Film Teorisinin Arkaik Tartışmasında Bir Karşıt Aksiyom: Sinema Bir Dil Değildir

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11, 858 - 884, 28.06.2021

Cem Çınar

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.798256

Öz

Sinema bir sanat olarak ortaya çıktığı dönemden itibaren film teorisi alanında daha ziyade yapısalcı ve biçimci kuramlar etkili olmuştur. Bu alandaki kuramsal çalışmaların çoğu, sinemanın güçlü iletişimsel niteliklere sahip olduğunu ve sinemanın bir sanatsal ifade aracı olmanın yanı sıra bir dil yahut dilyetisi (fr. langage) de olduğunu ileri sürmektedirler. Bu kabuller üzerine inşa edilen konvansiyon sinemanın güçlü semiyolojik olanaklara sahip olduğunu ve ancak bu yolla, yani semiyoloji aracılığıyla doğru ve hakiki biçimde anlaşılabileceğini iddia etmektedir. Böylelikle, dilbilim araştırmalarının yöntemsel yaklaşımları, sinemanın hem sanatsal bir disiplin olarak neliğinin soruşturulması sırasında hem de tek tek sinema eserlerinin yorumlanmasında başvurulan baskın kuramsal yaklaşımlar olarak öne çıkmaktadırlar. Bu yaklaşımların hemen hemen hepsi dayanak olarak Saussure’ün dilbilim kuramını kaynak kuram olarak kabul etmektedir. Bu spesifik dilbilimsel yaklaşımı film teorisinin kaidesi olarak belirleyip, sinemanın özgün sanatsal varlığını sadece bu yaklaşımla kurulan analojilerle anlama çabası, sinema-dil ilişkisine yönelik tartışmaların doğasını belirlemiştir. Bu çerçevede, bu makale sinema teorisinin dilbilimle kurduğu bağın tutarlılığını soruşturmayı amaçlıyor.

Anahtar Kelimeler

Film Teorisi, Göstergebilim, Dilbilim, Yapısalcılık, Saussure

Teşekkür

Bu makale 2014 yılında İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo TV Sinema Doktora Programı'nda tamamladığım 'Film Estetiğinde Gerçekçi Sinemanın Fenomenolojisi' başlıklı doktora tezinden hareketle hazırlanmıştır.

An Anti-Axiom in The Archaic Debate of Film Theory: ‘Cinema is not a Language!’

Öz

Since the emergence of cinema as an art, structuralist and formalist theories have quite been influential in the field of film theory. Most of the theoretical studies in this field argue that cinema has strong communicative qualities and that as much as it has a means of artistic expression, it has language or human speech (fr. langage) as well. The convention built on these assumptions claims that cinema has strong semiotic possibilities and can only be understood correctly in this way, namely through semiotics. Thus, the methodological approaches of linguistic research come to the fore as the dominant theoretical approaches used both during the investigation of the quality that what is cinema as an artistic discipline and in the interpretation of cinema works singly. Almost all of these approaches accept Saussure's linguistic theory as the source theory. Assigning this specific linguistic approach as the ground of film theory and the effort to understand the original artistic existence of cinema only through analogies established with this approach, determined the nature of the debates on the cinema-language relationship. In this context, this article aims to investigate the consistency of the connection between cinema theory and linguistics.

Anahtar Kelimeler

Film Theory, Semiotics, Linguistics, Structuralism, Saussure

Kaynakça

• Andrew, D. (2010). Büyük Sinema Kuramları (1 b.). (Z. Atam, Çev.) İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Bazin, A. (1967). What Is Cinema (Cilt 1). (H. Gray, Çev.) Los Angeles: University of California Press.
• Berger, J. (2005). Görme Biçimleri (11 b.). (Y. Salman, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Botasi, L., Demirkubuz, Z. (Prodüktörler), & Demirkubuz, Z. (Yöneten). (2006). Kader [Sinema Filmi]. Türkiye.
• Burton, G. (1995). Görünenden Fazlası (1 b.). (N. Dinç, Çev.) İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Büker, S. (2012). Sinemada Anlam Yaratma (2 b.). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Grünberg, T. (2006). Anlam Kavramı Üzerine Bir Deneme (1 b.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Guiraud, P. (1994). Göstergebilim (2 b.). (M. Yalçın, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Lotman, Y. M. (2012). Sinema Göstergebilimi (3 b.). (O. Özügül, Çev.) Ankara: Nirengi Kitabevi.
• Metz, C. (2012). Sinemada Anlam Üstüne Denemeler I (1 b., Cilt 1). (O. Adanır, Çev.) İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Metz, C. (2012). Sinemada Anlam Üstüne Denemeler II (1 b., Cilt 2). (O. Adanır, Çev.) İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Mitry, J. (1989). Sinema Estetiği ve Psikolojisi. (O. Adanır, Çev.) İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Mitry, J. (1997). The Aesthetics and Psychology Of The Cinema (Cilt 1). (C. King, Çev.) Bloomington, USA: Indiana University Press.
• Propp, V. (2018). Masalın Biçimbilimi (5 b.). (R. Sema , & R. Mehmet , Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Ricœur, P. (2012). Kurmaca Anlatıda Zamanın Biçimlenişi (1 b.). (M. Rifat, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Saussure, F. d. (1959). Course in General Linguisthics. (W. Baskin, Çev.) New York: Philosophical Library Inc. doi:0231527950, 9780231527958
• Saussure, F. d. (1989). Course de Linguistique Générale. (B. Vardar, Çev.) Wisbaden: Horrossowitz Verlag. doi:3-447-00798-2
• Saussure, F. d. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (B. Vardar, Çev.) İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Wollen, P. (2008). Sinemada Göstergeler ve Anlam (3 b.). (Z. Aracagök, & B. Doğan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.