Mikhail Bakhtin’in Kronotop Kavramı Bağlamında Kalandar Soğuğu (2015) Filmi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 12, 1143 - 1160, 25.12.2021

Ayşegül Konak

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.868907

Öz

Bir edebiyat eleştirmen ve kuramcısı Mikhail Bakhtin, roman incelemelerine getirdiği yeni
kavramlarla edebiyat eleştirisine önemli bir değer katmıştır. Karnaval, diyaloji, çokseslilik gibi kavramları
yazına kazandıran Bakhtin, incelediği romanlardaki ortak özellikleri bu kavramlar yoluyla belirlemeye
çalışmıştır. Bu çalışmanın konusu olan kronotop kavramı da Bakhtin’e ait diğer bir önemli kavramdır.
Kronotop, zaman-uzam anlamına gelir ve anlatıdaki zaman ve mekânların kesiştiği, anlatı açısından
tarihsel, sosyal, kültürel anlamlar barındıran düğüm noktalarını ifade eder. Bakhtin’in ürettiği bu
kavramlar edebiyat eleştirileri için günümüzde sıklıkla kullanılmakla beraber, diğer sanat dalları
için de ufuk açıcı bakış açıları sunmaktadır. Sinema sanatında, film anlatısını incelemede Bakhtin’in
kavramlarının kullanılması ise edebiyattaki kadar yaygın değildir. Bu çalışma, Mustafa Kara’nın
Kalandar Soğuğu (2015) filmindeki kronotopları Bakhtin’in kavramsallaştırması ışığında belirlemek
ve bu kronotoplar üzerinden sosyolojik bir okuma yapmayı amaçlamaktadır. Filmde anlatıyı oluşturan
başlıca kronotopların taşra, dağlar ve mağaralar, boğa güreşleri ve maden ocağı olduğu tespit edilmiş
ve bu kronotopların yakın dönem Türk Sineması’nda sıkça rastlanan yeni taşra söylemine ve erkeklik
kavramına ilişkin bir bakış açısı oluşturduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bakhtin, kronotop, mekan, sinema, taşra, erkeklik, kalandar soğuğu

Kaynakça

• Argın, Ş. (2005). Taşraya İçeriden Bakmak Mümkün Mü. B. Tanıl (Der.), Taşraya Bakmak içinde (271-295). İstanbul: İletişim.
• Aydoğan, D. (2020). Hegemonik Erkeklik Krizi ve Yeni Türk Sineması’nda Erkeklik Halleri. Erciyes İletişim Dergisi, cilt 7, 1-24. DOI: http://10.17680/erciyesiletisim.543218
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar (Çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı.
• Bemong, N. & Borghart, P. (2010). Bakhtin’s Theory Of The Literary Chronotope - Reflections, Applications, Perspectives. N. Bemong & P. Borghart & M. D. Dobbeleer & K. Demoen & K. D. Temmerman & B. Keunen (Der.) Bakhtin’s Theory Of The Literary Chronotope - Reflections, Applications, Perspectives içinde (3-16). Gent: Academia Press.
• Birkan, T. (2005). Taşraya Bahar Hiç Gelmez Mi. B. Tanıl (Der.), Taşraya Bakmak içinde (297-316). İstanbul: İletişim.
• Chatman, S. (2009). Öykü ve Söylem. (Ö. Yaren, Çev.) Ankara: De Ki Basım Yayın. (1978).
• Çağırkan, B. (2018). Kimlik Ögesi Olarak Erkeklik Kavramı ve Postmodern Toplumlarda Farklı Erkeklik Algıları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5 (5), 93-105. DOI: https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/40925/494178
• Dentith, S. (1995). Bakhtinian Thought. London: Routledge.
• Demir, Y. (1994). Filmde Zaman ve Mekân Üzerine. Eskişehir: Turkuaz.
• Gürbilek, N. (1995). Yer Değiştiren Gölge. İstanbul: Metis.
• Kara, M. (Yönetmen). (2015). Kalandar Soğuğu [Film]. Türkiye: Nermin Aytekin.
• Ladin, J. (1999). Fleshing Out the Chronotope. E. Caryl (Der.) Critical Essays on Mikhail Bakhtin içinde (212-236). New York: Hall.
• Mercan, M. & Yücel, M. & Sanal, S. (2020). Artvin İli Folklorunda Boğa Güreşi Festivalleri. Lokman Hekim Dergisi, 10 (3), 317-326. DOI: http://10.31020/mutftd.682357
• Özkartal, M. (2012). Türk Destanlarında Hayvan Sembolizmine Genel Bir Bakış. Milli Folklor, 24 (94), 58-71. DOI: http://millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=94&Sayfa=55
• Pekdemir, M. (2005) Taşranın "Taşı Toprağı Altın" Da Ne Vardır. B. Tanıl (Der.), Taşraya Bakmak içinde (77-99). İstanbul: İletişim.
• Stam, R. (1989). Subversive Pleasures: Bakhtin, cultural criticism, and film. Baltimore: The John Hopkins University Press.
• Süalp, Z. T. A. (2004). Zaman mekân- Kuram ve Sinema. Ankara: Bağlam.
• Türkeş, A. Ö. (2005). Orda Bir Taşra Var Uzakta. B. Tanıl (Der.), Taşraya Bakmak içinde (157-212). İstanbul: İletişim.