortamında yaptığı etkiyi ve çektiği tepkiyi ortaya çıkarmaktır. Yöntem, bu söylemi oluşturan yazılı metinlerin karma (mixte) biçimde anlatılması ve açıklanması işlemine dayanır. Sırmalı, Türk sinemasının sorunları üzerine kamuoyu oluşturmaya çalışması ve bu sorunları medyatize etmesi  sonucunda,  sinema çevreleri tarafından (lonca ve eleştiri) dışlanmıştır. Ayrıca, o dönemin Türk sinemasının kültürel, toplumsal ve ekonomik bağlamı Şakir Sırmalı’nın kişisel sinema anlayışıyla çelişmiş, bu sebepten Sırmalı yönetmenlik ve yapımcılık kariyerine de son vermek zorunda kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şakir Sırmalı, Falih Rıfkı Atay, Adnan Ufuk (Nijat Özön), Yılmaz Gruda, Semih Tuğrul, Halit Refiğ, Metin Erksan, Lütfi Akad, Burhan Arpad, Unutulan Sır (1947), Efelerin Efesi (1952), Vahşi İntikam (1955), Kamelyalı Kadın (1957), resmi Ankara sansürü, vergi indirimi, Türk Film Dostları Derneği

Kaynakça

• AFRHC [Association française de recherche sur l’histoire du cinéma] (2008, 6 Temmuz). Rencontre: Écrire et Éditer L’Histoire Du Cinéma Aujourd’hui [Toplantı, sözlü kaynak]. http://www.cinematheque.fr.
• Akad, L. (2004). Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Andak, S. (1957, 16 Ocak). Kamelyalı Kadın Filminin Rejisörü ile Bir Konuşma. Cumhuriyet, s. 5.
• Andrew, D. (1989). Histoire esthétique ou Histoire culturelle. J. Aumont, A. Gaudreault & M. Marie (Ed), Histoire Du Cinéma. Nouvelles Approches (s. 89-100). Paris: Sorbonne.
• Arpad, B. (1959, 15 Temmuz). Türk Sinemasının Kırk Yılı (1919-1959). Sinema-Tiyatro 5, s. 6–8.
• Atay, F. R. (1953, 20 Nisan). Bir de Yerli Film Derdi Çıktı. Dünya, s. 1 ve 7.
• Barzun, J. & Graff, H.F. (2004). Modern Araştırmacı (F. Dilber, Çev.). Ankara: TÜBİTAK.
• Bessière, I. & Gili, J. (Ed.) (2002). Histoire Du Cinéma – Problématique Des Sources. Paris: Institut National d’Histoire de l’Art, Maison des Sciences de l’Homme, Université de Paris I.
• Boratav, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2005. İstanbul: İmge.
• Burke, P. (2008). Kültür Tarihi (M. Tunçay, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Chartier, R. (1998). Yeniden Geçmiş (L. Arslan, Çev.). Ankara: Dost.
• Çalapala, R. (1947). Türkiye’de Filmcilik – Filmlerimiz. İstanbul: YFYC.
• Dış Ticaret Rejimi Hakkında Karar. Resmi Gazete, 9990 (1958, 25 Ağustos).
• Efelerin Efesi İlânı (1952, 9 Eylül). İstanbul Ekspres, s. 3.
• Efelerin Efesi İlânı (1952, 15 Ekim). İstanbul Ekspres, s. 2.
• Erksan, M. (1957, 1 Temmuz). Eleştirmecilerle Bir Rejisör. Yeditepe, s. 5 ve 8.
• Film Festivalinin Neticesi Alındı (1953, 30 Nisan). Vatan, s. 1 ve 7.
• Film Sansürü İçin Yeni Bir Nizamname Hazırlanıyor (1955, 20 Mart). Vatan, s. 2.
• Filmciler de ‘Göbek Atma’ ve Sansürden Şikâyetçi (1955, 26 Ocak). Vatan, s. 3.
• Gruda, Y. (1957, 1 Şubat). Kamelyalı Kadın. Yeditepe, s. 4.
• Gruda, Y. (1957, 1 Nisan). Kamelyalı Kadın Filmi. Yeditepe, s. 6.
• Güney, B. (1955, 1 Şubat). Vahşi İntikam. Yeditepe, s. 4.
• Heper, M. (2006). Türkiye Sözlüğü: Siyaset, Toplum ve Kültür (Z. Mertoğlu, Çev.). Ankara: Doğu Batı.
• İlhan, A. & Arpad, B. (1952, 6 Kasım). Sinema Tenkidleri: İki Yeni Türk Filmi. Vatan, s. 4 ve 7.
• Kadri Bilinmeyen Deha (1957, 13 Nisan). Akis 153, s. 31.
• Kamelyalı Kadın (1957, 26 Ocak). Akis 142, s. 33.
• Kamelyalı Kadın İlânı (1957, 15 Ocak). Cumhuriyet, s. 2.
• Kutlar, O. (1968, Kasım). Seyyit Han Üzerine. Yeni Sinema 24, s. 5–12.
• Lagny, M. (1992). De L’Histoire Du Cinéma. Méthode Historique et Histoire Du Cinéma. Paris: Armand Collin.
