Bir Film Çözümleme Yöntemi Olarak Oyun Teorisi: Kara Şövalye Filmi Örneği

Yıl 2020, Özel Sayı (2) Mayıs 2020, 411 - 436, 29.05.2016

Azime Cantaş , İhsan Koluaçık

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.677804

Öz

Oyun teorisi, oldukça basit görünen ancak tam aksine karmaşık bir stratejik durum belirleme modelidir. Rasyonel Seçim Kuramının bir dalı olan oyun teorisi; önceden belirlenmiş bir hedefe yönelik karar verme güç ve yetisine sahip birimlerden meydana gelen sistemleri çözümlemek için kullanılan matematiksel bir yöntemdir. Oyun teorisinin sosyal bilimlerde en iyi şekilde analitik bir araç olarak kullanıldığı savunulmaktadır. Bunun için Von Neumann- Morgenstern ve Nash’ın denge kavramlarından yararlanılmaktadır.
Her oyun belli bir çatışma unsuruna dayanmaktadır. İnsanoğlunun kendisini ifade etme biçimi olarak ortaya koyduğu sanat ürünü de bir çatışma unsuru barındırmaktadır. Yönetmenler de bu mantıksal ve matematiksel teorileri güçlü anlatılara dönüştürmüşlerdir. Anlatı çatışma merkezlidir. Korsan beşlisi, Mahkûm ikilemi ya da çeşitli eşgüdümleme oyunlarının filmlerde karakterlerin içinde bulundukları ortamda karar verme süreçlerine uygulandığı görülmektedir. Senaryo onların karar verme durumlarına göre ilerlemektedir. Oyun teorisi, karakterlerin karar verme süreçlerindeki güdülerini ve nedenlerini uygun şekilde modellediği ölçüde yararlı olabilir.
Bu çalışma, yönetmenliğini Christopher Nolan’ın yaptığı Kara Şövalye filminde kurulan oyunların incelenmesi üzerinden, senaryodaki çatışma merkezlerini ortaya çıkarmak ve karakter çözümlemelerini gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Oyun teorisinin bir filmin anlatı çözümlemesine dönüştürülerek uygulanması ve bu uygulamanın örneklerinin olmaması çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Filmdeki karakterler ve karar verme durumları yönetmenin izleyicide oluşturmak istediği çelişkilere zemin hazırlamaktadır. Batman ve Joker arasındaki kovalamaca bir çeşit oyun silsilesine dönüşmektedir. Joker, oyun teorisinin en önemli kuralı olan ahlaki davranışları değil rasyonel davranışları seçerek çıkarlarını korumaktadır. Yönetmen, Dent gibi bir adalet timsalinin bile içerisinde bulunduğu durumlarda onu güdüleyen nedenlerin değişmesiyle bireyin de tuhaflaşabileceğini Joker karakteri üzerinden göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Oyun Teorisi, Mahkum İkilemi, Nash Dengesi, Korsan Beşlisi, Çatışma

Kaynakça

• And, Metin, (2012). Oyun ve Büyü Türk Kültüründe Oyun Kavramı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arı, Tayyar, (2013). Uluslararası İlişkiler Kuramları - I. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Armer, Alan A., (2010). Sinema ve TV için Senaryo Yazmak, çev: V. T. Erdamar, İstanbul: Es Yayınları.
• Atayman, Veysel, (2006). Postmodern “Kurtarıcılar”, İstanbul: Donkişot Yayınları.
• Aydın, Ayhan, (2003). Düşünce Tarihi ve İnsan Doğası, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bakunin, Mihail, (2006). Devlet ve Anarşi, çev: Murat Uyurlak, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Binmore, Kenneth, (2007). Game Theory: A Very Short Introduction, New York: Oxford University Press.
• Bölükbaşı, Mustafa, (2013). Christopher Nolan’ın ‘Batman Üçlemesi’ Üzerine İdeolojik Bir İnceleme, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 9, 1 – 10.
• Caillois, Roger, (1994). Oyunun Tanımı, çev: Turhan Ilgaz, Sanat Dünyamız Üç Aylık Kültür Dergisi, 55, 35 - 41.
• Carlsson, Bengt, (2001). Simulating How to Cooperate in Iterated Chicken and Prisoner’s Dilemma Games, Jiming Liu, Ning Zhong (der.) Intelligent Agent Technology: Systems, Methodologies And Tools, Singapore: World Scientific Publishing, s. 94 - 98.
• Chwaszcza, Christine, (2015). Oyun Kuramı. Michael Keating, Donatellas Della Porta (der.), Sosyal Bilimlerde Yaklaşımlar ve Metodolojiler Çoğulcu Bir Perspektif, İstanbul: Küre Yayınları, s. 175 - 200.
• Colson, Daniel, (2011). Proudhon’dan Deleuze’e Anarşist Felsefe Sözlüğü, çev. Işık Ergüden, İstanbul: Versus Kitap.
• Çelebi, Vedat, (2019). Bayes Teoremi Bağlamında Olasılıkçı Bayes Epistemolojisinin Kapsamı Üzerine Bir İnceleme, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 28, 319 - 343.
• Deleuze, Gilles, (1990). Diyaloglar, çev. Ali Akay, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Ersümer, Ayşen Oluk, (2013). Klasik Anlatı Sineması. İstanbul: Hayalperest Yayınları.
• Fink, Eugen, (1994). Felsefeye Layık ve Uygun Bir Konu Olarak Oyun, çev: Hülya Tufan, Sanat Dünyamız Üç Aylık Kültür Dergisi, 55, 25 - 34.
• Foss, Bobb, (2016). Sinema ve Televizyonda Anlatım Teknikleri ve Dramaturji. İstanbul: Hayalperest Yayınları.
• Genç, Kadah, (2018). Oyun Teorisi ve Nash’in Denge Stratejisi, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 419 - 440.
• Hançerlioğlu, Orhan, (1982). Ticaret Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Harrison, Lewis, (2016). How To Hack Your Life Through Game Thinking: Shortcuts for Winning the Game of Life. New York: International Association of Healing Professionals.
• Hobbes, Thomas, (1995). Leviathan, çev: Semih Lim, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Huizinga, Johan, (1994). Homo Ludens Kültür Olgusu Olarak Oyunun Doğası ve Anlamı. Sanat Dünyamız, 55, 9 - 24.
• Huizinga, Johan, (2006). Homo Ludens Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme, çev: M. Ali Kılıçbay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaygısız, Ü. ve Duran, Y., (2016), Popüler Kültür Süper Kahramanı Batman: Sistem Karşıtı mı? Adalet Sağlayıcı mı?, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 55, ISSN:1694-528X, s. 371 – 383.
• Kirman, M. Ali, (2013). Rasyonel Seçim Kuramı, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22, 66 - 98.
• Koçer, U. U., Albayrak, O., Kumaç, S., Uzun, V., (2014). Dizüstü Bilgisayar Tercihinde Öğrenci Beğenilerinin Firmaların Stratejilerine Etkileri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 159 - 178.
• Machiavelli, Niccolo, (1994). Prens, çev. N. Güvenç, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Mckee, Robert, (2007). Story Senaryo Yazımının Özü, Yapısı, Tarzı ve İlkeleri. Çev: Ertan Yılmaz, Nuray Yılmaz, İstanbul: Plato Film Yayınları.
• Metin, Sevtap, (2014). Oyun Teorileri Işığında Thomas Hobbes'un Sözleşme Kuramının Analiz ve Yorumu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 72(1), 235 - 264.
• Nutku, Özdemir, (1990). Dram Sanatı Tiyatroya Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Oluk, Ayşen (2008). Klasik Anlatı Sineması. Hayalet Kitap.
• Özarı, Ç., Turan, K. K., Ulusoy. V., (2017). Oyun Teorisi, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Bateson, P., Paul, M., (2014). Oyun, Oyunbazlık, Yaratıcılık ve İnovasyon, çev: Songül Kırgezen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Peterson, Martin, (2015). Introduction, Martin Peterson (der.), Dilemma, The Prisoner's Cambridge: Cambridge University Press, s. 1 - 15.
• Prisner, Erich, (2014). Game Theory Through Examples, Washington: The Mathematical Association of America.
• Ridley, Matt, (2011). Erdemin Kökenleri, çev: Erhun Yücesoy, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rousseau, Jean Jacques, (1998). İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, çev. Rasih Nuri İleri, İstanbul: Say Yayınları.
• Speidel, Suzanne, (2012). Film Form and Narrative, Jill Nelmes (der.) Introduction to Film Studies., London and New York Routledge
• Stirner, Max, (1993). The Ego and Its Own, London: Rebel Press.
• Ünal, Yörükhan, (2008). Dram Sanatı ve Sinema, İstanbul: Hayalet Kitap.
• Weber, Max, (1999). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, çev. Zeynep Gürata, İstanbul: Ayraç Yayınları.
• Yalçıntaş, Murat, (2015). Ekonomik Karar Almada Adalet ve Oyun Teorisi, Maliye ve Finans Yazıları, 103, doi:10.33203/mfy.307968, s. 247 - 273.
• Pekmen, Tunç “Süper Kahraman Nedir? Bir Giriş Yazısı.” Erişim Tarihi: 10 Kasım 2019 http://www.kayipdunya.com/tunc-pekmen/super-kahraman-nedir-bir-giris-yazisi
• https://fr.wikipedia.org/wiki/Dilemme_corn%C3%A9lien. Erişim Tarihi: 23 Aralık 2019
• Peters, J. (Yapımcı), Burton, T. (Yönetmen). (1989). Batman [Sinema Filmi]. ABD, İngiltere. Warner Bros.
• Burton, T. (Yapımcı), Burton, T. (Yönetmen). (1992). Batman Returns [Sinema Filmi]. ABD, İngiltere. Warner Bros.
• Burton, T. (Yapımcı), Schumacher, J. (Yönetmen). (1995). Batman Forever [Sinema Filmi]. ABD, İngiltere. Warner Bros.
• Melniker, B. (Yapımcı), Schumacher, J. (Yönetmen). (1997). Batman and Robin [Sinema Filmi]. ABD, İngiltere. Warner Bros.
• Franco, L., Thomas, E. (Yapımcı), & Nolan, C. (Yönetmen). (2005). Batman Begins [Sinema Filmi]. ABD, İngiltere. Syncopy, Warner Bros.
• Nolan, C. (Yapımcı), & Nolan, C. (Yönetmen). (2008). The Dark Knight [Sinema Filmi]. ABD, İngiltere. DC Comics, Warner Bros.
• Nolan, C. (Yapımcı), & Nolan, C. (Yönetmen). (2012). The Dark Knight Rises [Sinema Filmi]. ABD, İngiltere. DC Comics Warner Bros.