• Lüks Koltuktaki Adam (1952, 18 Ekim). Efelerin Efesi. Yıldız 95, s. 7.
• Marie, M. (1980). Histoire du cinéma (Problématique de l’). Der: J. Collet, M. Marie, D. Percheron, J.P. Simon & M. Vernet, Lectures Du Film (s. 115-124). Paris: Albatros.
• Özkırım, Ç. (1961, 8 Mayıs). Reji Alanında Yeni İsimler ve Edebiyatçılarımızın Sinemaya İlgisi. Yeni Sabah, s. 2.
• Özön, N. (1957, 7 Eylül). Yazarlar. Akis 174, s. 31–33.
• Özön, N. (1968, 1 Ocak). Türk Sinemasına Toplu Bakış. Türk Dili 196, s. 266–291.
• Rifat, M. (2008). Yaklaşımlarıyla Eleştiri Kuramcıları. İstanbul: Sel.
• Seden O. (T.Y.). Anılar (yayımlanmamış eser).
• Serceau, D. (2004). La Théorie De L’Art Au Risque Des A Priori. Paris: L’Harmattan.
• Scognamillo, G. (1991). Cadde-i Kebir’de Sinema. İstanbul: Metis.
• Sırmalı, Ş. (1952, 8 Kasım). Türk Filmciliğini Kalkındırmak İçin Sansür Sistemimiz Değiştirilmelidir. Vatan, s. 4.
• Sırmalı, Ş. (1953, 1 Mayıs). Yerli Filmciliğin Durumu. Dünya, s. 2.
• Sırmalı, Ş. (1953, 1 Haziran). Bizim Sansür Sistemi. Dünya, s. 2.
• Sırmalı, Ş. (1953, 14 Ağustos). Bu Nasıl Sansür? Cumhuriyet Pazar İlâvesi, s. 7.
• Sırmalı, Ş. (1953, 14 Ağustos). Küçük Filmcilik Tasfiye mi Edilmek İsteniyor? Vatan, s. 5.
• Sırmalı, Ş. (1957, 15 Mart). Kamelyalı Kadın Üzerine. Yeditepe, s. 4 ve 7.
• Sırmalı, Ş. (1957, 27 Mart). Kamelyalı Kadın Filminin Prodüktörünün Cevabı Tercüman, s. 3.
• Sırmalı, Ş. (1957, 15 Mayıs). Eleştirmeciler. Yeditepe, s. 3 ve 7.
• Sırmalı, Ş. (1957, 20 Temmuz). Bugünkü Basın Kanununa Lâyık Gazeteciler. Akis 167, s. 31.
• Sırmalı, Ş. (1957, 1 Ağustos). Arsen Lüpen Rejisörü. Yeditepe, s. 7–8.
• Sırmalı, Ş. (1957, 1 Kasım). Sinema Dediğimiz. Yeditepe, s. 3.
• Sırmalı, Ş. (1959, 10 Şubat). 365 Güne 400 Film. Vatan, s. 2.
• Sırmalı, Ş. (1959, 11 Şubat). Sinemaya Zam. Vatan, s. 2 ve 5.
• Sinema Adamı (1957). Kamelyalı Kadın. Yeni Yıldız 89, s. 11.
• Sinema Fiatlarına % 50 Zam Yapıldı (1959, 4 Şubat). Vatan, s. 1 ve 5.
• Sinemacılar ve Filmciler ve Türk Film Prodüktörleri Cemiyetinden Aldığımız Mektup (1959, 13 Şubat). Vatan, s. 4-5.
• Şakir Sırmalı (1952, 19 Nisan). Yıldız 69, s.10.
• Şehirde Bu Gün, Bu Gece (1957, 16 Ocak). Tercüman, s. 2.
• Tekeli, E. (1958, 7 Ağustos). Paramızın Değeri Hakkında Alınan Yeni Karar ve Dış Krediler. Cumhuriyet, s. 3.
• TFDD (1955). Türk Filmciliği Hakkında Rapor. İstanbul: TFDD.
• Tilgen, N. (1956, 16 Mart). Bugüne Kadar Türk Filmcilği. Yeni Yıldız 42, s. 20-21.
• Truffaut, F. (1987). Hitchcock (İ. Hızlı, Çev.). İstanbul: AFA.
• Tuğrul, S. (1954, 11 Aralık). Türkiye’de Filmcilik ve Sinemacılık. Devir 16, s. 16-21.
• Tuğrul, S. (1957, 19 Ocak). Kamelyalı Kadın veya Parlak Bir Fiyasko Tercüman, s. 3 ve 5.
• Tunalı, İ. (2007). Estetik. İstanbul: Remzi.
• Türk Film Dostları Derneği Kuruldu (1952, 2 Ağustos). Yıldız 84, s. 3.
• Türk Filmciliğini Geri Bırakan Amiller Nelerdir? Beş Türk Rejisörü Cevap Verdi (1953, 7 Ekim). Vatan Sinema İlâvesi.
• Ufuk, A. (1957, 15 Nisan). Bir Tartışma Üzerine. Yeditepe, s. 2.
• Ufuk, A. (1957, 1 Temmuz). Bir Açıklama. Yeditepe, s. 5 ve 8.
• Vahşi İntikam Fotoğrafı (1954, 21 Kasım). Vatan, s. 5.